Wie durft zijn baas tegen te spreken?

Als bestuurders grensoverschrijdend gedrag laten zien of discutabele besluiten nemen, wie spreekt hen dan tegen? En is de cultuur dan zo open dat dit zonder repercussies kan?

Deze week legde de Gelderse commissaris van de koning, John Berends, zijn taken neer. Er komt een onderzoek naar zijn vermeende ‘zonnekoninggedrag’. Politiek verslaggever Albert Heller van de Gelderlander bracht naar buiten dat Berends ambtenaren zou hebben geïntimideerd en dat er sprake zou zijn van een onveilige werkcultuur op het provinciehuis in Arnhem.

Ambtenaren zouden zijn afgesnauwd als ze Berends van advies voorzagen. Ze zouden onder druk zijn gezet om vooral niet hun eigen mening te geven over de organisatieveranderingen die hij wilde, en die hem meer macht zouden geven. Of ze spraken hem naar de mond, bang als ze waren voor hun functie.

Onderzoek moet nu uitwijzen of de beschuldigingen echt kloppen of dat het om een ordinaire machststrijd in het provinciehuis gaat. In ieder geval lijkt het erop dat er geen gezonde tegenspraak was en dat ongenoegen daarover veel te lang heeft kunnen dooretteren.

Zonder tegenspraak geen verbetering

Ook in het Edese bestuur zijn er voorbeelden van leiders die hun boekje te buiten gaan. Een burgemeester die liever van kritische burgers en journalisten af wil, en raadsleden die dit toestaan en zelfs zijn herbenoeming steunen. Een gemeentesecretaris die hard escaleert en een communicatieadviseur die nalaat om zijn baas te waarschuwen: “Dit is niet integer en kan als een boemerang terugkomen.”

Je baas gezonde tegenspraak bieden, je kunt er wat mij betreft niet vroeg genoeg mee beginnen. In mijn eerste baan als eindredacteur had ik een baas die zijn wil doordreef, zowel ten koste van de kwaliteit van ons tijdschrift als van zijn werknemers. Toen ik zijn beleid ter discussie stelde, werd ik ontslagen. Hoewel ik mijn baan verloor, heb ik daar geen moment spijt van gehad. Bij mijn volgende werkgever heerste een open cultuur, wat zorgde voor betere samenwerking en resultaten.

Zonder gezonde tegenspraak gedijt geen enkele organisatie en kom je niet tot verbetering en innovatie. In een cultuur die wél open is, gedijen mensen en komen ze tot bloei. Confrontatie is niet altijd makkelijk, maar wel nodig.