Marc van der Woude
Ede is een geschikte gemeente om naar aardwarmte te boren. Dat blijkt uit onderzoek van de Provincie Gelderland. Aardwarmte is een duurzame energiebron, maar er kleven ook risico’s aan. Wat betekent dit in de praktijk en waar gaat er precies geboord worden?
Het is de bedoeling dat deze aardwarmte (geothermie) op termijn de houtsnippers en de biomassacentrales gaat vervangen of aanvullen.
LET OP – 15 mei, 19:30-21:00, informatiebijeenkomst over aardwarmteboring Zuiderkade, Van der Valk Hotel Veenendaal, Bastion 73. Aanmelden: mail naar info@scanaardwarmte.nl.
Diep in de ondergrond zit namelijk warmte die je omhoog kunt pompen om het warmtenet mee te voeden. Vanaf 500 meter diepte wordt in Nederland gesproken van aardwarmte, vanaf 4000 meter diepte van ultradiepe geothermie. Het boren naar aardwarmte gebeurt op plaatsen waar watervoerende aardlagen zijn die voldoende dik en waterdoorlatend zijn. Het warme water wordt opgepompt, waarna de warmte uit het water benut kan worden.
De boorlocatie in beeld gebracht
Boven de grond is ongeveer 1,5 voetbalveld aan ruimte nodig voor een boorlocatie. Op de boorlocatie worden twee putten geboord: een productieput en een injectieput. Deze putten worden samen een doublet genoemd. Via de productieput wordt warm water omhoog gepompt uit de aarde. De warmte van dit water wordt gewonnen via een warmtewisselaar. Daarna gaat het afgekoelde water terug de aarde in via de injectieput.
Om aardwarmte rendabel te maken, is het belangrijk dat de warmte in de buurt van de boorlocatie ingezet kan worden. De kosten voor het vervoeren van de warmte zijn namelijk erg hoog. Er moeten dus voldoende bedrijven of woningen in de omgeving van de boorlocatie zitten om de warmte aan te leveren. Hoeveel warmte er geleverd kan worden, is afhankelijk van het vermogen van de bron en hoe diep er wordt geboord. Diepere aardlagen leveren over het algemeen hogere temperaturen, maar dieper boren is duurder. Wanneer woningen goed geïsoleerd zijn, kun je met een lagere temperatuur toe.
Om aardwarmte-installaties (kosten)efficiënt te houden is vaak nog een piekketel nodig (op basis van houtsnippers of gas) om extra warmte te leveren in koude periodes. Ook worden de mogelijkheden van warmteopslag onderzocht: in de zomer kun je dan de aardwarmte die je niet benut ondergronds opslaan, en deze in de winter – als de vraag naar warmte hoger is – gebruiken.
De voor- en nadelen van aardwarmte
Aardwarmte heeft een aantal voordelen:
- het is een duurzaam alternatief voor aardgas of houtsnippers
- het is betrouwbaar, niet afhankelijk van het weer (zoals zonne- en windenergie)
- de installaties nemen weinig ruimte in
Maar ook nadelen:
- het vraagt een forse investering
- na enkele tientallen jaren is er vanwege afkoeling van de bron mogelijk een nieuwe boring nodig
- er is een (klein) risico op aardbevingen
- er is een risico op verontreiniging van het grondwater
- er kan onbedoeld gas of olie worden aangeboord, met kans op explosies
Omdat bij aardwarmte in de diepe ondergrond wordt geboord, valt het onder de Mijnbouwwet. De onafhankelijke organisatie Staatstoezicht op de Mijnen controleert bij aardwarmteprojecten of deze veilig worden uitgevoerd voor mens en milieu.
Ede is een kansrijk boorgebied
Voordat in Ede aardwarmte kan worden ingezet, moet er nog wel wat gebeuren. Uit onderzoek van de Provincie Gelderland is gebleken dat de omgeving van Ede kansrijk is. Vooral het gebied rondom en ten zuiden van de A12 en ten westen van de A30 zou kansen bieden. In het onderzoek is de ondergrond onderzocht en zijn de belangrijkste belemmeringen bekeken. Ook is nagegaan waar de aardwarmte voor gebruikt kan worden.
Waar komen de gaten precies?
