Zijn de biocentrales ‘het Tata Steel van Ede’?

Het is met grote regelmaat raak bij de biomassacentrale aan de Knuttelweg. Ook gisteren weer. Rond half zeven in de avond trekt een dikke mist de wijk, de huizen en de longen van inwoners in. “Het hangt zelfs in de Noorderkerk,” meldt omwonende en Edese Vos-redacteur Nando Eskes.

Hij maakt, zoals zo vaak, als bewijs filmpjes van de uitstoot die neerslaat in de aanpalende woonwijk. En meldt het bij Milieuklacht Gelderland. Niet dat de omgevingsdienst daar veel mee doet. Als het Warmtebedrijf Ede de storing en luchtvervuiling zelf meldt, zetten de ambtenaren die eigenlijk moeten controleren en handhaven gewoon een krulletje. Dan is het kennelijk binnen de regels. Pas als de centrale het nalaat om zelf te melden kan er eventueel een boete worden uitgedeeld.

Dit is wat er uit de schoorsteen komt:

En dit is wat er Ede Noord indrijft:

Procesoperator wil geen informatie geven

Als Eskes aanbelt bij de centrale komt de procesoperator aan de intercom. Die zegt dat het “een storing” is, maar wil niets zeggen over de oorzaak. “Zo gaat het eigenlijk altijd,” zegt Eskes. “Transparantie, ho maar.”

“Het is echt houtrooklucht. Alsof je bij een kampvuur staat wat niet goed brandt. Dikke rookontwikkeling. De trui onder m’n jas stinkt gewoon nog.”

De lijst met meldingen is inmiddels lang. Vooral ’s nachts als mensen slapen en het raam open staat voor wat frisse lucht. “Dan word je wakker en denkt: ‘wat is dat toch?’ De ervaring heeft me geleerd: ‘ha, het is de centrale weer’.” Regelmatig stapt Eskes dan het bed uit om zelf ter plaatse vast te stellen dat de uitstoot daarwerkelijk bij de centrale vandaan komt. Tientallen bewijsfilmpjes heeft hij inmiddels verzameld.

‘Het gaat om de volksgezondheid’

In een van zijn meldingen schrijft hij aan Omgevingsdienst de Vallei, die voor de gemeente Ede de handhaving doet: “Ik vind het onbestaanbaar dat u, verantwoordelijk voor de volksgezondheid, dit laat gebeuren, en dat de gemeente/politiek, die zelfs subsidie geeft om de uitstootfiltering te verbeteren, haar ‘verheven’ doelen blijft najagen. Alles om die biomassaverbranding maar te stutten. Subsidie aan een bedrijf dat op geen enkele manier laat zien dat het zorg heeft voor zijn woonomgeving.”

Eskes noemt de biomassacentrales “het Tata Steel van Ede.” Is dat niet wat overdreven? “Ik doel daarbij, meer dan op de uitstoot, op het geen zorg dragen voor de woonomgeving. Bij Tata Steel heb je nog een verhaal, namelijk van staal dat we overal voor gebruiken. Bij de biomassacentrales is het verhaal een lege huls, waar mensen gedwongen worden om op aan te sluiten, onderwijl de zakken vullend van de eigenaren, en de leefomgeving vervuilend van hen die hun ‘schone’ warmte moeten gaan gebruiken. Dus het is wellicht iets overdreven, maar het punt komt zo hopelijk wel binnen.”

Dat vindt ook Bart Vuijk, de onderzoeksjournalist die Tata Steel al jarenlang volgt. “Praat je over emissies, dan komt het niet binnen. Noem het ‘giftige uitstoot’, wat het in feite is, je gaat er eerder dood van, en je hebt de aandacht.” Er is te weinig oog voor de gezondheid van omwonenden, vindt hij. Voor zijn artikelen over zes werknemers van Tata Steel die achter elkaar overleden aan kanker, en hoe de GGD dit op verzoek van het bedrijf zelf afdekte, ontving hij de prestigieuze journalistieke prijs De Tegel.

Uitstootcijfers papieren werkelijkheid

De CO2-uitstoot van Tata Steel is 11,6 megaton per jaar, die van de biomassacentrales in Nederland het dubbele, en dat komt vooral door de houtstook. Deze cijfers zijn echter een papieren werkelijkheid. Aangezien de uitstoot van de Edese biomassacentrales maar eens per jaar onder gunstige omstandigheden wordt gemeten, is de werkelijke uitstoot aan de pijp veel hoger. En dan hebben we het alleen nog maar over de CO2.

“Ze moeten de uitstoot gewoon transparant maken via een website, doorlopend. Zo moeilijk is dat niet,” vindt Eskes. “Of nog beter: sluit de centrales. Al jaren leven we hier onder de rook van dat vieze ding. Zonder continumeting heb ik geen data en kan ik alleen maar bedenken hoezeer mijn leven (en dat van ieder die hier woont) verkort wordt door de vervuilde lucht die deze kant op waait, of het Natura2000-gebied in.”

De Edese Vos heeft de meldingen over de uitstoot van de biomassacentrales afgelopen jaar gemonitord. Het zijn er veel. De omgevingsdienst reageert wel altijd op die meldingen. De melders krijgen keurig bericht terug. Eskes kan daar niet zoveel mee. “Ze komen altijd met één van de volgende excuses: ‘wij stookten niet’, ‘de wind stond niet jouw kant op’, ‘wij stoken wel maar er was geen storing’, of ‘er was wel een storing maar we hebben die zelf gemeld’. Zie dat als omwonende dan maar eens hard te maken.”

‘CEO’s vervuilende bedrijven vervolgen’

Advocaat Bénédicte Ficq gaat er tegenwoordig ook harder in. Zij vindt dat de CEO’s van vervuilende bedrijven in de gevangenis horen en wil dat het OM bestuurders van bedrijven persoonlijk aanpakt voor schadelijk beleid. “Er zit iets niet lekker in je geweten als je het dividend van aandeelhouders belangrijker vindt dan de gezondheid van omwonenden. Celstraf is dan op zijn plaats,” zegt ze in het FD. Namens 1200 omwonenden van Tata Steel deed ze aangifte tegen topman Hans van den Berg.

“Ja, we willen dat mensen zich niet langer kunnen verschuilen achter structuren en vennootschappen. Dat is belangrijk in de Tata-aangifte. Iedereen vindt dat je niemand mag vermoorden. Maar niemand heeft het over het veroorzaken van ziekmakende vervuiling als misdrijf. Ik vind dat heel erg raar. Mag je iemand dan wel vermoorden op de langere termijn? Bedrijven verschuilen zich continu achter vergunningen. Ook de overheid geeft blijk van vergaande onverschilligheid ten opzichte van omwonenden die de vervuiling niet kunnen ontlopen.”

Verantwoording: Omdat Nando Eskes als omwonende van de centrale aan de Knuttelweg ook belanghebbende is en regelmatig overlast meldt, schrijft hij dit artikel niet zelf. De klachten zijn door de Edese Vos langere tijd gemonitord en worden gedeeld door de Belangenvereniging Ede Noord, waar het merendeel van de omwonenden bij is aangesloten. Zij trokken tevergeefs meermaals bij de omgevingsdienst en de gemeente aan de bel.