Marc van der Woude
De gemeente Ede peilt regelmatig de mening van inwoners over uiteenlopende onderwerpen, van veiligheid en leefbaarheid tot gemeentelijke diensten en plannen voor de toekomst. Dit jaar wordt dat gedaan via het onderzoek Inwoners aan het Woord 2024.
Hiervoor zijn 4.200 inwoners willekeurig geselecteerd om hun stem te laten horen. Het doel is om beter inzicht te krijgen in de behoeften en wensen van de Edese gemeenschap en deze input te verwerken in het beleid.
Een intensieve vragenlijst
Het onderzoek is omvangrijk: de vragenlijst – opgevraagd door de Edese Vos – telt 20 pagina’s met in totaal 74 vragen. De gemeente schat in dat het invullen ongeveer 15 tot 20 minuten kost, maar gezien het uitgebreide aantal vragen en de gedetailleerde opties is dat tamelijk optimistisch. Het zal sommige inwoners aanzienlijk meer tijd kosten. Deelnemers maken kans op één van tien cadeaubonnen van €30.
“Hoeveel tijd het invullen precies vergt, is moeilijk in te schatten en verschilt van persoon tot persoon,” zegt de woordvoerder van burgemeester Verhulst. “Vragenblokken die niet relevant zijn kunnen worden overgeslagen. We willen inwoners zeker niet overvragen. Daarom kiezen we er uit efficiëntie voor om eens per twee jaar meerdere thema’s te bundelen.” De respons op de vragenlijst was twee jaar geleden 28%.
De praktische uitvoering van het onderzoek ligt bij onderzoeksbureau Ipsos I&O. Dit bureau stuurt de uitnodigingen, verzamelt de antwoorden en waarborgt de privacy van deelnemers. De namen en adressen van deelnemers worden na afloop verwijderd, en de antwoorden worden alleen op groepsniveau gepresenteerd, in lijn met de AVG-richtlijnen.
Inspraak of schijnparticipatie?
Een opvallend punt in de enquête is de vraag naar belastingverhogingen, zoals de onroerendezaakbelasting (OZB) en parkeertarieven. Deze vraag roept vragen op, omdat het college al heeft besloten de belastingen te verhogen. Door deze vraag alsnog op te nemen ontstaat de indruk van pseudoparticipatie – in hoeverre wordt de feedback van inwoners hier daadwerkelijk nog meegenomen als het besluit al is genomen?
Navraag bij de gemeente leert dat de al aangekondigde belastingverhoging voor 2025 (op OZB, parkeertarieven, etc.) sowieso doorgaat, mits de gemeenteraad hier op 14 november mee instemt. De vragen in het onderzoek gaan over een nog verdere verhoging voor 2026. De input van de respondenten wordt ook meegenomen in de bezuinigingsvoorstellen die bij de Perspectiefnota 2026 worden gedaan.
Om inwoners ook onafhankelijk van de gemeente te betrekken, hield de Edese Vos een lezerspoll om de financiële voorkeuren te peilen. De uitslag lees je in dit artikel.
Inwonerspanel voor doorlopende feedback
Naast deze tweejaarlijkse enquête kunnen inwoners zich ook aansluiten bij het inwonerspanel, een groep van zo’n 1.500 inwoners die meerdere keren per jaar vragen krijgt over actuele onderwerpen. Het panel geeft de gemeente continue input over diverse thema’s, waarmee de betrokkenheid van inwoners bij het gemeentelijk beleid wordt vergroot.
De uitkomsten van deze onderzoeken worden openbaar gemaakt via Ede in Cijfers, waar geïnteresseerden de resultaten kunnen inzien.
Dit artikel maakt deel uit van ons dossier ’toezicht op de burgerparticipatie’ en is mogelijk gemaakt met een financiële bijdrage vanuit het Mediafonds Ede.
Edese Vos
Ik heb ook deze vragenlijst ontvangen en vond deze vraag al zeer vreemd. Nu lees ik van de Edese Vos dat dit over een nog verdere verhoging gaat, maar zo is de vraag helemaal niet gesteld. Er staat letterlijk dat hierover nog geen beslissing is genomen, maar alle “opties” waar je een mening over kon geven zijn al verhoogd. Wat een schijnvertoning en misleidende manier van vragen stellen.
