De gemeente Ede staat voor een financiële uitdaging: een structurele bezuiniging van minimaal €20 miljoen tegen 2029. Adviesbureau Berenschot werd ingeschakeld om mogelijke besparingen in de begroting bloot te leggen. Het college werkte dit uit in een lijst met concrete bezuinigingsopties.
Waar Berenschot het kader schetste, biedt het memo van 21 januari 2025 van het college van B&W aan de raad een eerste praktische invulling van de voorgestelde besparingen. Het is een uitgebreide lijst met ‘zoekrichtingen’ – opties die verder moeten worden onderzocht op hun haalbaarheid, financiële opbrengst en maatschappelijke gevolgen. Deze lijst wordt aanstaande donderdag informatief besproken in de raad.
Een financiële routekaart
Berenschot geeft in haar rapport aan dat er drie categorieën in de gemeentelijke begroting zijn:
- Wettelijke verplichtingen: Minimaal beïnvloedbaar.
- Convenanttaken: Beïnvloedbaar, maar vaak gebonden aan afspraken.
- Autonome taken: Hoogste mate van beleidsvrijheid.
In een eerder artikel van de Edese Vos over de gemeentelijke financiën wordt dit uitgelegd. Het grootste deel van de Edese begroting zijn namelijk rijksbijdragen voor uitvoeringstaken die ‘geoormerkt’ zijn. Daar mag de gemeente dus niet aankomen. Dat beperkt ook de speelruimte voor bezuinigingen.
De voorgestelde maatregelen zijn ingedeeld in drie categorieën:
- Taken niet of anders uitvoeren: Denk aan het schrappen van subsidies, zoals voor culturele instellingen, sportverenigingen en evenementen.
- Efficiënter organiseren: Voorbeelden zijn het beperken van onderhoudsniveaus en het centraliseren van maatschappelijke opvang.
- Inkomsten verhogen: Zoals het verhogen van leges en het invoeren van drempelbedragen voor bijzondere bijstand.
Waarop kan Ede besparen?
Berenschot wijst op diverse mogelijkheden om te bezuinigen, waaronder:
- Cultuur en evenementen:
Vermindering van subsidies aan musea, cultuurmakelaars en DNA-evenementen zoals de Oud-Lunterse Dag. Dit kan leiden tot een verschraling van het culturele aanbod en mogelijk zelfs sluiting van musea. - Sport en recreatie:
Verlaging van subsidies aan zwembaden (€1,5 miljoen) en binnensportverenigingen. Het schrappen van buitenzwemmen wordt als rigoureuze maatregel genoemd. - Sociaal domein:
Besparingen op Wmo-maatwerkvoorzieningen (€2,6 miljoen) en jeugdhulp (€1,5 miljoen). Berenschot waarschuwt dat dit de toegang tot zorg en ondersteuning voor kwetsbare groepen onder druk kan zetten. - Overhead en personeelskosten:
Beperking van externe inhuur en reductie van overheadkosten via natuurlijk verloop (maximaal 10% per jaar).

Maar 13% van de Edese begroting is beïnvloedbaar. Beeld: Berenschot.
Het is hoe dan ook ingrijpend
In haar memo vult het college de analyse van Berenschot aan met concrete voorstellen en financiële bandbreedtes. Sommige voorgestelde maatregelen, zoals het uitschakelen van openbare verlichting of het beëindigen van opstalverzekeringen, worden als technisch niet uitvoerbaar beschouwd of brengen onvoldoende netto-opbrengst met zich mee.
Het memo laat zien dat de bezuinigingen diep ingrijpen in het dagelijks leven van inwoners. De raad wordt uitdrukkelijk gevraagd mee te denken over de gepresenteerde opties en eventuele alternatieven aan te dragen.
Berenschot waarschuwde al voor de maatschappelijke gevolgen van bezuinigingen, zoals het verminderen van de sociale cohesie en aantrekkelijkheid van Ede. Dit memo onderstreept die waarschuwing, aangezien veel van de genoemde maatregelen direct invloed hebben op voorzieningen die inwoners als waardevol beschouwen.
Hoe nu verder?
