Gemeente Ede dekt eigen onzorgvuldigheid af en gooit deur dicht

Het had zo eenvoudig kunnen worden opgelost: gewoon excuses maken, een kop koffie met elkaar drinken en dan zand erover. Maar de gemeente Ede koos voor het tegenovergestelde: hakken in het zand, afdekken, bagatelliseren en de deur dichtgooien.

Laten we even teruggaan naar het begin. Wie bij de gemeente Ede heeft eigenlijk besloten om een advocatenkantoor op de Edese Vos te zetten? Dat was, zo ontdekten we al snel, de gemeentesecretaris, René Groen. Groen is de directeur van de gemeentelijke organisatie, dus de baas van de ambtenaren. Toen Groen het artikel op de Edese Vos over de afvalproblemen van de Wonenwij las, dacht hij niet: ‘Hé, er gaat iets niet helemaal goed in mijn organisatie, dat gaan we eens pro-actief oplossen voor de burger.’ Nee, hij besloot hard uit te halen naar de boodschapper.

Checkte hij wel eerst zorgvuldig de feiten? Nee. Paste hij eerst wederhoor toe? Nee, ook niet. Heeft hij de Edese Vos wellicht een mailtje gestuurd of even gebeld om te laten weten dat die ‘namenkwestie’ hem echt dwars zat? Nee. René Groen besloot al deze zorgvuldigheidsstappen over te slaan en meteen een advocaat in te schakelen om de journalisten lik-op-stuk te geven. In deze blafbrief verwijt hij ons (ten onrechte) wat hij zelf aantoonbaar nalaat: zorgvuldigheid in acht te nemen. Dat is een keuze, en over die keuze om te escaleren gaat deze kwestie.

Gemeente handelde grensoverschrijdend

Onze journalisten kunnen best wel tegen een stootje, maar de volgende keer is het een burger waar de gemeente overheen walst. Wij slapen prima op zo’n blafbrief, maar bewoonster Janda van de Wonenwij ligt door de escalatie wél wakker van de kwestie, vertelde ze ons. Toen de gemeente uit damage control alsnog snel kroonringen liet plaatsen, maar aan de verkeerde kant van de straat, ontstond er onenigheid in de buurt. Janda heeft de afvalkwestie nu, vanwege alle spanningen, overgedragen aan een bestuurslid van de Wonenwij.

Omdat hier in onze optiek sprake is van grensoverschrijdend gedrag van de gemeente, nam uitgever Nando Eskes de kwestie hoog op. Hij berichtte politiek verantwoordelijk wethouder Arnold Versteeg: “De enige weg tot meer vertrouwen tussen burger en overheid is transparantie en eerlijke communicatie, geen advocatenbrieven. Ik dacht dat we die tijd al wel gehad hadden. Blijkbaar is de juridische aanpak ook in Ede zeer sterk.”

Versteeg trok zich daar niets van aan, nam zelf óók geen contact op met de Edese Vos voor wederhoor, en verdedigde de handelwijze van Groen in de gemeenteraad. Want ja, er werden dus raadsvragen over gesteld. Eén Edese fractie had oog voor wat hier mis ging, nam wél contact op met de Edese Vos voor wederhoor, en eiste opheldering van de wethouder. Omdat de advocatenbrief van Dirkzwager in het raadsinformatiesysteem werd gezet, hebben wij daar in een e-mail aan de raad onze zienswijze tegenover gezet.

In de raad liet wethouder Versteeg de Code voor de Journalistiek buikspreken voor zijn eigen standpunt, de code zegt namelijk niets over het wel of niet noemen van ambtenaren in een artikel. Maar laten we aannemen dat hij vooral zijn ambtenaren in bescherming wilde nemen, dan geeft hem dat nog niet het recht om dan maar onveiligheid voor journalisten te creëren. Het doel heiligt niet de middelen, en er waren betere middelen voorhanden, namelijk gewoon het gesprek aan gaan.

Verklaring: De Edese Vos ziet het belang van een veilige werkomgeving voor ambtenaren, niet minder maar ook niet meer dan die voor journalisten. Wij zullen dus altijd een zorgvuldige afweging maken als het gaat om het publiceren van namen. We staan open voor overleg (zonder dreigementen) indien ambtenaren of andere betrokkenen bij een verhaal een andere keuze voorstaan dan die de Edese Vos met alle zorgvuldigheid en oog voor relevantie heeft gemaakt.

7 vragen aan gemeentesecretaris René Groen

Om de kwestie op te helderen heeft de Edese Vos de gemeentesecretaris een aantal prangende vragen voorgelegd. Groen had echter geen zin om ons zelf te woord te staan en liet zijn woordvoerder Patricia Nep (tevens de woordvoerder van de burgemeester) de hete kolen uit het vuur halen. Nep eiste eerst dat de vragen anders zouden worden geformuleerd, wat de Edese Vos deed, daarna was het kiezen tussen óf de vragen beantwoord krijgen óf een gesprek op het gemeentehuis, en uiteindelijk werd de deur gewoon keihard dichtgesmeten.

