Marc van der Woude
Niet het tekort op de begroting, maar het tekort aan vertrouwen beheerst de beschouwingen.
De oppositie – en een deel van de coalitie – is het zat. De Edese bestuurscultuur, waarin besluiten achter gesloten deuren worden voorbereid en participatie vaak niet meer is dan een formaliteit, stond tijdens de Algemene Beschouwingen over de Perspectiefnota 2026–2029 volop ter discussie. De kritiek kwam niet alleen van partijen op de flanken, maar trok dwars door de raad.
‘Een overheid die voorschrijft in plaats van dient’
Het was VVD-fractievoorzitter Bart Omlo die de knuppel het scherpst in het hoenderhok gooide. “Wij hebben het idee dat de gemeente zich steeds verder verwijdert van de inwoners en ondernemers, en is veranderd van een dienende overheid naar een voorschrijvende overheid.”
Volgens Omlo gaat het niet om incidenten, maar om een structureel patroon. “Zó vaak zijn participatietrajecten een afvinklijstje geworden. Zó vaak stopt de gemeente met luisteren zodra het lastig wordt. Zó vaak horen we dat het college al lang besloten heeft, en dat bewoners hun gelijk alleen nog bij de rechter kunnen halen.” Hij noemde onder meer de Zeeheldenbuurt, de daklozenopvang aan de Stationsweg, de dramatische handhaving op recreatieparken en het sluiten van brandweerpost Stadspoort als voorbeelden. “Wij zijn er voor de inwoners, niet andersom.”
Ook coalitiepartijen schuiven ongemak niet langer terzijde
Niet alleen de oppositie is kritisch. De ChristenUnie vroeg zich af of de gemeente voldoende openstaat voor wat inwoners zelf aandragen. “Vertrouwen ontstaat wanneer mensen zich gehoord voelen, wanneer hun zorgen serieus worden genomen,” zei fractievoorzitter Arie Barendrecht. Zelfs het online Woo-platform – dat juist transparantie moest bevorderen – is volgens de ChristenUnie al maanden niet bijgewerkt.
GemeenteBelangen uitte frustratie over uitblijvende actie in Ede-Zuid: “Ondernemers wachten al ruim 35 jaar op herinrichting van de Parkweg en het Zuidplein. We zijn dit aan bewoners verplicht.” Ook werd gepleit om handhaving op permanente bewoning op vakantieparken voorlopig te pauzeren, zolang landelijk beleid daarover nog verandert.
Bezuinigen op zorg, maar niet op prestige
Tegelijk met de kritiek op bestuursstijl, klinkt er onbegrip over de financiële keuzes van het college. Meerdere partijen stellen dat de basisvoorzieningen worden uitgekleed, terwijl prestigeprojecten overeind blijven.
GroenLinks-fractievoorzitter Ellen Out stelde het scherp: “We zijn blij dat minima en maatschappelijke organisaties worden ontzien, maar waarom dan wel bezuinigen op het vervoer van kinderen met een beperking, of op specialistisch maatschappelijk werk?” Dezelfde fractie noemde het schrappen van de vrijwillige brandweerpost Stadspoort “prematuur en onverstandig.”
D66 hekelde dat er miljoenen gaan naar een veel te duur zwembad en cultuurcentrum De Basis, terwijl kinderen op de enige openbare basisschool in Bennekom, de Prinsenakker, les krijgen “in een lerarenkamer met gaten in het plafond.” Fractievoorzitter Sam Elfvering: “Hoe kan het college deze projecten laten voorgaan op jeugdzorg en Wmo?”
Ook BurgerBelangen wees op de disproportionele lasten voor inwoners: “Eerst zijn de lasten verhoogd. Daarna blijken de meevallers uit Den Haag zo groot, dat de bezuinigingen alsnog beperkt zijn gebleven. Waarom dan niet eerst kijken naar efficiency en pas dan naar de portemonnee van inwoners?”
Het gaat ergens mis
Wat al deze signalen blootleggen is een dieper probleem. Niet de bezuinigingen zelf zorgen voor het meeste ongemak, maar het gevoel dat bewoners geen zeggenschap hebben over wat er gebeurt in hun straat, hun wijk of hun stad. Wanneer zorgvoorzieningen verdwijnen, terwijl het geld wel beschikbaar is voor vastgoed, roept dat niet alleen vragen op over prioriteiten, maar ook over voor wie de gemeente eigenlijk werkt.
Of zoals Bart Omlo het zei: “Té vaak lijkt het alsof inwoners het gewoon maar moeten accepteren omdat de gemeente het nu eenmaal zo heeft bepaald.”