Momenteel zijn twee organisaties binnen de gemeente bezig op het gebied van aardwarmte: Energie Beheer Nederland en Aardwarmte Ede B.V. Dit blijkt uit een memo van 29 augustus 2023 van het College van B&W aan de gemeenteraad.
Energie Beheer Nederland is bezig een proefboring tot 1350 meter diepte voor te bereiden aan de westkant van Ede die vier maanden duurt. Hiervoor waren twee locaties in beeld: een privaat perceel aan de Zuiderkade en een gemeentelijk perceel aan de Innovatielaan op het Food & Businesspark bij De Klomp. Deze laatste is afgevallen en de Zuiderkade wordt nu de definitieve locatie. Er is al een omgevingsvergunning aangevraagd bij de gemeente Ede.
Ook de bijbehorende omgevingscommunicatie wordt nu opgestart. Op 15 mei van 19:30 tot 21:00 uur is er een informatiebijeenkomst gepland bij het Van der Valk Hotel Veenendaal aan de Bastion 73. Er zijn verschillende specialisten aanwezig, zoals geologen, boorexperts en deskundigen die meer over het vergunningstraject kunnen vertellen. Meer informatie over de aanpak vind je hier.
Een eventuele onderzoeksboring zou dan naar verwachting eind 2024 – begin 2025 uitgevoerd kunnen worden. De onderzoeksboring is alleen bedoeld om gegevens te verzamelen. Deze worden openbaar gemaakt. De boorput is na het onderzoek niet voor warmtewinning te gebruiken en de locatie wordt in de oorspronkelijke staat teruggebracht.
De Edese wethouder Arnold Versteeg verwacht dat het onderzoek een jaar tot anderhalf jaar kan duren en staat er positief tegenover. Wel vindt hij het van groot belang dat onderzoek naar aardwarmte veilig wordt gerealiseerd, rekening houdend met de belangen van burgers, bedrijven en natuurlijk milieu, natuur en landschap. Hij wil dat aspecten als (brand)veiligheid, geur, geluid, trillingen en de impact van verkeersbewegingen in de realisatie- en gebruiksfase inzichtelijk worden gemaakt. “Ik ben benieuwd wat er uit het onderzoek komt en of het ook loont,” aldus Versteeg.
Aardwarmte Ede B.V. is nog bezig met voorbereidende geologische studies, maar wil medio 2026 gaan proefboren aan de Maanderdijk 3-5, ter hoogte van de afrit van de snelweg A12. Hiervoor is een SDE++ subsidie toegekend. Het vergunningstraject zal op zijn vroegst eind 2023 starten, een eventuele proefboring zou dan naar verwachting in 2026 uitgevoerd kunnen worden en een volledig operationele installatie zou in dat geval in 2028 opgeleverd kunnen zijn. De warmte uit deze installatie kan dan door het Warmtebedrijf Ede geleverd worden aan inwoners die zijn aangesloten op het warmtenet.
Geothermie is dus duurzaam, maar niet zonder risico. Dat betekent dat transparantie tijdens het hele proces erg belangrijk is. Daarover gaat het in een volgend artikel.
Waardeer dit artikel met een donatie
Edese Vos
Ik denk dat we met het aardwarmteproject, wanneer deze methode op grote schaal wordt toegepast, grote risico’s lopen. Net als met de aardgaswinning gaan we op grote schaal wijzigingen in de ondergrond realiseren, terwijl we niet weten wat de consequenties zijn. Onderzoekers kunnen ons opnieuw verzekeren dat er geen of erg weinig risico’s zijn, maar bedenk dat dit destijds ook met de aardgaswinning is gezegd.
Wim: Ik ben het met je eens dat zeker niet alles is onderzocht. Er is echter 1 groot verschil met gasboringen: we halen gas weg en stoppen er niets voor terug. Nu halen we warm water weg en hetzelfde water (maar afgekoeld) gaat terug. Er ontstaat dus geen “lege” ruimte die in kan zakken. Maar zoals gezegd wat de temperatuurwijziging doet met de aardlagen is onvoldoende bekend.
Als ik dit lees denk ik dat een buitenlandse investeerder van het Warmtebedrijf Ede uiteindelijk met de resultaten aan de haal gaat.