Hé Vos, waar is die 1 miljoen opeens gebleven?

De Edese Vos meldde zaterdagmiddag dat er 1 miljoen gemeenschapsgeld in het Smaakpark Ede zat. Dat is op zondag bijgesteld naar 380.000 euro. Hoe zit het nu en is dat geld echt weg?

Een belofte van de Edese Vos aan haar lezers is dat we transparant opereren. Dit betekent dat we onze redactionele afwegingen en keuzes waar nuttig en nodig toelichten. We beantwoorden de vragen van de afgelopen dagen.

Hoe goed checken jullie informatie?

Vergeleken met andere lokale en regionale media: heel grondig. De normale werkwijze is dat we pas publiceren als alles bij wijze van spreke dubbel is gecheckt. De meeste onderzoeksjournalistieke artikelen worden door meerdere mensen kritisch meegelezen. Niet alleen door redactieleden, ook door mensen ‘van buiten’. Een voorbeeld zijn de artikelen over de biomassabaronnen, daar zit flink wat onderzoek in, met meerdere controles. We publiceren wat we wél weten en benoemen wat we nog niet weten.

Hebben jullie dat artikel over Smaakpark niet te snel gepubliceerd?

Misschien, maar het was wel een bewuste afweging. Was Smaakpark nog in surseance geweest, dan hadden we pas in de loop van deze week gepubliceerd. Toen zaterdag duidelijk werd dat het echt einde oefening was en het faillissement definitief, ontstond hiermee een nieuwsfeit. Uiteraard wilden we dit als eerste brengen. We zijn een journalistiek medium.

De Edese Vos wist dat er een subsidie van een half miljoen euro was toegekend, daar waren we al mee bezig. Daarom is ervoor gekozen om het nieuws meteen te brengen, op basis van de bronnen die we op dat moment hadden, ook al liep het onderzoek nog door. Zo’n ‘verhaal in ontwikkeling’-aanpak, waarbij je sneller dan gewoonlijk publiceert, betekent dat je soms het artikel op punten moet aanpassen. Dat is inherent aan zo’n proces. De twee belangrijkste feiten kloppen: Smaakpark is failliet en er zat een grote som gemeenschapsgeld in.

Het snel brengen van dit nieuws had nog een doel: het zou meteen tips opleveren die we goed konden gebruiken voor het vervolgonderzoek.

Waar komt die 1 miljoen dan vandaan?

De 1 miljoen komt van de Provincie Gelderland, waarvan de woordvoerder vrijdag aangaf dat de subsidie van een half miljoen uit de Regiodeal Foodvalley normaal gesproken door de Rijksoverheid wordt gematcht, en dat het subsidiebedrag al was uitgekeerd. Dan kom je op 1 miljoen uit. Hier was overigens nog tot dinsdagochtend onduidelijkheid over omdat we van verschillende betrokken instanties verschillende (deel)antwoorden kregen. Inmiddels is bevestigd dat het om € 477.150 gaat, waarvan € 380.000 is uitgekeerd. Dit staat ook in het artikel vermeld. We wachten nog op één reactie en zullen daarna melden hoe het precies zit met deze subsidieconstructie.

Is er wel wederhoor gepleegd bij Christian Weij?

Uiteraard. Afgelopen vrijdag hebben we al telefonisch en per e-mail contact gezocht, maar we ontvingen geen reactie. Er vanuit gaande dat de provincie wel weet wat er is verstrekt, en omdat dit bedrag ook op de website van de provincie staat, is besloten te publiceren. Ná publicatie nam Weij contact op. Hij kwam met een andere lezing: hij zou de helft zelf hebben ingelegd, en alleen de eerste tranche van de subsidie, € 380.000, zou zijn uitbetaald en in het faillissement zitten. Dit was voor de Edese Vos aanleiding om opnieuw contact op te nemen met de provincie voor een schriftelijke bevestiging. De lezing van Weij, dat 80 procent van het subsidiebedrag is uitgekeerd, klopt.

Hoe ga je als medium om met twee tegengestelde verklaringen?

Je meldt ze allebei en kiest, zolang het niet sluitend is opgehelderd, voor de meest conservatieve lezing, dus is het artikel hier zondag op aangepast.

Dus het is eigenlijk maar € 380.000?

Nee, dat is alleen de subsidie van de Regiodeal Foodvalley waarvan de aanvraag via de Provincie Gelderland liep. Inmiddels weten we dat er met een crowdfunding-campagne ook € 278.000 van particulieren is opgehaald. Daarnaast heeft de gemeente Ede bevestigd dat er in 2020 € 10.000 gemeentelijke subsidie aan het Smaakpark is overgemaakt. De totale bijdrage van de samenleving (uitgekeerde subsidies + leningen van particulieren) aan Smaakpark BV staat nu op € 668.000. Dat is toch 2/3 van een miljoen.

UPDATE: De schuld blijkt inmiddels meer dan 1,5 miljoen te zijn.

Zijn jullie er op uit om Christian Weij onderuit te halen?

Nee, natuurlijk niet. De Edese Vos is er om waarheidsvinding te doen en inzicht te bieden in de kwesties die spelen, niet om mensen of organisaties onderuit te halen. We zijn niet van de sensatiejournalistiek. Als er emoties in het spel zijn of het gaat over iets waar mensen een persoonlijke betrokkenheid of belang in hebben, krijgt de boodschapper nogal eens de schuld. We benaderen elke zaak met een open, onafhankelijke blik. We onderzoeken, factchecken en wegen wat we tegenkomen en melden dat. Lezers kunnen daar hun eigen mening over vormen.

