Marc van der Woude
Jarenlang lobbyde schaatsliefhebber Theo van de Rijt voor de realisatie van een kunstijsbaan in Ede. Een jaar geleden gooide hij de handdoek in de ring. Het college en de raad wilden er niet aan. Maar nu gloort er toch weer wat hoop, zo laat hij weten.
Het college liet in 2021 een onderzoek uitvoeren naar de haalbaarheid van een kunstijsbaan annex evenementenlocatie in Ede.
De dichtsbijzijnde ijsbanen zijn in Deventer, Utrecht en Nijmegen, op drie kwartier rijden. Het potentieel van een ijsbaan in Ede ligt daarmee op zo’n 150.000 bezoekers per jaar. Zo’n ijsbaan zou in het winterseizoen, van oktober t/m maart open kunnen zijn. De inkomsten en exploitatiekosten zijn in evenwicht, rond de 1,6 miljoen euro per jaar.
Maar ja, het zou wel 24 miljoen euro gaan kosten om het te bouwen. Haal je dat er wel uit? Niet zonder aanpalende activiteiten om de businesscase te versterken, oordeelde onderzoeksbureau Hypercube. Dan moet je denken aan events, retail en/of warmte die vrijkomt bij het koelen van het ijs inzetten voor het verwarmen van woningen. Een ontwikkeltraject zou 7-10 jaar duren. En plek onder de A12 zou de meest logische locatie zijn. Een alternatief voor de kortere termijn zou de realisatie van een ‘ijstunnel’ kunnen zijn.
Hypercube adviseerde als vervolgstap een diepergravend onderzoek te laten uitvoeren. Maar bij de programmabegroting en de meerjarenbeleidsvisie werd het niet geagendeerd. Wethouder De Pater wilde het toch liever overlaten aan de markt, tot teleurstelling van de klankbordgroep waar Van de Rijt deel vanuit maakte. Van de Rijt stoorde zich aan het feit dat De Pater zich wél inzette voor een nieuw zwembad en meent dat de gemeente álle sporten zou moeten faciliteren.
Vragen aan Theo van de Rijt
De Edese Vos stelde Van de Rijt hierover een paar kritisch-betrokken vragen:
Waar komt je sterke drive voor deze kwestie vandaan?
“Ik werd in 1990 voorzitter van de Edese IJsvereniging (EIJV) en vanaf dat moment heb ik me gestort op de vitalisering van de club. Binnen het beleidsveld accommodaties heb ik een schaats-/skeelerbaan en een kunstijsbaan als belangrijkste speerpunten geformuleerd. In 1992 ben ik een van de vier initiatiefnemers geweest voor een open 400m kunstijsbaan op de Wageningse Berg. In 1999 werden we door afhaken van de VVD weer met beide benen op de grond gezet. Ik heb het toen op me genomen om een nieuw initiatief te nemen in Ede.”
“Met het besluit van het vorige college om een haalbaarheidsonderzoek naar een kunstijsbaan te starten werd ik als zodanig door de wethouder gevraagd om toe te treden tot de klankbordgroep, die een adviesrol kreeg. Ik zat er ook in vanwege mijn brede kennis en inzet binnen de KNSB op het vlak van ijsbanen. En natuurlijk ben ik nog vrijwilliger bij de EIJV.”
Ik begrijp je persoonlijke passie, maar met iets meer afstand bezien: is het echt zo dat alle sporten binnen de gemeente worden gefaciliteerd? Waar baseer je dat op?
“In het Sportakkoord en de Sportvisie (2021), het meest recente beleidsplan, claimt de gemeente de regie in het sportbeleid en laat de uitvoering over aan andere partijen (sportaanbieders). Daarbinnen stimuleert en faciliteert de gemeente. Bij Sportforum Ede zijn 52 van de ongeveer 85 sportveregingen aangesloten.”
Taak van de gemeente of van de markt?
Waarom zou dit een taak van de gemeente moeten zijn en niet van de markt? Kun je dat uitleggen?
“Sport is een publieke zaak, of zou dat in ieder geval moeten zijn en daarom ondergebracht moeten worden in een ‘sportwet’. Dat geeft de sport een daadwerkelijke erkenning die er nu niet is. Het is nu de belangrijkste bijzaak en niet een hoofdzaak. Daarom ben ik het er niet mee eens dat de gemeente de realisatie van een kunstijsbaan overlaat aan de markt. Vervolgens rijst natuurlijk de vraag: waarom een kunstijsbaan wel overlaten aan de markt en een topsporthal en topsportzwembad niet?”
Zijn er niet veel meer mensen die zwemmen dan schaatsen? Kinderen moeten verplicht leren zwemmen, veel ouderen zwemmen. Kan dit een afweging zijn geweest?
