Marc van der Woude
De Edese Vos onderzocht 242 interne gemeentelijke documenten over de stadsgesprekken in Ede. De uitkomst: het participatietraject werd strak geregisseerd, kritische vragen werden geweerd, en echte invloed bleef uit.
Hoeveel invloed hadden inwoners nou echt bij de stadsgesprekken over de toekomst van Ede-Stad?
Dat was de vraag die de Edese Vos probeerde te beantwoorden – eerst via directe vragen aan de gemeente, later via een Woo-verzoek, toen die toegang werd geweigerd. In 242 documenten komt een patroon naar voren dat schuurt met het beeld dat de gemeente naar buiten toe opriep: dat van een open, gezamenlijke zoektocht naar de toekomst van Ede.
Wat we aantroffen, was een participatietraject dat tot in detail was uitgedacht: wie uitnodigde, wie sprak, waar de wethouder zich liet zien en zelfs hoeveel post-its er op tafel lagen. Een zorgvuldig geregisseerd proces, waarin inwoners zich wel mochten uitspreken, maar nauwelijks hoorden of er iets met hun inbreng gebeurde.
Minipodcast – Liever luisteren dan lezen? Deze AI-gegenereerde podcast is gebaseerd op onze onderzoeksjournalistiek en geverifieerd door de redactie. Een extra service van de Edese Vos.
De kaders stonden vast
Officieel was de participatie ‘raadplegend’. Inwoners konden hun mening geven, maar niet meebeslissen. Dat was vooraf intern duidelijk vastgelegd, al werd dat in de uitnodigingen aan inwoners niet uitgelegd. Daarin klonk vooral de oproep om “samen te bouwen aan de toekomst van Ede-Stad”.
Wat minder zichtbaar was: die toekomst lag al grotendeels vast. De zogeheten contourennotitie was al vastgesteld door het college. In de praktijk ging het dus niet meer om de vraag of Ede verder zou verdichten en groeien, maar alleen hoe.
Kritiek werd genoteerd, niet weerlegd
Tijdens de stadsgesprekken kwamen zorgen op tafel over hoogbouw, verkeersdruk, betaalbaarheid en verlies van het dorps karakter. Inwoners dachten mee, kwamen met alternatieven, maar merkten ook dat er weinig werd teruggekoppeld. “Wat hebben we eigenlijk nog te zeggen?” vroeg iemand hardop aan tafel.
Verslagen werden keurig opgesteld. Maar uit de Woo-documenten blijkt niet dat die inbreng leidde tot beleidsmatige aanpassingen. Suggesties voor klankbordgroepen of verdieping werden afgewimpeld: ze pasten niet binnen het traject.
Contact met de ambtenaar werd geweigerd
De Edese Vos wilde voorafgaand aan het Woo-verzoek spreken met de ambtenaar die verantwoordelijk was voor de participatie, om helderheid te krijgen over het proces. Die toegang werd geweigerd door wethouder Jan Pieter van der Schans en zijn woordvoerder Paul van Daalen. Op schriftelijke vragen aan de gemeente bleef het stil. Uit interne communicatie blijkt later waarom: de woordvoerder gaf bewust geen antwoord.
De weigering tot openheid leidde uiteindelijk tot het Woo-verzoek. Dat bracht aan het licht dat zelfs gesprekken over de aanwezigheid van de wethouder – hij werd strategisch bij twee avonden ingepland – draaiden om beeldvorming: zijn verschijning zou helpen “de angel uit kritische vragen over hoogbouw te halen”.
Beeld uit het deels grijsgelakte Woo-dossier (bron). De Edese Vos wordt goed gelezen, zowel door betrokken inwoners als op het raadhuis. Na publicatie van ons artikel over de plannen van het college voor hoogbouw, koos de gemeente ervoor om hierop te anticiperen en dit onderwerp expliciet te benoemen in de stadsgesprekken – met de wethouder als aanspreekpunt, “om de angel eruit te halen”.
Participatie als beheerst proces
De gemeente had het proces strak in de hand. De draaiboeken, het post-it gebruik, de zaalinrichting, de communicatie op sociale media: niets werd aan het toeval overgelaten. Inwoners werden gezien als gesprekspartners, maar het gesprek kende grenzen. Thema’s die buiten het kader vielen – zoals zorgen over verkeerssituaties in bestaande wijken – werden doorverwezen naar andere loketten.
In een intern communicatieplan staat letterlijk dat er behoefte is aan “het inkaderen van waar de participatie over gaat”. Die kaders bepaalden wat bespreekbaar was – en wat niet.
En de gemeenteraad?
Ook raadsleden werden niet vanzelfsprekend betrokken. Pas na intern overleg werd besloten hen via de griffie uit te nodigen. Maar een kaderstellende of toetsende rol in het participatieproces speelden ze niet. De raad zou pas aan zet komen ná het proces – terwijl het in de praktijk al grotendeels was afgerond.
Terugkoppeling of façade?
De gemeente luisterde, registreerde en bedankte inwoners voor hun komst. Maar de impact van die inbreng bleef onzichtbaar. Er werd meegepraat, maar niet meegestuurd.
De vraag die overblijft: wanneer is participatie nog écht? Wanneer is het een uitnodiging tot meedenken – en wanneer een presentatie van beleid in participatievorm?
