Geen compensatie: hoe het Warmtebedrijf er juridisch mee wegkomt

De Autoriteit Consument en Markt (ACM) laat in reactie op vragen van de Edese Vos weten dat het Warmtebedrijf Ede juridisch in haar recht staat en geen compensatie voor de grote warmtestoring van afgelopen januari hoeft te betalen.

In februari wees wethouder Arnold Versteeg gedupeerde Edenaren die door het bedrijf in de kou waren gezet nog door naar de ACM. Gedupeerden hoefden zich volgens Versteeg geen zorgen te maken, want in de Warmtewet is keurig geregeld dat zij binnen een half jaar financiële compensatie krijgen. Maar het Warmtebedrijf Ede is dat, zoals we vorige week al meldden, niet van plan en liet de gedupeerden dat in een brief weten.

Wat zegt de ACM?

Aanleiding voor de Edese Vos om opheldering te vragen bij de ACM. “Het klopt juridisch dat de leverancier geen compensatie hoeft te betalen als de oorzaak bij de productie van de warmte ligt. Dat is een keuze van de wetgever geweest. De manier waarop het bedrijf in verschillende BV’s (rechtspersonen) is verdeeld is hiervoor niet relevant; ook als het dezelfde BV zou zijn geldt dit,” zegt woordvoerder Tjitte Mastenbroek van de ACM.

In de praktijk betekent dit dat het Warmtebedrijf Ede, hoewel ze in de Energie voor Elkaar-holding als monopolist de hele warmteketen, van productie tot levering aan de consument, in handen heeft en daar invloed op kan uitoefenen, vrijwel nooit hoeft te compenseren. De problemen doen zich namelijk in bijna alle gevallen voor aan de productiekant, namelijk bij de biomassacentrales. Er wordt te natte en onvolwaardige biomassa gebruikt, waardoor storingen ontstaan. Ook zou het management volgens een verklaring van het bedrijf zelf ‘een verkeerde inschatting’ hebben gemaakt. De Edese huishoudens moeten dat maar gewoon incasseren, is de boodschap, dat hoort nu eenmaal bij innovatie.

Waarom heeft de wetgever daarvoor gekozen? Je zou ook kunnen redeneren: de warmte is niet geleverd, de leverancier is dus primair aansprakelijk en die stelt dan de producent (feitelijk zichzelf) ook maar aansprakelijk. Maar zo eenvoudig ligt dat niet, legt Mastenbroek uit.

“Warmteleveranciers moeten zich houden aan de Warmtewet, daar ziet de ACM op toe. Dit betekent onder andere dat leveranciers altijd gehouden zijn aan de verplichting tot betrouwbare levering en daar hoort bij dat storingen zo snel mogelijk worden opgelost. Maar de wetgever heeft de keuze gemaakt om storingen bij de productie-installatie uit te zonderen van de compensatieplicht. Dat betekent dat wij deze leverancier in dit geval niet kunnen verplichten tot het uitbetalen van storingscompensatie.”

Hoe het in de Warmtewet staat

Hij voegt het wettelijk kader (artikel 3a) en de informatie in de Memorie van Toelichting bij. In deze toelichting staat:

Warmteleveranciers kunnen zich niet goed, of slechts tegen zeer hoge kosten, indekken tegen de risico’s van storingen die niet door hen zijn veroorzaakt. Het doorberekenen van de kosten die gepaard gaan met het afdekken van het risico leidt tot een stijging van het tarief en is niet altijd mogelijk als gevolg van de door de Warmtewet voorgeschreven maximumprijs. Een aantal partijen heeft gemeld vanwege de compensatievergoeding niet meer in te tekenen op nieuwe projecten omdat de marges bij deze projecten relatief laag zijn en één ernstige storing kan zorgen dat het rendement op het project verdwijnt. De huidige regeling bemoeilijkt hierdoor ook de financiering van investeringen in warmteprojecten.

Met dit wetsvoorstel [de Warmtewet –red.] wordt geregeld dat de leverancier geen compensatie hoeft uit te keren als de oorzaak van de storing niet gelegen is in het warmtenet van de warmteleverancier of de netbeheerder of het gevolg is van een extreme situatie die niet aan de leverancier of netbeheerder kan worden toegerekend. Ook wanneer de oorzaak van de storing is gelegen in de productie-installatie van een warmteproducent, of de leidingen, installaties en hulpmiddelen strekkend tot toe- of afvoer van warmte aan het warmtenet van de warmteleverancier gelegen in een gebouw of werk van een warmteproducent, bestaat er, naar analogie met de regeling voor gas en elektriciteit, geen plicht tot het betalen van storingscompensatie.

