Marc van der Woude
Wie hebben de macht bij het Edese warmtebedrijf en verdienen aan onze energietransitie? Oftewel: wie zijn de ‘biomassabaronnen’? In dit eerste deel: de multimiljonair, Gerard Zijerveld.
We beginnen bij het prille begin van het Edese warmtenet, bij de man die het als vroege investeerder financieel mogelijk maakte: Gerard Zijerveld, Gé voor intimi. Maar eerst een kleine disclaimer: de man op de foto boven dit artikel, met in zijn ene hand een kaasplank en in de andere een mand met houtsnippers, is fictief. Het beeld is door de Edese Vos gegenereerd met de AI-tool DALL·E. Zijerveld bestaat wel, maar schermt zichzelf zo goed af, dat er online nauwelijks informatie over hem is te vinden.
Voordat Zijerveld (70) ‘biomassabaron’ werd was hij al ‘kaaskeizer’. Samen met zijn twee jongere broers Ad en Matthias verwierf hij een vermogen in de productie en export van kaaspoeder, gesmolten kaas en speciaalkazen. Volgens de laatste gegevens (van 2022) zijn de broers goed voor 240 miljoen euro. Ze staan dus elk jaar tegen wil en dank in de Quote 500. Gé heeft een mooi optrekje van 2 miljoen aan de Oude Rijn bij Woerden waar ook zijn Stichting Administratiekantoor van Aandelen in MPD Holding B.V. is gevestigd.
Zo’n STAK (Stichting Administratiekantoor) is een constructie waarmee je de winst uit je onderneming kunt verdelen zonder de touwtjes uit handen te geven. De STAK beheert de aandelen van Zijerveld en splitst daarbij het stemrecht van het winstrecht. Het stemrecht en daarmee de zeggenschap blijft bij de stichting, waarvan de ondernemer de enige bestuurder is. De winst kan hij via certificaten delen met anderen en die begunstigden kunnen anoniem blijven. Er hoeft geen jaarrekening te worden gedeponeerd bij de KvK en de STAK is ook geen winstbelasting verschuldigd. Zijervelds financieel manager Ton de Nijs stuurt alles aan.
Wie ‘kaas’ zegt, zegt Vika
Wie ‘kaas’ en ‘Ede’ zegt, zegt natuurlijk Vika. Deze kaaspoederfabrikant aan de Nizoweg, in 2017 verkocht aan het Zwitserse Givaudan, maakte deel uit van het food-imperium van de broers Zijerveld. In het overnamejaar werkten er 200 mensen, de omzet was 64 miljoen euro, met een mooie winstmarge van 10 procent.
Een van de mensen die tot 2014 voor Vika werkte was een ambitieuze milieukundige, Valentijn Kleijnen, die we nu kennen als de CEO van Energie voor Elkaar. Ruim 16 jaar lang werkte Kleijnen binnen Vika voor Zijerveld.
Het is in deze periode dat Zijerveld voor zijn goedlopende kaasfabriek behoefte had aan warmte. In een memo van het Edese college aan de gemeenteraad wordt uiteengezet hoe in de periode 2008-2010 een haalbaarheidsonderzoek plaatsvond, gesubsidieerd door de Provincie Gelderland, om op het bedrijfsterrein van Vika een bio-energiecentrale te bouwen. In die tijd werden daar vanuit de rijksoverheid forse SDE-subsidies voor klaargezet. Zijerveld zag kansen. Bovendien wilde NUON (nu Vattenfall) wel meeliften door het warmtenet van 1100 woningen in Kernhem aan te sluiten.
Hoe de ‘warmtevraag’ voor een kaasfabriek tot 3 biomassacentrales leidde
Het warmteproject was aanvankelijk klein van opzet, gericht op verduurzaming van Vika zelf, met levering van restwarmte aan enkele appartementencomplexen van Woonstede aan de Zoom. Omdat de hoeveelheid restwarmte van de beoogde Vika-centrale groter was dan Woonstede kon afnemen nam de milieucoördinator van Vika, Valentijn Kleijnen, contact op met de gemeente. Of de gemeente mogelijke bestemmingen voor deze restwarmte kende en of Ede resthout voor de centrale zou kunnen leveren.
Van het een kwam het ander. De gemeente gaf toestemming voor de centrale, regelde de vergunningen en beloofde om 15 jaar lang snoeiafval aan te leveren. Zijerveld richtte hiervoor een aparte rechtspersoon op, Bio-energie De Vallei B.V., die los kwam te staan van Vika.
Toch kwam deze centrale er niet. Begin 2011 veranderde Zijerveld het plan. Hij had een andere, meer geschikte locatie gevonden aan de Dwarsweg, vlakbij de A30. Hij kreeg zijn zin van de gemeente en in 2013 werd gestart met de bouw. In 2017 volgde de centrale aan de Geerweg en in 2019 de Knuttelweg, toch nog pal naast de kaasfabriek van Vika.
Het memo dat het college schreef leest als een ‘kleine geschiedenis van de biomassa in Ede’. Hoe de gemeente de weg baande voor het duo Zijerveld en Kleijnen is even fascinerend als ontluisterend. Zo was er bijvoorbeeld geen milieuvergunning nodig, ook al stonden de laatste twee biomassacentrales midden in en direct naast een woonwijk.