De raad moppert wel, maar doet zelf weinig
Het is natuurlijk mooi dat de raad iets aan de bestuurscultuur wil doen, maar hier past ook wat zelfreflectie. De raad ís evengoed onderdeel van die Edese cultuur. Zo worden besloten overleggen – de zogeheten achterkamertjes – nog altijd door de raad zelf in stand gehouden. De relatiekaart van de Hoge Veluwe, eveneens toonbeeld van een top-down bestuurscultuur, wordt door de meeste fracties in strijd met de gedragscode aanvaard. Ook stemt de raad regelmatig in met plannen waarin inwonerparticipatie weinig voorstelt. En echte tegenmacht richting het college? Die is er zelden.
Kritische noten leveren zelden vuurwerk op, ook afgelopen donderdag niet. Vergaderingen verlopen beleefd en procedureel. Er worden ‘signalen’ afgegeven en wensen geuit die straks in marginale amendementen komen. Maar de confrontatie aangaan? Eens met de vuist op tafel slaan? Niet in Ede. Hier stelt de raad zich constructief op tegenover het college. Dat heeft een positieve kant – in Ede vechten ze elkaar tenminste de tent niet uit – maar tegelijk wordt het college nergens echt onder druk gezet.
En nu?
Het college krijgt met deze beschouwingen geen motie van wantrouwen, maar wél sijpelt het ongemak overal door. Wat het debat over geld laat zien, is dat de werkelijke kloof niet tussen begrotingsregels ligt, maar tussen bestuur en gemeenschap.
📬 “Hoe bereik je de raad eigenlijk?”
Een lezer uit Otterlo mailde onze redactie vorige week:
“Ik heb een digitale brief gestuurd aan de gemeenteraad. Geen enkele reactie. Daarna een herhaalde versie per post, via de gemeentebode. Weer niks. Hoe bereik je in vredesnaam nog de Edese raad?”
Ria Maliepaard (redactie Edese Vos) heeft wel een tip: spreek je gekozen raadslid of de fractievoorzitter van de partij waarop je hebt gestemd persoonlijk aan. Van een volksvertegenwoordiger mag je verwachten dat hij/zij je als inwoner serieus neemt en inhoudelijk reageert. Inwoners kunnen ‘hun’ partij ook altijd vragen om hun zorgen te mogen delen in de fractievergaderingen op de maandagavond in het gemeentehuis.
Edese Vos
Dat is landelijk zo, burgers hebben niets meer te zeggen, overheden gaan hun eigen gang (politieke WEF agenda), inspraak of geen inspraak door burgers. Ze geven je het idee dat je inspraak hebt, maar dat heb je niet. Zij moeten er voor ons zijn, maar al heel lang blijkt dat niet. Alleen Forum voor Democratie komt nog voor de burger op, maar wordt altijd weggezet als … (zal de woorden hier maar niet noemen). En dat is omdat zij de politieke agenda in de weg staan, dat is geen democratie! En dan druk ik mij nog zacht uit!
We herkennen dat veel inwoners het gevoel hebben dat hun stem weinig gewicht heeft en dat inspraaktrajecten soms meer een formaliteit lijken dan echte participatie. Dat komt ook regelmatig naar voren in ons onderzoek naar het lokale participatiebeleid.
Tegelijk willen we wel een feitelijke kanttekening plaatsen bij je opmerking over de ‘politieke WEF-agenda’. Wij zien geen aanwijzingen dat het WEF lokaal beleid in Ede aanstuurt. Besluiten worden genomen door de gemeenteraad en het college, binnen kaders van Nederlandse en Europese wetgeving en beleid.
Wat betreft partijen die ‘weggezet’ worden: we berichten over alle partijen op basis van hun feitelijke politieke standpunten en handelen, inclusief Forum voor Democratie, wanneer dat lokaal relevant is. Onze focus ligt op controleerbare informatie over lokale besluitvorming, omdat inwoners recht hebben op transparantie over wat er op gemeentelijk niveau gebeurt en waarom.
Ik denk dat een bestuurscultuur grotendeels wordt beïnvloed door politieke en/of persoonlijke belangen, maar zeker ook door egogedrag van individuen of overtuigingen van bepaalde groepen. Ik zie hier de 2e kamer in het klein…de verschillende belangen, het gekibbel, het niet willen luisteren naar elkaar, het met modder gooien, de geheimen en achterkamertjes, het framen, etc. Ondertussen worden burgers totaal genegeerd en hebben zij het nakijken. Ons land is allang geen democratie meer en onze gemeente ook niet echt vrees ik. Het zijn logge organen geworden waar je als burger door een enorme bureaucratische laag heen moet dringen om überhaupt antwoord op een vraag te krijgen.