De Edese Vos hecht aan een open en constructieve relatie met de overheid en vindt dat de gemeente te allen tijde transparant en eerlijk met burgers hoort om te gaan. Daarom publiceren we de volledige correspondentie tussen de Edese Vos en Patricia Nep.

Dit zijn de vragen die de gemeente niet voldoende transparant heeft willen beantwoorden:

1. Gemeentesecretaris René Groen heeft besloten een advocatenkantoor op ons journalistieke medium te zetten. Waarom is hierover niet eerst contact opgenomen met onze redactie of uitgever?
   
2. Het eerst checken van de feiten en het waar nodig toepassen van wederhoor is in ons vak een belangrijk uitgangspunt. Waarom heeft de gemeente Ede dit niet ook toegepast, alvorens tot zo’n zwaar middel over te gaan?
   
3. Is deze aanpak echt de manier waarop de gemeente Ede zich wil verhouden met de plaatselijke pers? Waarom wel of niet?
   
4. Ben u ervan op de hoogte dat de vrijheid van pers en meningsuiting stevig verankerd is in onze grondwet en dat van de gemeentelijke overheid mag worden verwacht dat deze rechten niet alleen worden gerespecteerd, maar ook actief beschermd, zodat lokale journalisten in vrijheid en zonder intimidatie hun werk kunnen doen?
   
5. Wat zijn de kosten van deze juridische actie geweest voor de gemeente, en dus voor de gemeenschap?
   
6. Realiseert de gemeente Ede zich dat juridische intimidatie van journalisten de warme belangstelling heeft van landelijke rechtenorganisaties zoals PersVeilig en de NVJ?
   
7. U mag ons altijd (zonder dreigementen en juridische brieven) aanspreken op onze journalistieke code. Maar mogen wij u dan ook aanspreken op de ‘ambtenarencode’? Deze stelt: “Een ambtenaar zweert door de eed of gelofte af te leggen dat hij de Grondwet en alle overige wetten van ons land zal eerbiedigen, en zich gedraagt zoals een goed ambtenaar betaamt: zorgvuldig, onkreukbaar en betrouwbaar, en niets zal doen dat het aanzien van het ambt schaadt.” De onzorgvuldigheid in deze is door de Edese Vos in twee redactionele artikelen in detail uiteengezet. Hoe reflecteert de gemeentesecretaris in dit licht op zijn eigen handelwijze?

Verstandig escaleren kun je leren

In de gevoerde correspondentie zijn deze vragen door Nando Eskes ‘ontkleurd’ naar wens van de gemeente Ede, verdiept en gespecificeerd. Met Groen en Versteeg consequent in cc vraagt hij Nep om zich constructief op te stellen om te voorkomen dat zoiets nogmaals gebeurt. Ook wijst hij op ontbrekende transparante procedures bij de gemeente Ede voor de omgang met de pers. Zo ontbreekt een heldere ‘escalatieladder’. “U bent meteen van 0 naar 100 gegaan,” houdt hij hen voor.

De gemeente belijdt het belang van persvrijheid, maar biedt geen actieve bescherming van journalisten. “Persvrijheid vereist zowel een terughoudende houding van de overheid als het voorkomen van het negatief bejegenen van journalisten vanuit de gemeente,” aldus Eskes. Zijn schrijven biedt goede aanknopingspunten voor een motie in de gemeenteraad om de wijze waarop de gemeente met de pers omgaat zorgvuldiger te regelen.

Nep heeft daar geen boodschap aan en laat weten dat de journalisten bij een volgende overtreding van de Code voor de Journalistiek (dit ter beoordeling van de gemeente) weer een sommatie tegemoet kunnen zien. De metacommunicatie is wel duidelijk: “Kleur binnen onze lijntjes, want anders pakken we je aan.”

Dit is wat we bedoelen met intimidatie en een inbreuk op de persvrijheid door de lokale overheid. Hiermee wordt willens en wetens een onveilig klimaat gecreëerd voor lokale journalisten. Dat vinden we onacceptabel. Een eventuele volgende onterechte blafblief of sommatie zullen we dus opnieuw openbaar maken en benoemen voor wat het is.

Reactie NVJ en Persveilig

Twee landelijke organisaties voor persvrijheid, PersVeilig en de Nederlandse Vereniging van Journalisten, kijken mee met wat in Ede gebeurt en hebben gereageerd.

Peter ter Velde van PersVeilig laat weten de escalatie van de gemeente “zeer ernstig” te vinden. “Onaanvaardbaar gedrag van de kant van de autoriteiten.” Paul Teixeira van de NVJ noemt het “behoorlijk slecht en een gemeente onwaardig.” Thomas Bruning, algemeen secretaris van de NVJ en bestuurslid van de Raad voor de Journalistiek en PersVeilig, reageerde op Twitter op de Edese kwestie:

Wordt vervolgd (helaas).