Een omwonende van de Knuttelweg herinnert het zich nog. “Zijerveld heeft toen plotseling dat stuk grond gekocht waar eerst de opslagruimte van BOX Ede zou komen. Er stond al een groot bord langs de weg en de units van BOX werden online aangeboden. Zo’n opslagloods is niet fraai, maar je hebt er tenminste geen milieuoverlast van. Maar plotseling veranderde het plan, bleek de Vika-man het te hebben gekocht en werd er een biomassacentrale gebouwd! Ik had er een naar gevoel over.” Er blijkt soort van stuivertje te zijn gewisseld. Box kon opeens terecht aan de Geerweg, pal naast de biomassacentrale daar, waardoor aan de Kuttelweg een extra centrale kon komen.
‘Hij ziet waar hij geld kan verdienen’
Het bedrijf groeide in rap tempo en de gemeente beschouwde Zijerveld als ‘partner in de energietransitie’. Zo’n positie waarin de overheid je beste vriend is en de subsidies met miljoenen tegelijk binnenstromen is natuurlijk riant. Een bron die ik spreek bij Vika zegt over Zijerveld: “Die man ziet geld waar een ander nooit aan denkt en kan snel beslissen. Hij doet alleen ergens aan mee als hij er aan kan verdienen.” En over Vika als bedrijf vóór de overname door Givaudan: “Er moest geld verdiend worden tegen zo min mogelijk kosten, dus ging niet alles netjes volgens de wettelijke regels op het gebied van veiligheid en uitstoot. De mensen in de top bepaalden hun eigen wetten.”
In 2016 werd MPD Groene Energie opgericht, nu is dat MPD Holding B.V. waarvan de aandelen 100% in handen zijn van Gé’s administratiekantoor. Zijerveld was tot aan de Asper-investering in 2020 de belangrijkste financier en eigenaar van het Edese warmtenet. In het kader van de Asper-investering vond een herschikking van bedrijven plaats tussen MPD Holding en het nieuw opgerichte Energie voor Elkaar. Valentijn Kleijnen zwaaide bij het nieuwe bedrijf de scepter, maar Zijerveld hield 100% van de aandelen. In de historische gegevens van de KvK kunnen we zien welke bedrijven werden overgeheveld.
BTE is een bosbouwbedrijf, het Warmtebedrijf Ede kennen we (het gaat hier om zowel de warmetelevering als de infrastructuur), Bio-Energie Ede BV is de centrale aan de Geerweg, en dan zijn er nog twee financiële holdings. Deze zes bedrijven zijn overgedragen aan Energie voor Elkaar onder leiding van Kleijnen. De protegé van Zijerveld had zich vanaf 2014 ontpopt als een gewiekste ondernemer met een eigen visie voor de toekomst.
Er wordt geschoven met bedrijven
Bij deze herstructurering vond een betaling plaats van in ieder geval 5 miljoen euro. Vorig jaar sprak ik hierover met directiewoordvoerder Audrey van den Berg die meteen een rookgordijn optrok. We weten inmiddels dat het Asper Dorothea-investeringsfonds Zijerveld voor een deel heeft uitgekocht in ruil voor aandelen in Energie voor Elkaar. De Luxemburgse investeerders wilden de voor hen belangrijke bedrijven groeperen onder één holding met eenduidig leiderschap. Ook al het personeel ging over naar Energie voor Elkaar.
Volgens Van den Berg zit er in MPD Holding, het bedrijf van Zijerveld, vrijwel niets meer. Maar dat is niet zo. Zijerveld heeft ook een aantal bedrijven gehouden.
Het betreft hier de warmtebedrijven en biomassacentrales in Veenendaal, Scherpenzeel en Apeldoorn. In Ede zien we alleen nog Aardwarmte Ede BV staan, een bedrijf dat is opgericht om een concessie te verwerven om in onze gemeente naar aardwarmte te gaan boren. Deze geothermie moet op termijn de biomassa vervangen als warmtebron.
Er zijn sterke aanwijzingen dat onderling is afgesproken dat ook deze bedrijven nog overgaan van MPD Holding naar Energie voor Elkaar – tegen betaling door Asper Dorothea – en dat Zijerveld zijn belangen in de energiesector dus afbouwt. Maar een half jaar geleden stonden deze bedrijven nog op zijn naam. Wel is het zo dat ze vanaf de Telefoonweg, dus door Energie voor Elkaar, worden aangestuurd. Het eigenaarschap ligt bij Zijerveld, het management bij Kleijnen. Zijerveld wordt volgens bronnen nog regelmatig in het hoofdkwartier gezien.
Dat brengt ons bij de tweede biomassabaron van Ede, eindbaas Valentijn Kleijnen. Over hem gaat het de volgende keer.
Dit onderzoek is mede mogelijk gemaakt door het Fonds BJP.
Vond je dit artikel interessant?
NASCHRIFT 24 mei 2024: Gerard Zijerveld heeft zich inmiddels strategisch gepositioneerd voor een nieuwe fase in de Edese energietransitie: het boren naar en exploiteren van aardwarmte.
Schrijf een reactie