Marc van der Woude
In de gemeenteraad van Ede zijn op dit moment 10 van de 39 raadsleden vrouw. In het college is slechts één van de zes leden vrouw. Daarmee blijft Ede fors achter bij het landelijke gemiddelde, waar 36 procent van de raadsleden en 29 procent van de wethouders vrouw is. Gemeenten worden opgeroepen om daar verandering in te brengen. Hoe groot is de kloof in Ede precies, en wat zijn de oorzaken?
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden deden begin dit jaar een dringende oproep aan politieke partijen: zorg voor meer vrouwen op verkiesbare plekken. Het doel is een gemeentebestuur dat beter de samenleving weerspiegelt, met meer herkenning, meer vertrouwen en betere besluitvorming. Concrete aanbevelingen zijn het opstellen van inclusieve profielen, het actief benaderen van vrouwen, en het divers samenstellen van kandidaatstellingscommissies.
Minipodcast – Liever luisteren dan lezen? Deze AI-gegenereerde podcast is gebaseerd op onze onderzoeksjournalistiek en geverifieerd door de redactie. Een extra service van de Edese Vos.
In Ede zijn vrouwen flink ondervertegenwoordigd
In Ede blijft de vrouwelijke vertegenwoordiging steken op 26 procent in de raad en 17 procent in het college. Dat is aanzienlijk lager dan het landelijk gemiddelde. Met de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2026 op komst, klinkt ook lokaal de oproep om hier verandering in te brengen.
D66-raadslid Louke Koopmans organiseert op 13 mei een interactieve bijeenkomst voor vrouwen in het gemeentehuis van Ede. “Het is belangrijk dat ook vrouwen hun netwerken en perspectieven inbrengen in de politiek. We willen hen laten zien dat politiek ook gewoon een vorm van maatschappelijk engagement is,” zegt ze in gesprek met de Edese Vos. “In mijn eigen fractie zit ik met vijf mannen. Dat is gezellig, maar het mag best wat evenwichtiger.”
Volgens Koopmans ervaren veel vrouwen een drempel: “Ze denken dat je er heel goed voor moet kunnen debatteren, of dat het te veel tijd kost naast je werk of gezin. Maar politiek is gewoon meedenken over wat er nodig is in je buurt.”
Hoewel het initiatief vanuit D66 komt, is het nadrukkelijk de bedoeling om richting de verkiezingen ook andere partijen te betrekken. “We willen uiteindelijk met alle partijen een vrouwenevent organiseren.”
De SGP: formeel open, feitelijk gesloten
Met zeven zetels is de SGP de grootste fractie in de Edese gemeenteraad. Toch zijn al deze zetels bezet door mannen. Sinds 2013 mogen vrouwen zich formeel kandidaat stellen voor de SGP, maar daartoe werd de partij pas na jarenlange juridische druk gedwongen. De Hoge Raad oordeelde in 2010 dat de Nederlandse staat moest ingrijpen om vrouwenkandidaten binnen de SGP mogelijk te maken. In reactie daarop paste de partij haar reglement aan.
Tegelijkertijd blijft de SGP vasthouden aan het beginsel dat het regeerambt aan mannen toekomt. In de praktijk stelt de partij vrijwel nooit vrouwen kandidaat, zeker niet in de Biblebelt-gemeenten. Daarmee is de SGP een structurele factor in het lage aandeel vrouwen in de Edese raad.
Hoe scoren de Edese partijen op vrouwen in de raad?
Een overzicht van de huidige raadszetels laat zien hoe de verschillende partijen in Ede scoren op vrouwelijke vertegenwoordiging:
Hoe deze ranglijst tot stand kwam
De ranglijst is gebaseerd op de huidige raadszetels (stand mei 2025). Daarbij is gekeken naar:
- Feitelijke zetelverdeling – hoeveel vrouwen zitten er daadwerkelijk in de raad? Het gaat niet om intenties, maar om het resultaat.
- Verantwoordelijkheid naar omvang – hoe groter de fractie, hoe meer ruimte er is voor diversiteit.
- Structureel beleid versus toevallige samenstelling – komt het lage aandeel vrouwen voort uit een bewuste keuze of uit praktische belemmeringen, zoals het niet kunnen vinden van geschikte kandidaten?
Op veel kieslijsten staan vrouwen wél, maar vaak op onverkiesbare plekken. Omdat we willen kijken naar de werkelijke vertegenwoordiging, is in deze ranglijst uitsluitend gekeken naar raadszetels die nu daadwerkelijk ingevuld zijn. Meer vrouwen in de raad? Dan begint het bij vrouwen op verkiesbare posities.
Wat kunnen partijen nu doen?
De komende maanden stellen partijen hun kandidatenlijsten op voor 2026. Dat is het moment om het verschil te maken. Niet met goede bedoelingen achteraf, maar met keuzes vooraf. Want pas als vrouwen op een verkiesbare plek staan, kan er echt iets veranderen aan de samenstelling van de raad.
“Politiek is niet iets dat ver van je af staat,” zegt Louke Koopmans. “Je hoeft geen geboren debater te zijn. Als je een mening hebt over wat er beter kan in je buurt, dan ben je al een heel eind.”
De avond op 13 mei om 20:00 uur in het gemeentehuis is bedoeld om dat zichtbaar te maken: hoe je als vrouw wél je plek kunt vinden in de lokale democratie. En hoe politieke partijen daar ook echt ruimte voor kunnen en willen maken. Aanmelden kan hier.
