Marc van der Woude
Deze maand is Aardwarmte Ede begonnen met een seismisch onderzoek aan de Maanderdijk. De Edese Vos zocht uit wat er gaat gebeuren.
Het seismisch onderzoek wordt uitgevoerd in opdracht van Aardwarmte Ede BV, een samenwerking tussen Gaia Energy, Energie Beheer Nederland (EBN) en Energie voor Elkaar. Het doel is om in beeld te brengen of de ondergrond geschikt is voor de winning van aardwarmte, die dan als duurzame bron kan worden gekoppeld aan het bestaande warmtenet in Ede.
Wat gebeurt er precies aan de Maanderdijk?
In de velden rondom de Maanderdijk zijn zes meetlijnen uitgezet voor zogenoemd 2D-seismisch onderzoek. Op en nabij deze lijnen worden geofoons (grondmicrofoons) geplaatst op ongeveer 15 centimeter diepte. Langs dezelfde lijnen rijdt een trilvoertuig, de eVib, dat op regelmatige afstanden trillingen in de bodem opwekt. Die trillingen kaatsen terug op onderliggende aardlagen en worden opgevangen door de geofoons. Zo ontstaat een soort echo van de ondergrond – vergelijkbaar met een zwangerschapsecho, maar dan van aardlagen op anderhalve tot twee kilometer diepte.
De meetlijnenkaart, een geofoon en de eVib. Beelden: Aardwarmte Ede.
Het onderzoek vindt deels ‘s avonds en ‘s nachts plaats omdat er dan minder omgevingsgeluid is, wat de meetresultaten verbetert. De metingen zijn hoorbaar tot ongeveer twintig meter van het voertuig. Er wordt geen schade of overlast verwacht, maar wettelijk is het verplicht dat er een klachtenformulier en schadeformulier beschikbaar zijn voor omwonenden.
Projectleider Ingmar van der Lucht van Gaia Energy licht toe dat de lijnen gekozen zijn om een zo scherp mogelijk beeld te krijgen van de aardlaag die ze willen aanboren. “Op sommige punten is de ondergrond al redelijk goed in beeld, op andere plekken nog niet. We hebben het seismisch onderzoek ontworpen om juist die blinde vlekken aan te vullen.”
Hoe verhoudt dit zich tot de SCAN-boring?
In Ede vond eerder dit jaar al een andere geothermische activiteit plaats: SCAN voerde een proefboring uit aan de Zuiderkade. Dit is een onafhankelijk onderzoeksproject in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken, uitgevoerd door EBN en TNO. De bedoeling is om de eigenschappen van aardlagen te onderzoeken, niet om zelf warmte te gaan winnen.
De resultaten van deze boring zijn nog niet volledig beschikbaar, omdat er nog aanvullende testen en analyses plaatsvinden. De verwachting is dat binnen enkele weken de eerste uitkomsten worden gedeeld. De data zijn straks openbaar beschikbaar en bedoeld voor álle partijen die geothermie willen ontwikkelen in de regio – waaronder ook Aardwarmte Ede.
De ligging van het huidige seismisch onderzoek aan de Maanderdijk ten opzichte van de SCAN-boring aan de Zuiderkade is dus geen toeval, maar sluit aan op het grotere ondergrondse beeld. Volgens SCAN zijn de onderzochte aardlagen relevant voor een gebied dat zich uitstrekt over Gelderland, Utrecht en het zuiden van Noord-Holland. De boring op de Maanderdijk valt dus binnen dat bredere potentiegebied.
Ondoorzichtige communicatie
Waar SCAN open communiceert en proactief contact opneemt met media en omwonenden, blijft Aardwarmte Ede stil of afhoudend. Persvragen worden uitsluitend per e-mail beantwoord, vaak zonder inhoudelijke toelichting. Telefonisch contact werd afgehouden, ondanks expliciete verzoeken van de redactie. Het was uiteindelijk SCAN dat het initiatief nam om nadere uitleg te geven over het project in Ede.
Projectleider Van der Lucht van Gaia bevestigt dat zijn bedrijf de uitvoering van het onderzoek doet en, als het project doorgaat, ook de operator wordt van de aardwarmtebron. Gaia heeft eerder onder de naam Tulip Energy gewerkt, en nam in 2023 geothermiebedrijf Aardyn over. Daardoor beschikt Gaia inmiddels over een portefeuille van enkele tientallen projecten in Nederland. Volgens Van der Lucht wordt het onderzoek aan de Maanderdijk zonder subsidie gefinancierd – een vrij uitzonderlijke aanpak in de sector.
Wie is eigenaar van de locatie?
De locatie aan de Maanderdijk 3-5, waar het onderzoek zich op richt, is eigendom van multimiljonair Gerard (Gé) Zijerveld. Hij is ook initiatiefnemer van het Warmtebedrijf Ede en de bijbehorende biomassacentrales. De grond is via verschillende BV’s ondergebracht in zijn New Energy Holding en MPD Holding. Aardwarmte Ede BV – de partij die nu het seismisch onderzoek laat uitvoeren – is via deze holdings gelieerd aan Zijerveld.
