Waarom stemt 19 procent van Ede op de PVV?

In Ede stemde 19 procent op de PVV. Ook Ruben van Druiten, fractieleider van de lokale partij BurgerBelangen, met drie zetels vertegenwoordigd in de gemeenteraad. Hoe duidt hij de historische verkiezingsuitslag? De Edese Vos ging met hem in gesprek over onvrede en democratie.

De Edese Vos is onafhankelijk en politiek ongebonden. We besteden aandacht aan kwesties in Ede die dit nodig hebben. Er is al langere tijd sprake van een groeiende kloof tussen bestuur en burgers. Veel mensen zijn afgehaakt of geven een proteststem af. Hoe komt dit? Waar zit de onvrede? Burgers die zich ongehoord voelen geven bestuurders vaak de schuld van problemen, terwijl bestuurders ontevreden burgers op rechts wegzetten als onbetrokken of ondemocratisch. Is het mogelijk om in gesprek te gaan en deze patstelling te doorbreken?

Het is daags na de verkiezingen en veel mensen hebben een kater. Een goed moment om jou eens te bellen.

“Ja, snap ik. Omdat ik nu natuurlijk in de beste stemming ben.”

Het is een politieke aardverschuiving. Had je dit verwacht?

“Wel gehoopt, maar niet verwacht. De LPF haalde destijds 26 zetels, dat was al veel. Ik had verwacht dat meer mensen VVD zouden stemmen, zoals meestal gebeurt als de PVV het goed doet in de peilingen. Politiek is deze uitslag natuurlijk wel te begrijpen. De problemen stapelen zich steeds meer op.”

Kan Wilders de woningnood fiksen?

Wat is je analyse en duiding?

“Ik denk dat heel veel mensen last hebben van de woningnood. Dat raakt bijna iedereen direct of indirect wel. Mensen die noodgedwongen in een relatie moeten blijven zitten omdat er geen woning beschikbaar is. Kinderen die langer thuis moeten blijven wonen. Dat raakt ook mensen die normaal gesproken geen PVV stemmen.”

Maar woningbouw is toch geen typisch PVV-thema? Vrijwel elke partij heeft dit op de radar.

“Het frustreert mensen. Ik merk dat zelf ook. Ik huur nu commercieel en weet dat ik de komende 10-15 jaar niet voor een sociale huurwoning in aanmerking kom. Terwijl iemand die nu naar Nederland komt en mag blijven al binnen een half jaar iets heeft. Als werkende kom je nergens voor in aanmerking. Ik krijg bij die commerciële huur geen huursubsidie, terwijl ik niet veel inkomen heb en maximaal moet afdragen. Daardoor heb ik uiteindelijk minder te besteden. En ik denk niet dat mijn situatie uniek is. Maar we moeten ook eerlijk zijn: als morgen de immigratie stopt, is het woningprobleem niet meteen opgelost. Dat kan wel tien jaar duren. Het binnen vier jaar oplossen is onmogelijk.”

“Ik ben fan van onze democratie. Als iets te rechts of te links is, dan zal de meerderheid dat toch bijsturen.”

Als mensen doorkrijgen dat de PVV niet in staat is om het te fiksen, omdat de opgave te groot en te complex is, krijg je weer een omslag.

“Ja, dat denk ik ook. De mensen verwachten nu iets van de PVV. Als ze niet direct resultaten zien, dan zullen ze toch weer teleurgesteld de kant van de oppositie op gaan. Het is ook goed dat die oppositie er is trouwens. Wat dat betreft ben ik wel fan van onze democratie hoor. Als iets te rechts of te links is, dan zal de meerderheid dat toch weer bijsturen.”

Het probleem van de gevestigde politiek

Waar gaat het volgens jou nu mis in de gevestigde politiek?

“Ik denk dat ze zich te weinig verplaatsen in de burger, ook in de gewone middenklasse die steeds minder te besteden heeft. Zelfs mensen met goede banen kunnen soms praktisch niet meer rondkomen.”

Denk je dat populistische partijen zoals de PVV het beter zullen doen in het bestuur?

“Goeie vraag. Uiteindelijk denk ik dat ze dan ook onderdeel worden van een gevestigde orde, of van de elite zoals we het zelf noemen. In het begin lijkt het alsof ze het beter gaan doen, maar uiteindelijk verzandt dat natuurlijk ook weer in gevestigde structuren. Dan komt er weer een nieuwe tegenmacht op, een nieuwe oppositie. Iedereen gaat tegen dingen oplopen die je helemaal niet kúnt oplossen. De werkelijkheid is altijd weerbarstiger dan je denkt.”