Wordt vervolgd
Tegen de verkiezingen van maart 2026 zal de Edese Vos deze vergelijking opnieuw maken. Dan zien we welke partijen de vertegenwoordiging van vrouwen in de politiek écht serieus hebben genomen.
Als raadslid zijn is hoe Koopmans het voorstelt zegt dat mogelijk ook iets over haar inbreng in het belangrijkste orgaan van de gemeente. Als burger mag je maar hopen dat er meer kwalificaties nodig zijn al vind je die niet altijd terug in kandidaten.
Ik ben zelf een principieel voorstander van vrouwen in de politiek. Maar het idee van ‘adequate representatie’ — oftewel een isomorfe afspiegeling van de samenleving — als ideaal, is in wezen niet-democratisch. Mannen kunnen op vrouwen stemmen, vrouwen op mannen. Blanke kiezers kunnen stemmen op iemand van kleur, en omgekeerd. Een één-op-één vertaling van de bevolking naar een volksvertegenwoordiging krijg je pas wanneer iedereen uitsluitend stemt op iemand met exact hetzelfde geslacht, dezelfde etnische achtergrond, enzovoort. Dat lijkt me zowel onwenselijk als volstrekt onrealistisch.
Het gaat niet om een ‘isomorfe afspiegeling’, maar om gezonde diversiteit. De exacte verhoudingen zijn dus niet zo belangrijk, maar gemiddeld 21 procent is eigenlijk te weinig.
De ondervertegenwoordiging van vrouwen in de politiek hangt deels samen met stereotypen en cultuur. Vrouwen worden bijvoorbeeld minder snel als leider gezien en krijgen vaker te maken met vooroordelen en extra hindernissen. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat wanneer de politieke vertegenwoordiging gelijker verdeeld is tussen mannen en vrouwen, dit leidt tot betere uitkomsten. Vrouwen blijken vaker samen te werken, zorgen voor een inclusiever proces en brengen onderwerpen in die anders onderbelicht blijven.
Meer vrouwen in de politiek heeft ook positieve effecten op de economie, internationale betrekkingen, defensie, klimaatbeleid en wetenschap. Kort gezegd: met vrouwen meer voorspoed en minder kans op oorlog. Er is dus ook een maatschappelijk en economisch belang om te streven naar een evenwichtiger verdeling en meer diversiteit.
Die Podcast heeft toffe meerwaarde!
Ik mis in deze de factor “geschikt”. Ik vind kwaliteit belangrijker dan geslacht. In het verleden in mijn partij meegemaakt dat een vrouw op een onverkiesbare plaats opeens met voorkeurstemmen toch gekozen werd. Ze had geen flauw idee wat ze moest doen. Dus ik wil hiermee zeggen: alleen naar geslacht (of ander uiterlijk) kijken, grenst aan discriminatie.
Mee eens, geschiktheid blijft het belangrijkste. Wel merk ik om mij heen dat vrouwen zichzelf minder snel expert/geschikt vinden. Ze weten of kunnen net zoveel als hun collega’s, maar denken zelf dat ze specifieke kennis missen of te weinig ervaring hebben. Ook het argument dat de Edese Vos aandraagt (vrouwen worden door anderen ook eerder bestempeld als ongeschikt als ze “mannelijke” eigenschappen bezitten). Dan wordt het bijvoorbeeld als arrogantie gezien. Terwijl mannen meer denken dat ze dat wel kunnen en de rest vast bij kunnen leren. Het zit ook nog een beetje in onze cultuur zeg maar. Meer vrouwen in de politiek doet ook meer vrouwen volgen.
Het blijft steeds een lastig dilemma. Het gesprek hierover moet blijven en stimulatie is soms nodig. We moeten alleen wel oppassen inderdaad dat we niet actief mannen discrimineren. Zeker mee eens.
Een vergelijkbaar probleem hebben mannen dat ze “vrouwelijke” eigenschappen minder mogen tonen. Op scholen en kinderopvoeding worden vrouwen eerder serieus genomen. Dit is gelukkig ook steeds meer aan het veranderen. Ik denk vooral dat mannen en vrouwen (en ook andere diversiteiten) vooral moeten samenwerken om cultuur en beeldvorming minder kansen te geven en meer te kijken naar de kwaliteiten en kennis die iemand heeft. Ook dat vrouwen of mannen positiever naar zichzelf kunnen kijken en hun eigen sterktes kunnen accepteren.
Ja, hier ben ik het helemaal mee eens. Het wordt tijd dat we gaan werken aan verbinding in diversiteit. Geen verdere polarisatie en verzuiling, maar juist elkaars unieke kwaliteiten bundelen en versterken. En dan bedoel ik niet alleen vrouwen/mannen mix, maar dan zou ik gaan voor gender neutraal. Inclusiviteit in de samenleving vraagt ook inclusiviteit in besturen.
Zelf vind ik persoonlijk dat er te weinig vrouwen aanwezig zijn én dat ze een veel betere functie moeten krijgen. In de afgelopen vijftien jaar is gebleken dat vrouwen (nog steeds) ondergewaardeerd worden, dit omdat alles tot heden op mannen gericht blijft.
Ik sluit niet uit dat vrouwen een beter gezichtsbeeld hebben van wat er in de maatschappij daadwerkelijk afspeelt.