Verhulst sneert naar de pers en ontwijkt kritische vragen

Burgemeester René Verhulst is door de politie geïnformeerd dat een Edese cafébaas op 30 maart een journalist van de NOS heeft aangereden, maar gebruikt zijn column in Ede Stad desalniettemin om een sneer uit te delen naar de journalisten. Hij is niet bereid vragen van de Edese Vos hierover te beantwoorden.

“Het is niet aan de gemeente om een waardeoordeel te geven over de journalistiek. Niet in positieve zin en niet in negatieve. Journalistiek moet bestaan en de ruimte hebben om goed haar werk te kunnen doen.” En: “We streven naar openheid en transparantie en willen als college de media correct te woord staan.” Aldus wethouder Karin Bijl, verantwoordelijk voor de communicatie van de gemeente Ede, twee maanden geleden in de gemeenteraad.

‘Ginnegappende journalisten’

Maar beide punten worden niet onderschreven door burgemeester Verhulst. Die wist in zijn column in Ede Stad van 10 april jongstleden te melden dat journalisten van twee landelijke omroepen op de middag nadat de gijzeling goed ten einde was gekomen stonden te “ginnegappen” op het Museumplein. “Heb toch een beetje gevoel voor de situatie,” vindt Verhulst.

In deze ene alinea gaat van alles mis. Wat ook meteen het verschil aangeeft tussen een column waarin de auteur, in dit geval de burgemeester, van alles kan roepen en vinden zonder daar ook maar enige verantwoordelijkheid voor te hoeven nemen, en de journalistiek waarin het checken van feiten en waarheidsvinding voorop staat. Laten we even analyseren wat Verhulst schrijft.

De bijeenkomst in Café Premier

Hij refereert hier aan een bijeenkomst met horeca-eigenaren aan het Museumplein waar hij op de middag na de gijzeling rond de klok van 16:00 uur samen met wethouder Peter de Pater was. Niet onbelangrijk: deze bijeenkomst vond plaats in Café Premier, waarvan de gastheer nog geen uur later – volgens getuigen doelbewust en met alcohol op – op de NOS-journalist zou inrijden.

Wat werd er in deze bijeenkomst besproken? Als de Edese Vos navraag doet bij horeca-eigenaren die erbij waren, blijkt dat vooral de gijzeling werd nabesproken. Ook is er afgesproken dat de woordvoering door de gemeente en de politie zouden worden gedaan en dat de horeca-eigenaren zich zouden onthouden van commentaar in de media, om zo wat rust te creëren. Als de Edese Vos vraagt of er meerdere mensen waren die last hadden van de journalisten, is het antwoord eenduidig: nee, niemand heeft zich hieraan gestoord. Het is ook geen onderwerp van gesprek geweest in deze bijeenkomst.

Bekende koppen en flessen rosé

Hebben deze horeca-eigenaren waargenomen wat Verhulst kennelijk wél waarnam, dat er journalisten waren die de lolbroek uithingen? Nee, ook niet. De Edese Vos heeft de journalisten waarvan we konden vaststellen dat zij zich die middag rond de tijd dat de bijeenkomst eindigde op het plein bevonden de observatie van Verhulst voorgelegd, en geen van de ploegen herkent zich in het geschetste beeld. Wij hebben Verhulst gevraagd welke omroepen “met bekende koppen” hij concreet heeft gezien, maar hij wilde hier geen toelichting op geven.

Wat Verhulst niet meldt in zijn column, maar wat wel relevant is: de eigenaar van Café Premier haalde volgens getuigen twee flessen rosé uit zijn auto, die tijdens de bijeenkomst met Verhulst en De Pater werden geopend en uitgeschonken. Er werden ook biertjes en andere drankjes geserveerd. Mag natuurlijk, maar hoe verhoudt dat zich met “een beetje gevoel voor de situatie”, wat voor Verhulst kennelijk zo belangrijk is?

Verhulst hield aanrijding onder de pet

Op 3 april tijdens zijn reguliere overleg met de politie werd Verhulst naar eigen zeggen geïnformeerd over het feit dat zijn gastheer pakweg een uur later een journalist had aangereden. Verhulst heeft dit incident niet naar buiten gebracht, maar hield het intern. Hij benoemde het niet en veroordeelde het ook niet in een verklaring. Wat hij eerder wél deed (en terecht) toen raadsleden een dreigmailtje ontvingen.

Een week later, op 10 april, deelt hij in zijn column in Ede Stad een sneer uit naar de journalisten op het plein, en wekt subtiel begrip op voor een cafébaas die zich daar als enige aan ergerde. “De column was op dat moment al geschreven,” verdedigt zijn woordvoerder Patricia Nep. Dat kan best, maar dan is de vraag waarom hij zijn column, die pas een week later geplaatst zou worden, niet meteen heeft aangepast.

12 vragen aan de burgemeester

De burgemeester is verantwoordelijk voor de orde en veiligheid. De burgemeester is ook verantwoordelijk om te garanderen dat journalisten veilig hun werk kunnen doen. “Het staat buiten kijf dat de pers te allen tijde haar werk moet kunnen doen. Geen discussie over mogelijk,” mailt Nep namens Verhulst. Maar als hij echt vindt dat de pers te allen tijde haar werk moet kunnen doen, past het niet om weg te duiken als de Edese Vos hem concrete persvragen voorlegt.