De lobby vanuit de politiek die we niet zien maar die er wel degelijk achter de schermen is om dingen gedaan te krijgen binnen Provincies en gemeenteraden, word denk ik onderschat en de daarmee ongekende druk die dit op mensen legt. De SDG’s spelen hierin naar mijn mening een grote rol, ook al hebben jullie eerder gezegd dat dit ‘slechts’ een marketingformule is, waar ik het absoluut niet mee eens ben. Je hoort er niets over in de media maar deze goals hebben een enorm grote invloed landelijk en vloeien via allerlei zijwegen/projecten/praatclubjes/NGO’s door naar gemeentes en provincies binnen landen die zich gecommitteerd hebben aan de VN-doelstellingen. Daar zien we nu op defensiegebied bijvoorbeeld landelijk al de gevolgen van.
Ik zou daar eens induiken en uitzoeken welke invloed deze ‘mooi verpakte goals’ hebben op onze gemeente en welke vrijheden de gemeente nog werkelijk heeft om op diverse thema’s zelf te kunnen beslissen. Jullie artikel over de doorbraaklocatie/kennisas onlangs zou daar ook zo maar een voortvloeisel uit kunnen zijn met een opmaat naar een 15 minute-city op termijn (ook een thema uit de SGD’s). De doelen worden als heel nobel gepresenteerd, maar in werkelijkheid zit er een enorm dwingende politieke agenda achter vanuit VN en WEF, gericht op overheidscontrole middels o.a. digitalisering. Deze plannen krijgen al over de hele wereld voet aan de grond. De agenda 2030 wordt al jaren lang voor onze ogen uitgerold maar veel mensen zien het niet. En ja ik ben een compleetdenker, heb zelf ook veel onderzoek gedaan en ik geloof in complotten: die bestaan namelijk echt. 😉
Goed echter dat jullie hier de aandacht op vestigen, maar eerlijk gezegd verwacht ik niet dat er iets gaat veranderen omdat veel raadsleden misschien niet eens doorhebben waar zij indirect aan meewerken. De meesten doen dit nietsvermoedend en vaak vanuit goede intentie. Men is echter niet altijd kritisch genoeg om uit te zoeken waar nu eigenlijk aan meegewerkt wordt of hoe dingen samenhang hebben. Zolang we in ons land en onze gemeente zaken nog niet mogen benoemen of uitzoeken (zie alleen al de tegenwerking die jullie vaak krijgen) is er geen transparantie en openheid mogelijk. Pas als werkelijk alles op tafel mag komen dan komt er een opening. Dat past echter meestal niet in het plaatje van de (politieke) macht die erachter schuil gaat.
Inderdaad, veel raadsleden hebben het niet eens door, maar tekenen wel bij het kruisje.
Even ter verduidelijking: onze eerdere duiding ‘marketingterm’ ging specifiek over Tristate City, niet over de SDG’s van de VN, zie https://edesevos.nl/ede-gaat-drastisch-veranderen-met-hoogbouw-tot-70-meter/#comment-2018. De SDG’s zijn in feite een internationaal raamwerk dat aanmoedigt om te werken aan een duurzame, rechtvaardige en inclusieve wereld voor iedereen. Daar kun je moeilijk op tegen zijn, zou je zeggen. Het concept ‘15-minute city’ maakt trouwens geen onderdeel uit van de SDG’s.
Tegelijk is het goed om scherp te houden wat de juridische status is. De SDG’s zijn niet dwingend voor lokaal beleid in Nederland. Gemeenten zijn niet wettelijk verplicht om de SDG’s te realiseren. Implementatie op lokaal niveau is vrijwillig en hangt volledig af van de keuzes die een gemeenteraad maakt. Wel gebruiken veel gemeenten de SDG’s als inspiratie en toetsingskader om lokale ambities te verbinden aan internationaal afgesproken doelen.
We herkennen overigens wel het gevoel van machteloosheid dat je benoemt. Veel inwoners ervaren dat zij buiten het bestuurlijke proces staan en onvoldoende worden gehoord. Dat nemen we altijd serieus. Tegelijk willen we ook helder zijn over onze journalistieke keuzes. Bij de Edese Vos onderzoeken we signalen en misstanden die zichtbaar zijn in lokaal beleid en besluitvorming. We baseren ons daarbij op feiten en concrete aanwijzingen, niet op ideologische aannames.