Laten we aannemen dat de PVV nu een kabinet kan vormen. Waarin denk je met name dat ze sterk zullen opereren?

“De immigratie wordt echt wel tegengegaan, met name de gezinshereniging. De PVV is juist daarmee de boer op gegaan. Ik verwacht dus dat ze bepaalde verdragen in Europees verband gaan opzeggen. Dat is toch wel het minste wat ze kunnen doen. Als ze dat niet bereiken, kunnen ze net zo goed niet deelnemen. En verder denk ik dat ze ondanks de stikstof wel meer gaan bouwen, dat daar ook slagen worden gemaakt. Dit zijn thema’s waar ook andere partijen aansluiting op kunnen vinden.”

Nog even over Brussel

Veel verdragen zijn internationaal en Europees, die zeg je niet zomaar even op met de mededeling: ‘doeg, wij gaan dat met het klimaat of de stikstof even anders doen.’

“Ja, dat weet ik dus niet. Want ik hoor ook wel geluiden dat je zo’n verdrag ook gewoon kunt opzeggen. Er wordt nu altijd gedaan alsof het onderdeel is van gemaakte keuzes, maar uiteindelijk is alles een keuze. Je kunt ook ergens niet aan meedoen of iets wijzigen. Ik denk dat het politiek minder vast ligt dan vaak wordt gesteld, dat er toch wel ruimte is om het anders te doen.”

De Europese Unie, daar stap je niet zo makkelijk uit.

“Nou ja, nee. Maar in Engeland is het wel gelukt. Als je er uit stapt krijg je meteen te maken met allerlei boetes en tegenwerking, het is eigenlijk een soort terreur. Daar zeiden ze ook dat het allemaal niet kon. Het is natuurlijk wel goed om dingen samen te doen in Europa, maar niet zodanig dat Brussel je binnenlandse politiek bepaalt. Nu is het één grote subsidiepot waaruit iedereen maximaal probeert wat te graaien. Het zou in ieder geval anders ingericht moeten worden.”

Was je trouwens mee naar Brussel?

“Nee, zo belangrijk was het niet. We hadden ook naar Den Haag kunnen gaan of naar de Efteling. Ik had de indruk dat het vooral een uitje was uit politieke interesse.”

De rechtsstaat onder druk

In landen waar rechtspopulisten aan de macht komen, komt zonder uitzondering de rechtsstaat onder druk te staan. Wilders noemt de Tweede Kamer ‘een nepparlement,’ neemt de rechtspraak niet serieus en maakt journalisten verdacht. Hoe zie jij dit?

“Die uitspraak over het ‘nepparlement’ was misschien iets te gechargeerd. Maar de vervolging van Wilders kwam niet heel onpartijdig op mij over. Daar kunnen politieke motieven aan ten grondslag liggen. Veel andere aangiftes worden niet behandeld. Uiteraard hoop ik wel dat ik er naast zit. Want rechtspraak hoort apolitiek te zijn. Ik geloof wel in de parlementaire democratie hoor. En in coalitievorming en consensus.”

Dus je zou de gemeenteraad zelf niet een ‘nepgemeenteraad’ noemen?

“Nee, hoewel ik wel het idee heb dat wat buiten leeft bij heel veel mensen, niet één op één in de raad terug te zien is. Dus stel de helft van de inwoners is tegen opvang van asielzoekers, dan zie ik dat politiek in de vertaalslag niet terug. Maar dat komt natuurlijk ook omdat mensen hun stem baseren op meerdere afwegingen.”

Het politieke systeem is best OK

Dat mensen maar eens in de vier jaar kunnen stemmen op een partij met een veelvoud aan standpunten, en daar tussenin nauwelijks iets te vertellen hebben over specifieke kwesties, is natuurlijk wel een ding. Zou je dan tussendoor niet wat referenda moeten houden? Draagvlak creëren door specifieke kwesties aan inwoners voor te leggen?

“Ik vind dat een lastig gegeven. De kiezer heeft ook de taak om zich beter te informeren en een gedegen afweging te maken. Vroeger als buitenstaander had ik ook wel makkelijke meningen, zo van ‘GroenLinkers die proberen Nederland kapot te maken’, maar sinds ik in de politiek zit ben ik daar toch een stuk genuanceerder over gaan denken. Het zijn allemaal mensen die vanuit hun eigen intrinsieke motivatie het beste proberen te doen. Dus in de raad zoek je samenwerking met partijen waar je het op het ene vlak niet mee eens bent en op het andere wel. Dus ik denk niet dat ik het model zou willen verbeteren. Wat we nu hebben is redelijk goed.”

