Zaak Verhulst vs Edese Vos in rapport over juridische intimidatie

Deze maand publiceerde Free Press Unlimited de resultaten van een onderzoek naar de toenemende juridische intimidatie van journalisten. Ook de casus van de Edese Vos en burgemeester Verhulst maakt onderdeel uit van het rapport met adviezen voor beleidsmakers in Den Haag en Brussel.

Als journalisten juridisch worden bedreigd, staat de persvrijheid onder druk en dat is slecht voor het functioneren van onze democratie. Juridische intimidatie kan leiden tot zelfcensuur en psychische en financiële druk op media en journalisten. Hoewel rechtszaken tegen journalisten zelden worden gewonnen, vraagt het van redacties wel tijd en energie die aandacht wegtrekt van de journalistiek. Het vraagt ook een sterke rug om bronnen te beschermen en eigen inhoudelijke afwegingen te blijven maken. De impact van juridische druk op Nederlandse media is veelal onzichtbaar voor het publiek en wordt onderschat, concluderen de onderzoekers.

Voor haar uitgebreide onderzoek sprak persvrijheidsorganisatie Free Press Unlimited met meer dan vijftig journalisten, hoofdredacteuren, advocaten en andere partijen. Het onderzoek bouwt voort op een survey van de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) en PersVeilig in 2023 waarin bijna de helft van de Nederlandse journalisten en 90 procent van de hoofdredacties aangaven dat zij weleens te maken heeft met dreiging van juridische stappen naar aanleiding van een publicatie.

Betere bescherming van journalisten

De Edese Vos heeft aan beide onderzoeken meegewerkt. In een jaar tijd kregen wij viermaal te maken met juridische intimidatie. Overigens wil een poging daartoe niet zeggen dat de Edese Vos zich laat intimideren. Integendeel: wij bijten altijd van ons af, met als gevolg ongewenste publiciteit voor de partij die meent een loopje te kunnen nemen met de persvrijheid, het zogenoemde Streisand-effect.

Het rapport van Free Press Unlimited kan hier worden gedownload. Het bevat aanbevelingen om de journalistiek weerbaarder te maken om juridische druk goed te kunnen pareren. De Europese Raad heeft deze maand een nieuwe richtlijn aangenomen om journalisten en mensenrechtenverdedigers te beschermen tegen rechtszaken, waardoor de vrijheid van meningsuiting beter wordt beschermd. Deze wordt ook omgezet in Nederlandse wetgeving.

In de paragraaf over lokale en regionale media wordt de casus van burgemeester Verhulst behandeld die het OM inschakelde om uit te vinden of hij aangifte kon doen tegen de Edese Vos. Dat plan mislukte.

In reactie op raadsvragen van D66 ontkent Verhulst de feiten tot op de dag van vandaag: “Er is geen enkele indicatie dat journalisten zich in Ede onveilig voelen om hun werk te doen,” aldus de burgemeester, die kennelijk ziende blind is voor zijn eigen opstelling. Vragen van de Edese Vos over de aanrijding van een NOS-journalist, een incident dat hij eerst onder de pet hield en vervolgens in zijn column in huis-aan-huisblad Ede Stad bagatelliseerde, heeft hij niet willen beantwoorden. Inmiddels heeft Verhulst het ook aan de stok met de NVJ.

Bron: ‘Een onderschat probleem: disproportionele juridische druk op de Nederlandse journalistiek.’ (Free Press Unlimited, 2024)