Overwogen is om ook de producent van warmte te verplichten tot uitkering van compensatie aan de leverancier bij een ernstige storing. De leverancier is veelal afhankelijk van één warmteproducent en er zijn situaties denkbaar waarin de producent niet automatisch een prikkel ervaart om de warmteproductie zo spoedig mogelijk te herstellen.

Hierbij is een afweging gemaakt tussen het beoogde effect van een dergelijke verplichting op de producent en het effect van deze maatregel op de afnemers. Indien de producent verplicht wordt om compensatie uit te keren bij een ernstige storing, zal hij naar alle waarschijnlijkheid hiervoor een opslag op zijn warmtetarieven doen om dit risico af te dekken. Dit betekent dat de leverancier een hogere prijs moet betalen voor de inkoop van warmte en dit vervolgens doorberekent in het warmtetarief voor de afnemers, voor zover dit tarief onder de maximumprijs ligt. Naar mening van het kabinet weegt deze verwachte tariefverhoging niet op tegen het effect dat de maatregel zou hebben op de producenten in de uitzonderlijke situatie van een ernstige storing in productie. Het uitgangspunt is dat dit contractueel goed te regelen is tussen leverancier en producent, die overigens bij warmtelevering vaak ook een en dezelfde partij is.

Oftewel: als het Warmtebedrijf Ede wel compensatie zou uitbetalen, zou dat kunnen leiden tot verhoging van de warmtetarieven voor alle aangesloten Edenaren, en is compensatie niet meer dan een sigaar uit eigen doos. Of het Warmtebedrijf maakt te weinig winst, waardoor er minder kan worden geïnvesteerd in uitbreiding van het warmtenet.

Woonstede en afnemers vangen bot

Uit een brief van Woonstede aan gedupeerde huurders laat de woningcorporatie weten dat ze met het Warmtebedrijf Ede in gesprek is gegaan over de compensatie voor haar huurders, maar bot ving. Het warmtebedrijf had een eigen onderzoek laten uitvoeren en concludeerde dat ze niet hoefde te compenseren, en de ACM zou de uitkomsten hiervan hebben geaccepteerd.

Mastenbroek nuanceert dat. “Het is niet zo dat de ACM ‘goedkeuring’ gegeven heeft op acties van het warmtebedrijf. Het bedrijf heeft het evaluatierapport over de storing en een juridische analyse over de storingscompensatie met de ACM gedeeld, en de ACM had daar geen commentaar op.”

De eigen evaluatie van de storing door het warmtebedrijf heeft de Edese Vos eerder al geanalyseerd. De juridische onderbouwing wilde de ACM niet verstrekken. “Informatie die we voor ons toezicht opvragen bij bedrijven mogen we niet openbaar maken. Dat is geregeld in onze Instellingswet,” zegt Mastenbroek.

Edenaren die zelf een klacht indienden bij de ACM vanwege het uitblijven van compensatie, kregen hetzelfde te horen, namelijk dat ze op grond van de Warmtewet geen zaak hebben.

Bewoners op Enka pikken het niet

Samenwerkende bewoners op Enka accepteren dit niet en gaan er nu steviger in naar de ACM. “Wij hebben een brief opgesteld om aandacht te vragen voor deze monopolist,” mailt een bewoner aan de Edese Vos. “Ieder van ons gaat deze brief individueel naar de ACM sturen. Aangezien er volgens het Warmtebedrijf 2.000 gedupeerden zijn, delen wij deze brief graag met andere gedupeerden en roepen hen op deze ook naar de ACM te sturen.”

In de brief wordt juridisch onderbouwd op welke punten het Warmtebedrijf Ede haar verantwoordelijkheid ontloopt, een oneigenlijk beroep doet op overmacht en haar klanten misleidt.

Conclusie: Juridisch mag het en komt het Warmtebedrijf Ede ermee weg. Moreel is het moeilijk te verteren omdat de storing wel degelijk verwijtbaar was. Voor het draagvlak voor het warmtenet onder de Edese bevolking zou deze houding van het bedrijf wel eens funest kunnen zijn.

NASCHRIFT 16 juni 2024: Inmiddels zijn er een informatiesessie en een spoeddebat geweest in de gemeenteraad. De politiek lijkt te kantelen in haar houding naar het Warmtebedrijf.

Waardeer dit artikel met een donatie