Edese Vos
Een jaar geleden bij de start van de Edese Vos vroegen we onze lezers in een poll: ‘Wat vinden jullie dat er als eerste moet worden uitgezocht?’ Het antwoord was eenduidig: de World Food Experience.
We vroegen lezers ook om zelf de onderzoeksvragen te formuleren: waar wilden zij antwoord op hebben? Daar rolden 25 heel bruikbare onderzoeksvragen uit, die we hebben geordend in vier subonderwerpen:
- Het waarom en de belangen
- De kosten voor de gemeenschap
- Weging van de businesscase
- De procedures: afblazen of doorgaan?
De Edese Vos is met deze onderzoeksvragen aan de slag gegaan. Lezers die al eigen onderzoek hadden gedaan leverden hun dossiers aan. In de loop van het jaar kwam daar meer informatie bij. We vroegen ook een heel aantal documenten op onder de Woo.
De afweging: wat pak je op en wat niet?
Al snel bleek dat het dossier eigenlijk te omvangrijk was om alle onderzoeksvragen sluitend te kunnen beantwoorden. Teveel tijd aan de WFE besteden zou betekenen dat we andere tips en dossiers moesten laten liggen. Daarom is vrij snel al besloten om alles wat in het verleden is gebeurd voorlopig even te laten rusten. De WFE heeft meerdere colleges ‘versleten’ en de realiteit is dat politieke besluiten uit het verleden niet worden teruggedraaid.
In januari 2023 was de situatie bovendien veranderd. De Raad van State had in een procedure die was aangespannen door Stichting Milieuwerkgroepen Ede (SME) een streep gezet door de plannen voor de WFE. Het college moest terug naar de tekentafel. Daar kwam in maart nog bij dat door de uitslag van de provinciale statenverkiezingen de politieke verhoudingen waren veranderd.
Focus op drie actuele zaken
We hebben onze onderzoeksfocus daarom gericht op drie meer actuele zaken:
- De inspraak van burgers in de WFE, het gebrekkige draagvlak onder de inwoners van Ede en de vraag of een meer lokale invulling van de WFE haalbaar zou zijn.
- Een grondige doorlichting van het nieuwe plan, de mist daar omheen en het feit dat Ede op foodgebied al werd ingehaald door andere steden.
- Het vertrek van wethouder Leon Meijer, het perspectief van zijn opvolger Bram van der Beek en de ineenstorting van de hele visie in de Gelderse Staten.
In deze artikelen is pakweg de helft van de onderzoeksvragen van lezers beantwoord.
Rond de zomer hebben we daarnaast een onderzoek uitgevoerd naar een ander foodparadepaardje op het WFC-terrein dat ten onder ging: Smaakpark Ede. Deze zaak hebben we van alle kanten belicht.
Artikelen voeden het debat
Nu bekend is dat ook het Edese college inbindt en het echt einde oefening is, sluit de Edese Vos het dossier. Dat onze artikelen de juiste handreikingen hebben geboden bleek uit een e-mail die we daags na de ‘torpedomotie’ van de Gelderse fractie van de BBB ontvingen:
“Het is gelukt. Dankzij jullie artikelen hebben we de speeches en motie genoeg kracht tot overtuiging kunnen geven.”
Hoewel de Edese Vos geen eigen mening over het project heeft uitgedragen – onze focus is vooral de transparantie en zorgvuldigheid van de democratische besluitvorming – is het goed om te merken dat onze onderzoeksartikelen een bijdrage hebben kunnen leveren in het afwegingsproces.
Het besluit om na meer dan tien jaar politieke ambitie en getouwtrek te stoppen met dit project is nu gevallen. Hopelijk trekt de politiek er lessen uit hoe dit soort grote projecten waar veel gemeenschapsgeld mee gemoeid is beter kunnen worden aangevlogen.
Als er nog wat naijlt over de afhandeling van de Food Experience zullen we dat natuurlijk melden. De ontwikkelingen rond het World Food Center en de Edese foodvisie blijven we kritisch-betrokken volgen.
Wat heeft het de belastingbetaler gekost en wie moet hier voor uitleg en verantwoording afleggen? Waarom wordt de politiek hier niet ter verantwoording geroepen?
Dat is onderhand zo’n 8 miljoen euro, gespreid over gemeente en provincie, de indirecte kosten van ambtenaren niet meegerekend.
Die verantwoordingsvraag is een lastige. Meerdere coalities en gemeenteraden hebben hier een verantwoordelijkheid in. Politiek verantwoordelijke is nu de kersverse wethouder Bram van der Beek, Leon Meijer zag de bui waarschijnlijk al hangen en is er op tijd tussenuit gepiept, hij kan dus niet meer ter verantwoording worden geroepen.
Uiteindelijk is het aan de kiezer over twee jaar om dit eventueel af te straffen, maar tegen die tijd zullen er andere kwesties spelen.
Dat is wellicht onbevredigend als je poppetjes wilt zien hangen, maar de diepere vraag is: hoe kunnen we voorkomen dat er weer teveel geld gaat zitten in dit soort ambtieuze plannen waar geen draagvlak voor is onder inwoners? Het is vooral belangrijk dat het goed geëvalueerd wordt en er lessen uit worden getrokken voor de toekomst.