Het college benadrukt in het memo het belang van maximale transparantie en participatie. Toch roept de lijst van zoekrichtingen vragen op over de mate waarin inwoners en maatschappelijke organisaties worden betrokken bij het uitwerken van de maatregelen.
Lezers van de Edese Vos spraken zich in oktober al uit over waar de prioriteiten volgens hen zouden moeten liggen: bij voorzieningen voor de gemeenschap, niet bij prestigeprojecten. Een lezer merkte in dit verband gevat op dat het schrappen van één specifieke wethouder (een optie die Berenschot ook aandraagt), de gemeente wel eens de grootste kostenbesparing zou kunnen opleveren.
Het Berenschot-rapport en het memo vormen samen de financiële routekaart voor de komende jaren. In de zomer van 2025 staat besluitvorming gepland over welke zoekrichtingen daadwerkelijk beleid worden. De belangrijkste vraag hierbij is waar de grens ligt tussen bezuinigingen en het behoud van een leefbare gemeente.
Ik kan mij nog herinneren, toen ik bij de Enka werkte, als storings-/onderhoudsmonteur, en het daar niet helemaal goed ging. Toen moest er ook bezuinigd worden. Er is toen ook een bureau ingehuurd die ons bedrijf kwam monitoren. Eén van de uitkomsten was, dat er de hele dag een kerel achter me aan liep met een briefje en alles opschreef wat ik deed. De tijd die ik eraan spendeerde en de tijd dat ik niks te doen had. Uiteindelijk was de uitslag dat er dus meerdere functies samengevoegd konden worden over het hele bedrijf en er dus mensen uit konden. Ik denk dat dat voor de Edese gemeenteraad de beste optie is, in plaats van de werkende burgers aan te pakken.
Als ze nou eens beginnen met schrappen van het nieuwe zwembad. Er is maar 1 persoon die dat plan door blijft duwen en dat is De Pater. En daarna misschien een nieuw team op afdeling verkeer, dat scheelt ook bakken met geld aan falende rotondes en achterhaalde verkeersplannen.
Helemaal mee eens Roland!
Sponsering nieuwbouw/uitbreiding hoge veluwe drastisch verminderen…?
Dit zijn wijzigingen zijn die de gehele gemeenschap raken. Dan zou ik de edese participatie aanpak er maar eens bij pakken. Het is immers een thema dat invloed heeft op bewoners, organisaties en ondernemers. Bovendien moeten er keuzes gemaakt worden – er is dus ruimte voor dialoog en participatie. Ook is er nog voldoende tijd en is het vrijmaken van budget vast ook mogelijk.
De gemeente kan bijvoorbeeld via enquetes bewoners laten kiezen tussen verschillende maatregelen. dat is niet heel lastig of tijdrovend. Andere opties: serious game, referendum, mensen interviewen op straat/op de markt etc. Op die manier geef je inwoners een duidelijke stem naast de lobby van bedrijven die vast al aan de gang is.
In aanvulling op de punten die Piet en Roland al hebben genoemd, zou het een goed idee zijn als de Omgevingsdienst De Vallei eens door Bureau Berenschot wordt doorgelicht. Met een jaarlijks oplopende begroting van inmiddels bijna € 16.000.000,00 met Ede als hoofdsponsor wordt het tijd dat deze organisatie onder een vergrootglas wordt gelegd. Een schone taak is weggelegd voor de raadsleden met name degenen met financiën in de portefeuille.
Op het gevaar af dat ik gelynchd word door deze suggestie: wellicht is het toch een goed idee de gemeentelijke belastingen te verhogen? Op die manier kunnen we algemene voorzieningen voor iedereen behouden met geld wat we allemaal samen betalen.
Daarnaast: probeer te blijven denken vanuit collectief belang. Dan scoren wellicht saaie dingen zoals het behouden van bepaalde subsidies of (sport)verenigingen beter dan eenmalige prestige events die “EDE op de kaart zetten”. Ook twijfelachtige city-markering kun je denk ik stoppen en het plaatsen van grote erlenmeijers met een boom er in (die al snel dood gaat) is ook niet erg nuttig/nodig.