Wie de analyse van de documenten, de observaties en conclusies zelf wil nalezen: bekijk hier de volledige analyse van het Woo-dossier over de stadsgesprekken in Ede – met puntsgewijze bevindingen en reflecties op basis van 242 interne gemeentestukken. Liefst zouden we alle documenten integraal publiceren, maar het is bij elkaar 1,25GB en dat lukt niet op onze webserver.
Wat kost zo’n rondje stadsgesprekken eigenlijk?
Drie avonden participatie kostten de gemeente grofweg €30.000, inclusief voorbereiding, personele inzet, communicatiemiddelen, verslaglegging en huur van accommodaties. Dit is een conservatieve schatting van de Edese Vos, op basis van de Woo-documenten. In totaal namen ongeveer 100 inwoners deel aan de gesprekken. Daarmee kwamen de kosten uit op zo’n €300 per deelnemer.
Dat roept de vraag op of dit de best mogelijke inzet was van publieke middelen – zeker wanneer de ruimte voor echte invloed beperkt bleek en veel inwoners zich afvroegen wat er met hun inbreng is gebeurd.
Dit artikel maakt deel uit van ons dossier ‘toezicht op de burgerparticipatie’ en is mogelijk gemaakt met een financiële bijdrage vanuit het Mediafonds Ede.
NASCHRIFT 11 mei 2025: De Edese Vos heeft een eindverslag gepubliceerd van het onderzoek naar participatie in Ede.
Een paar jaar geleden ging men nieuwe kaders opstellen rondom participatie. Ik (naïef) dacht dat het goed was om mee te denken. Al tijdens de 1e sessie was het duidelijk voor mij dat ook dit puur voor de bühne was. Ben naar geen enkele vervolgsessie meer gegaan. Wat een walgelijk stel daar in Ede… Als dit nu 1 voorbeeld was, maar het is er 1 van heel veel…
Ik ben naar het gesprek over de nota in de Reehorst geweest. Deel de mening van de Edese Vos dat het allemaal verspilde moeite was. Heb nog een alternatieve nota geschreven en aan mevrouw van der Zee gestuurd en verzocht een klankbordgroep te formeren uit de belangstellenden. Maar dat was niet de bedoeling liet ze weten. Nee op het gemeentehuis van de ambtenaren met de dure ingehuurde consultants weten ze alles beter, denken ze. Maar bijvoorbeeld wat de echte scheiding in Ede is werd in de hele nota niet benoemd. Het is te gek voor woorden dat er zo weinig weerstand is onder Edenaren tegen het beleid van dit college.
Wat bedoelt u met “Maar bijvoorbeeld wat de echte scheiding in Ede is…”?
Vermoedelijk is dit een typfoutje en wordt bedoeld “wat de echte scheiding is in Ede”. In de contourennota wordt Ede West (nog niet gepimpt) tegenover Ede Oost (al wel gepimpt) gezet. De echte scheiding in Ede waar Rob mogelijk op doelt is die tussen Ede Noord en Ede Zuid waarbij de spoorlijn als barrière werkt. Het bestuur zit in Noord, Zuid voelt zich afgesneden. Het is een sentiment dat ook in dit artikel is benoemd: https://edesevos.nl/stadsgesprekken-misten-de-kern-van-de-zaak/
Kijk maar naar het participatietraject Zeeheldenbuurt, dan weet je dat de burger er voor de gemeente is en niet andersom. Bizar waar geld wordt verspild aan zogenaamde partipatie, in de definitie van de gemeente: informatie. En zelfs de informatie is incorrect, achterhaald. Er wordt selectief gewinkeld in opmerkingen/wensen van burgers op wat strookt met het zogenaamde beleid dat nergens kwantitatief wordt gemaakt. Alles voor de bühne. En de burgers zitten met de gebakken peren. Want we gaan na het zoveelste mislukte project gewoon weer door met de volgende misser. Gewoon belastingen verhogen.
Jammer hoor dat veel constructieve inzet en inbreng van burgers op deze manier wordt genegeerd en misbruikt. Burgers wilden bomen, trottoirs en parkeerplaatsen en wat krijgen ze? Reductie in bomen, parkeerplaatsen en trottoirs want dat is goed voor de biodiversiteit, hittestress enz. Consultants en ambtenaren die niet in gemeente wonen bepalen wat goed voor ons is in hun ogen en ontwerpen op basis van googlemaps onze wijk. Je zou er om lachen als het niet zo triest was.
Ik vraag me dus ook af hoe het kan dat het college zoveel macht heeft, zowel burgemeester als wethouders worden indirect verkozen, en schijnbaar hebben ze alle macht in handen, ik was altijd in veronderstelling dat plannen eerst door de verkozen raadsleden goedgekeurd moeten worden? Maar ik heb meer het idee dat die vooral erg blij zijn met de etentjes, bezoekjes aan de Hoge Veluwe en een goed gevoel overhouden door autoriteit. Of zie ik het nu helemaal verkeerd? Ook al is dit natuurlijk enorm complex (maar waarom is het eigenlijk zo complex?). Maar waar stem je als burger eigenlijk voor? Ik zie niks nuttigs terugkomen, alleen meer belastingen betalen en minder voorzieningen.
Helemaal met Caroline eens. Wat de Zeeheldenbuurt betreft: er is veel aan input gedaan, meedenken, etc., maar het resultaat is eigenlijk te zot voor woorden. 99% is al vastgelegd en je zit er gewoon voor piet snot bij is mijn gevoel. Alles voor de bühne en een middeleeuwse houding naar de burger die zogenaamd ook nog wat mag zeggen…