Vorig jaar bracht de Edese Vos al aan het licht dat Zijerveld opnieuw subsidie heeft gekregen voor een warmteproject, ditmaal 74 miljoen euro aan SDE++-subsidie. Toen bleek ook dat omwonenden aan de Maanderdijk niet op de hoogte waren van de plannen. Die reportage van mei 2024 bevat ook een overzicht van de eigendomsstructuren en politieke belangen die meespelen in dit dossier.
En wat nu?
De uitkomsten van het seismisch onderzoek worden gebruikt om te bepalen of eind 2025 daadwerkelijk kan worden begonnen met boren. Die fase – de opsporing van aardwarmte – duurt zes tot twaalf maanden. Als de boring slaagt, kan op zijn vroegst vanaf 2027 gestart worden met de winning van warmte.
Vooralsnog laat Aardwarmte Ede zich weinig in de kaart kijken. Inwoners die vragen hebben over de gang van zaken moeten het doen met algemene e-mails of een klachtenformulier op de website. Intussen wordt er wel gewerkt in de velden rond de Maanderdijk – met trillingen, meetapparatuur en ambitieuze plannen voor een aardwarmtetoekomst. De Edese Vos blijft de ontwikkelingen volgen.
Edese Vos
Hoe er bij zowel de gemeente als het warmtebedrijf wordt omgegaan met klachten en meldingen van overlast, weten we inmiddels allemaal…
Is er wel eens over nagedacht en überhaupt serieus onderzocht wat de gevolgen zijn van aardwarmte? Je onttrekt energie van de grond. Daar zitten zitten dieren, insecten, bacteriën in. Bacteriën komen bijvoorbeeld zelfs op 2 km diepte voor. Wat voor gevolgen heeft dit voor het ecosystemen?
Je maakt mij niet wijs dat er geen gevolgen zijn. Dit wordt niet onderzocht omdat net zero gepusht wordt. Dit geld ook zonneweides. Je onttrekt zon van de grond van een weiland. Dat heeft gevolgen. Dat kan niet anders. Geldt ook voor windmolens die begraven moeten worden na hun levensduur.
Dit soort dingen worden gewoon niet serieus onderzocht. Omdat er flink aan verdiend wordt. En over decennia zitten we weer met de gevolgen.
Dank voor je betrokken reactie. Het is goed dat je kritisch meedenkt over de impact van duurzame energie. Tegelijk is het belangrijk om dat gesprek te voeren op basis van de feiten:
“De gevolgen van aardwarmte zijn niet onderzocht”
➤ Dat wordt wél gedaan. Elk geothermieproject in Nederland moet aan strenge eisen voldoen. Organisaties als TNO en het Staatstoezicht op de Mijnen onderzoeken structureel de veiligheid, milieueffecten en risico’s van aardwarmte.
“Je onttrekt energie uit de grond, waar dieren, insecten en bacteriën zitten”
➤ Geothermie speelt zich af op zo’n 2 tot 3 km diepte. Daar vind je geen bodemleven zoals dieren of insecten. Er zitten wel bacteriën, maar geen ecosysteem zoals in de bovenste meters grond. Bovendien wordt het opgewarmde water na gebruik weer teruggebracht in dezelfde aardlaag — het systeem is dus gesloten en circulair.
“Dit wordt niet onderzocht omdat ‘net zero’ gepusht wordt”
➤ Klimaatbeleid geeft richting aan de energietransitie, maar sluit kritisch onderzoek niet uit — integendeel. In Nederland worden juist veel duurzame technieken, zoals ook biomassa, wind en zon, uitgebreid onderzocht op risico’s en neveneffecten.
“Zonneweides onttrekken zon aan de grond, dat heeft gevolgen”
➤ Het klopt dat zonneparken invloed kunnen hebben op het bodemleven en de vegetatie, doordat ze zonlicht tegenhouden. Daarom loopt er in Nederland ook onderzoek naar die effecten, bijvoorbeeld door Wageningen University. Het is dus niet zo dat dit genegeerd wordt.
“Windmolens worden na hun levensduur begraven”
➤ Dat gebeurde in het verleden vooral in de VS, bij bladen die moeilijk te recyclen zijn. In Europa wordt inmiddels actief gewerkt aan oplossingen, zoals bladen van recyclebaar materiaal en nieuwe technieken om composieten te hergebruiken.
“Er wordt aan verdiend, dus worden risico’s genegeerd”
➤ Natuurlijk zijn er belangen in de energietransitie. Maar dat betekent niet dat risico’s worden verzwegen. Juist omdat we eerdere fouten (zoals bij asbest of PFAS) niet willen herhalen, is er veel aandacht voor onderzoek, transparantie en publieke toetsing.
Kortom: kritische vragen zijn waardevol, maar het is wél belangrijk om ze te baseren op hoe de technieken écht werken en wat er al onderzocht wordt. Alleen dan kunnen we samen scherp blijven — én recht doen aan de feiten.