“Vanaf 2026 ontvangen gemeenten minder geld vanuit het Rijk. Dat betekent dat we ook in gemeente Ede moeilijke keuzes moeten gaan maken waar we het geld aan uitgeven. In 2025 beslist de gemeenteraad welke maatregelen de gemeente Ede gaat nemen. Er zijn nu nog geen keuzes gemaakt waar wel of niet op bezuinigd gaat worden. We willen graag weten wat inwoners belangrijk vinden en stellen daarom hier een paar vragen over.”
Het is inderdaad heel subtiel. Daarom hebben we dit expliciet nagevraagd bij het college. In het citaat dat je aanhaalt staan twee misleidende formuleringen:
1. “In 2025 beslist de gemeenteraad welke maatregelen Ede gaat nemen.” Dit moet je dus lezen als: “In 2025 beslist de gemeenteraad welke maatregelen Ede gaat nemen voor 2026. Maar in 2024 nemen we op eigen houtje alvast de maatregelen die wij nodig vinden voor 2025, zonder dat jij daar als inwoner wat over te zeggen hebt.” De belastingverhoging gaat dus in twee of zelfs meerdere stappen. We zijn er dus niet met die 13,5% OZB-verhoging, dat kan een jaar later opnieuw 13,5% of meer erbij zijn.
2. Er zijn nu nog geen keuzes gemaakt waar wel of niet op bezuinigd gaat worden.” Dit moet je dus lezen als: “Er zijn nu nog geen keuzes gemaakt waar wel of niet op bezuinigd gaat worden, maar wel welke belastingverhogingen we gaan doorvoeren.”
Wel raar dat dan een van de eerstvolgende vragen in de enquête hieronder is. Want ze vragen helemaal niet waar op bezuinigd mag worden, maar ze vragen wel mijn mening over verhogingen die al doorgevoerd blijken te zijn en mogelijk dus nog een tweede keer. Maar het is toch logisch dat ik deze vraag interpreteer als: “Er moet geld bij in 2026, en we willen graag horen waar jullie denken dat er het best aan de verhoging knop gedraaid kan worden. We hebben deze keuze nog niet gemaakt.” Persoonlijk denk ik bijvoorbeeld dat verhogen van parkeertarieven niet goed is voor het centrum en de voorzieningen (zie de leegstand die er al is). Maarja, de parkeertarieven worden al verdubbeld, dus wat doet de mening van de burger er dan toe?
Ik snap jouw (Edese Vos) uitleg in het artikel en reactie hierboven wel. Ik snap alleen de argumentatie van de gemeente niet. Ik vind het echt nergens op slaan. Doe niet alsof je de mening van burgers wil, als je ze niet wil.
64. Kunt u aangeven of u het eens of oneens bent met de volgende stellingen:
De OZB (onroerendezaakbelasting) mag omhoog
Toerismebelasting mag omhoog
Parkeertarieven mogen omhoog
Kosten gemeentelijke dienstverlening en leges (….) mogen omhoog
Sowieso is een ‘vind je dat de prijzen of belastingen omhoog kunnen’-vraag eentje waar je zelden een bevestigend antwoord op krijgt. Dat is de psychologie van verlies waarbij de eigen portemonee als leidraad fungeert. Dus hoe zinvol is de uitkomst van zo’n enquête dan?
Om dit goed te doen heb je context en uitleg nodig, en een meer genuanceerde vraagstelling. Bijvoorbeeld:
“Hoeveel zou u bereid zijn extra te betalen voor verbeterde openbare diensten?”
“Welke van de volgende opties vindt u het meest acceptabel om [specifiek doel] te bereiken?”
“Wat is uw mening over een belastingverhoging als dit leidt tot betere gezondheidszorg?”
De vraagenquêtes zijn niet onafhankelijk en sturen bepaalde antwoorden. Als voorbeeld had ik een enquête over de energie. Je kon bijvoorbeeld niet kiezen tegen windmolens. Alleen maar voor minder hoge windmolens.