Een faillissement kan heel ingrijpend zijn voor ondernemers, we gaan daar dus niet lichtvaardig mee om. Dat Christian Weij en Petra Busser veel sympathie hebben onder hun klanten en financiers is voor hen ongetwijfeld hartverwarmend in deze tijd. Zie ook de reacties onder het filmpje dat hij maandagmiddag postte op Instagram.

Weij gaat hierin naar onze indruk wel iets teveel in een slachtofferrol zitten, waarbij hij de oorzaak van het faillissement volledig buiten hemzelf legt. Externe factoren zoals het uitblijven van coronasteun en de bouwwerkzaamheden op het kazerneterrein, hebben ongetwijfeld bijgedragen aan de problemen die Smaakpark Ede had, maar zijn niet de enige factor. Daarnaast is het nooit sterk om de boodschapper (in dit geval de media) de schuld te geven en allerlei motieven toe te dichten die er niet zijn. We hebben twee gesprekken met Christian Weij gevoerd en hij weet dat de Edese Vos hier zo integer mogelijk over bericht, waarbij ook zijn perspectief aan bod komt.

Het is toch niet erg dat er subsidie naar zo’n mooi doel gaat?

Daar mag ieder z’n eigen mening over vormen. De Edese Vos vindt wel dat als er geld vanuit de overheid / de gemeenschap naar een privaat bedrijf of een visionair project gaat, dat de toekenning en besteding van deze middelen dan transparant naar de samenleving dient te worden verantwoord. Het is immers collectief geld en daarmee onderdeel van het maatschappelijk debat.

Als we de subsidies voor de World Food Experience en het Warmtebedrijf controleren in het algemeen belang, kunnen we niet selectief Smaakpark met een andere maat benaderen. Wij doen dus gewoon het werk dat van een onderzoeksjournalistiek platform mag worden verwacht, ongeacht de uitkomst.

Daar komt bij dat particuliere investeerders geld inbrachten voor de aankoop van het pand, en dat dit geld in de werk-BV en dus in het faillissement zit, terwijl het pand zelf veilig in een holding is ondergebracht die buiten het faillissement valt en dus in bezit van Weij en zijn partner blijft. Dat is ongemakkelijk en vraagt om een transparante verantwoording. Wisten de investeerders dit voordat ze instapten? Investeerden ze in de persoonlijke visie van een ondernemer voor wie ze sympathie hadden of in de businesscase van een pand? Dit laat onverlet dat investeerders natuurlijk ook hun eigen onderzoeksplicht hebben en wisten dat er risico’s aan zaten.

Is dat gemeenschapsgeld nu echt weg?

Vanuit het perspectief van de subsidiegever of investeerder is het weg. Formeel is het aan de curator, die door de rechter is benoemd, om het faillissement af te wikkelen. Dat moet hij op zo’n manier doen dat schuldeisers er zo goed mogelijk uitkomen. Dat kan door de activa (vastgoed, inboedel, bedrijfsmiddelen) te verkopen, of door een doorstart mogelijk te maken waardoor hopelijk toch nog wát geld terugkomt.

Christian Weij kijkt daar positief tegenaan, maar de realiteit is wel dat de Belastingdienst en de bank preferente schuldeisers zijn (die vooraan in de rij staan) en leveranciers en private investeerders achteraan. Dan mag de curator ook nog eerst zijn eigen hoge facturen uitbetalen over de hele periode van de afwikkeling. In de praktijk blijft er zelden iets over.

Christian Weij zegt: “Dat geld is niet echt weg, het is gebruikt voor de doelstelling.” Dat kan zo zijn, maar het is nu (voorlopig) wel einde oefening voor die doelstelling. Of dat Fermentatielab er nog komt is twijfelachtig.

Er stond ook iets over het Smaakpark in De Gelderlander?

Dat klopt. Job van Gasselt van De Gelderlander volgt de Edese Vos aandachtig, laat ons het spitwerk doen, en schrijft dan ons artikel in iets andere woorden over, aangevuld met een paar makkelijke telefoontjes, om het vervolgens tegen betaling aan te bieden. Dat doet hij zonder bronvermelding of link naar het onderzoek op de Edese Vos onder het motto “beter goed gejat dan slecht verzonnen.” Van Gasselt was niet aanspreekbaar op deze onethische werkwijze.

Er stond overigens weinig opzienbarends in dat artikel. Vooral zaken die we al wisten maar nog in onderzoek hebben. Wel aardig was de disclaimer waarmee wethouder Leon Meijer kwam: het faillissement van Smaakpark Ede zegt volgens hem niets over de kans van slagen van de World Food Experience. Gisteren werden namelijk de nieuwe plannen voor de WFE ontvouwd. Dat werd wat overschaduwd door het faillissement van het Smaakpark.

Komen er nog meer artikelen over deze zaak?

Ja, we hebben meerdere onderzoekslijnen uitstaan en hebben meerdere mensen gesproken. Zodra het publicatieklaar is (dus zo goed mogelijk gefactcheckt) melden we dat.