“Onderschat niet hoeveel mensen schaatsen in een natuurijswinter. Dan staat een kwart van de bevolking op de schaats! Maar als er geen natuurijs is ligt de zaak anders. Vanwege de niet-bereikbaarheid van kunstijsbanen (mensen willen doorgaans maximaal 20 minuten reizen naar een sportaccommodatie) winnen de zwemmers het glansrijk, logisch. Overigens hebben kunstijsbanen een belangrijke rol bij het voorkomen van schaatsblessures in ijswinters. Ook schaatssport wordt tot op hoge leeftijd beoefend. Dit argument lijkt me dus niet doorslaggevend.”
Wie gaat dat betalen?
Is het niet logisch dat er bij grote investeringen wordt geprioriteerd? Het budget is immers niet onbeperkt.
“Grootschalige accommodaties behoeven een gedegen onderliggend accommodatieplan, om te voorkomen dat er een cumulatie van investeringskosten ontstaat. De vraag naar een kunstijsbaan ligt er al vanaf 1963 dus die had allang gerealiseerd kunnen zijn. Nu krijg je te maken met prioritering, niet alleen binnen de sport. Er moet zo nodig ook een groter NS-station komen en een Food Experience (nu gelukkig van de baan), Artbase en in het verleden een topsporthal. Niet alles kan, nee.”
Is Ede in het verleden verstandig geweest met bijvoorbeeld de bouw van de topsporthal die minder goed uit de verf kwam dan gedacht?
“De topsporthal was met name de ambitie van ROC A12 destijds. Die zagen de ontwikkelingen in Zwolle bij hun collegainstelling Landstede, waar men een topvolley- en topbasketvereniging binnen de gelederen had. Tja, in Ede was er geen topsportvereniging dus werd die maar uit Veenendaal weggeplukt met alle gevolgen van dien. Niemand heeft hier ooit gevraagd om een topsporthal. Een behoefte- en haalbaarheidsonderzoek zoals geëist voor een kunstijsbaan was niet nodig. Ook deze ontwikkeling heeft een kunstijsbaan in die periode onmogelijk gemaakt. En natuurlijk werd ik hiermee achteraf pas geconfronteerd.”
Is de onzekere energiemarkt niet een serieus afbreukrisico omdat ofwel de investering niet kan worden terugverdiend ofwel de kosten/tarieven anders te hoog worden voor de sporters?
“Natuurlijk wordt op dit moment fors ingehakt op plannen van enige omvang. Ik heb begrepen dat de plannen voor het zwembad ook een paar jaar naar achteren geschoven worden. Maar een rigoureuze beslissing om de kunstijsbaan over te laten aan de markt gaat veel verder. Dat betekent dat de gemeente een kruis zet door dit dossier en dat is voor mij niet acceptabel. Als argumenten voert de gemeente aan: te weinig geschikte locaties en financiële onhaalbaarheid. Beide zouden verdere uitwerking vergen stond in ons advies aan het college. Maar om onbegrijpelijke redenen heeft het college dat kruis er doorheen gezet.”
Inmiddels is Van de Rijt opnieuw in gesprek met De Pater. Nu de Food Experience niet doorgaat komt er misschien ruimte om provinciegeld aan te trekken voor andere investeringen, zoals een kunstijsbaan.
Edese Vos
Als we het hier dan zo vaak over gemeentelijk desinvesteringen hebben dan mag deze toch wel in dat rijtje thuishoren? Wij van wc eend vinden dat een ijsbaan een goed idee is, inwoners van Ede hoest maar 24 miljoen op. Een zwembad voor een groeiende stad is geen luxe, een ijsbaan wel, en zeker niet voor een kwart van de bevolking. Als dat zo was had de EIJV tienduizenden leden meer.
Gemeentelijke desinvesteringen? Dat moet je maar eens toelichten. Ooit gehoord van SROI: Social Return of Investment, oftewel elke geïnvesteerde euro in sport levert 2,75 euro op aan sociaal-maatschappelijk rendement?
Bovendien betalen mensen zelf mee aan een sportprodukt als het schaatsen dus waardeert men het. Waar zit dan die desinvestering in? En mensen hebben plezier in de sport en wat is jou dat waard? Blijkbaar heb je ook daar negatieve gevoelens bij.
Zwembad van 22,8 miljoen plus jaarlijks 1,8 miljoen er bovenop gedurende 40 jaar is volgens jou geen luxe en een ijsbaan à la Schaatsbaan Rotterdam van 8 miljoen en zelf voorzienend wel, kun je dat misschien uitleggen?
Voorts is een ijsbaan een regionale voorziening, die jaarlijks zo’n 150.000 bezoekers trekt en in de zomerperiode aanvullend voor extra (geld genererende) activiteiten kan zorgen. Multifunctioneel dus.
En die mensen hoeven niet allemaal lid van de EIJV te worden. Als ze lid worden worden ze geacht ook vrijwilligerstaken uit te voeren. Dat kun je ze niet aandoen natuurlijk. Of wel. Bovendien wordt de EIJV geen exploitant van de ijsbaan. En de EIJV is er voor alle schaatsliefhebbers, niet alleen hun eigen leden.