Als bestuurders redelijke vragen niet transparant willen beantwoorden, publiceren we de vragen integraal, zodat inwoners kunnen zien welke vragen worden ontweken. Dit zijn onze 12 vragen aan burgemeester Verhulst die hij niet heeft beantwoord.

D66 eist veiligheid voor journalisten

D66 heeft inmiddels schriftelijke raadsvragen ingediend bij het college. “Onafhankelijke media zijn een belangrijk fundament van onze democratische rechtsstaat. Dat staat onder druk als zij bedreigd worden in hun persoonlijke veiligheid en vrijheid. Als samenleving moeten we uitspreken dat we aantasting van de persvrijheid niet accepteren. De politiek dient volgens D66 pal achter journalisten te staan en ervoor te zorgen dat zij vrij en veilig hun werk kunnen doen,” aldus raadslid Stephan Neijenhuis.

De partij wil opheldering over wat er precies is gebeurd op het plein, wat wethouder Peter de Pater daar deed, waarom de journalisten door de cafébaas werden gehinderd in hun werk en de politie niet ingreep, en waarom er geen blaastest is afgenomen. De partij heeft ook een aantal ongemakkelijke vragen voor burgemeester Verhulst:

• Welke concrete acties heeft de burgemeester vanuit zijn rol in de driehoek genomen om de persvrijheid te beschermen, toen deze onder druk stond rondom de gijzeling?
• Kunt u uiteenzetten wat het protocol ‘agressie en geweld tegen journalisten’ en het handelingskader van de politie rondom persvrijheid voorschrijft in situaties waar journalisten bedreigd of gehinderd worden in hun werk en in hoeverre daarnaar gehandeld is op 30 maart?
• Hoe zorgt u ervoor dat journalisten zich voortaan veilig weten in Ede als zij onder druk hun werk doen?
• Bent u bereid deze situatie te evalueren samen met het collectief PersVeilig en de conclusies daarvan te delen met de raad?

Raadsleden: ‘Trial by media’

Sommige partijen in de raad laten zich op dit moment niet van hun beste kant zien. Zo plaatste een raadslid van GemeenteBelangen op LinkedIn een betoog waarin de journalistiek in zijn geheel verdacht wordt gemaakt. Een oud-bestuurslid van deze partij vond het nodig denigrerende opmerkingen online te plaatsen over een onderzoeksjournalist van de Edese Vos.

Andere partijen spreken over een ’trial by media’ van de cafébaas en De Pater, alsof een feitelijke reconstructie, zoals de Edese Vos die heeft gemaakt, daar ook maar iets mee van doen heeft. Ten eerste heeft de Edese Vos de cafébaas en de wethouder keurig wederhoor gegund en zij zijn fair en correct geciteerd op hun eigen perspectief op de gebeurtenissen van die dag. Ten tweede krijgen onderzoeksjournalisten vaak meer en sneller boven water dan de politie en kan dat helpen in de waarheidsvinding. Ten derde is de politie hier zelf onzorgvuldig geweest en is een extra paar ogen dus geen overbodige luxe.

Is Ede wel veilig voor journalisten?

Kritische journalisten kunnen in Ede nog steeds niet veilig hun werk doen. Eerder intimideerde de gemeente Ede de Edese Vos met een advocaat en schakelde burgemeester Verhulst het OM in, in de hoop aangifte tegen ons medium te kunnen doen. Sinds onze publicatie over de aanrijding van de NOS-journalist hebben we op onze socials tientallen Edenaren moeten modereren of blocken die meenden dat het inrijden op een journalist wel geoorloofd was. Diverse mensen zijn door de cafébaas geïntimideerd, inclusief de journalisten van de Edese Vos zelf.

Wij zullen ons blijven uitspreken over de wijze waarop sommige bestuurders en politici journalisten bij herhaling publiekelijk verdacht maken, geen bescherming bieden, en daarmee bijdragen aan een onveilig klimaat in Ede.

Verantwoording: Dit artikel is deels een feitelijke check van wat burgemeester Verhulst beweert, deels een journalistieke reconstructie van de gebeurtenissen van die dag, en deels een redactionele stellingname over deze kwestie.

NASCHRIFT 24 april 2024: De reactie van het college op de raadsvragen van D66 is binnen. Er blijkt weinig interesse uit voor de kwesties die spelen. Het zijn vooral afschuifantwoorden om maar geen verantwoordelijkheid te hoeven nemen.

Sterker nog: het college bevindt zich in een vergaande staat van ontkenning door te stellen: “Er is geen enkele indicatie dat journalisten zich in Ede onveilig voelen om hun werk te doen.” De Edese Vos heeft die signalen bij herhaling gegeven en hierover zelfs een gesprek gevoerd met Patricia Nep (de woordvoerder van Verhulst) en René Groen (de gemeentesecretaris die een advocaat op ons dak stuurde) waarin we deze gevoelde onveiligheid expliciet hebben aangekaart.

Het college meldt ook dat Verhulst een gesprek ingepland heeft staan met de NVJ “over de media tijdens de gijzeling.” Wij hebben de NVJ gevraagd om het in dit gesprek dan ook te hebben over de rol van Verhulst zelf in het creëren van een onveilig klimaat voor journalisten in zijn gemeente, wat inmiddels uitgebreid is gedocumenteerd.