“De ene keer zit je aan knoppen en de andere keer controleer je de macht. Dat geldt ook voor de PVV.”

Dus je bent eigenlijk wel tevreden met hoe het politieke systeem nu werkt.

“Ja. Sinds Pim Fortuyn ben ik altijd een rechtse stemmer geweest. En twintig jaar lang heb ik moeten horen: ‘Je krijgt je zin niet en je moet het maar accepteren.’ Nu is de andere kant aan de verliezende hand en blijken het slechte verliezers te zijn. De PVV-stemmer is het al twintig jaar gewend om z’n zin niet te krijgen. Dat hoort er gewoon bij in de politiek. En over acht jaar is dat weer gedraaid, dan is dát wat het volk wil. De ene keer zit je aan knoppen en de andere keer controleer je de macht. Je hebt ook mensen die, als de uitkomst hen niet bevalt, dan roepen dat ze het systeem willen veranderen. Daar ben ik geen voorstander van.”

De buitengesloten Edese PVV

Je hoort nog wel eens in Ede: ‘BurgerBelangen, dat is onze lokale PVV.’ Identificeren jullie je met de PVV?

“We zitten wel in dezelfde hoek, net als Forum, maar ik noem dat zelf Fortuynistisch. Dat is voor mij de persoonlijke inspiratie en ook onze partijfilosofie. Als mensen dat niet onderschrijven, dan kunnen ze
beter bij GemeenteBelangen gaan.”

Was Fortuyn voor jou de inspiratie om de politiek in te gaan?

“Ja, eigenlijk wel. Ik ben in 2006 politiek actief geworden. Eerst durfde ik niet, want ik was toen best nog wel politiek correct en jong. Het programma was dus heel mat. In 2010 hebben we vanuit overtuiging duidelijke keuzes gemaakt en toen één zetel gehaald, later twee, en nu drie.”

Ik herinner me van de coalitievorming vorig jaar, toen je weer werd uitgesloten, dat je in de raad vroeg: ‘Zijn wij verkeerd of zo?’ Hoe kijk je daar op terug?

“Je voelt dan dat je op de een of andere manier in de ogen van anderen fout bent. Je staat alleen. Terwijl we best hadden kunnen aanschuiven, want ook met ons is goed te praten. Dat voelde niet fijn. Je wordt als een outcast gezien, iemand die niet bij de goede mensen kan aansluiten. Met oog op de verkiezingsuitslag vond ik het ook niet terecht. Dan heb je wel het gevoel dat er sprake is van een kartel. De partijen die de baantjes onderling verdelen. Ik heb ook de indruk dat er relatief veel CDA’ers en ChristenUnie-mensen onder de ambtenaren zitten. Het zijn vast hele kundige mensen, maar in hoeverre speelt het politieke netwerk hierin mee?”

Politieke dagkoersen

Nu heeft de PVV in Ede 19 procent van de stemmen gehaald. We weten dat lokale verkiezingen een ander karakter hebben dan landelijke. Denk je dat er nog een soort na-effect voor jullie in zit over twee jaar?

“Dat is lastig in te schatten. De politieke dagkoersen wisselen sterk. Als Wilders het niet goed doet en mensen het over twee jaar niks vinden, kan het ook negatief werken. De tijd zal leren hoe het gaat.”

Is er nog iets wat je kwijt wilt?

“Ik heb de indruk dat er nu minder overspannen wordt gereageerd op de PVV als twintig jaar geleden. In mijn werk heb ik met veel verschillende culturen te maken, en ik heb de leukste gesprekken met mensen die anders zijn. En vergis je niet: ook veel allochtonen stemmen of denken rechts. Maar goed, dit is mijn persoonlijke observatie en die is natuurlijk wel beperkt.”

NASCHRIFT: Het Nederlands Dagblad publiceerde vandaag een reportage over de Edese wijk Veldhuizen. Hoe ervaren wijkbewoners met een migratieachtergrond de verkiezingsuitslag? De bezoekers van een Turks eethuis reageren ontspannend en met humor op de winst van Wilders. De voorzitter van de Marokkaanse Al-Mouahidin moskee vertelt dat veel leden PVV hebben gestemd. De reportage gaat niet in op de motieven hiervoor, maar het AD meldt in een vergelijkbaar artikel dat veel mensen denken dat het zo’n vaart niet loopt als je gewoon werkt en je aan de wet houdt. De motivatie om PVV te stemmen: nauwelijks kunnen rondkomen en woningnood. Uit een peiling blijkt dat het om minder dan 5 procent gaat, dus van een massale ‘migrantenstem’ op de PVV is geen sprake.