Wat doe je als je als journalist wordt geweigerd bij een openbare bijeenkomst van de Edese gemeenteraad in het Kröller-Müller Museum? Dan vraag je de directie van het museum natuurlijk om dit op te helderen. Maar daar had directeur Benno Tempel weinig trek in.
Vrijdag had Tempel geen tijd om de journalisten van de Edese Vos en de Arnhemsche Courant te woord te staan, maar wel ruimte voor de Gelderlander. Hij vertelde die krant dat hij pas daags na het incident had gehoord dat er journalisten waren geweigerd.
Wie stuurt het Kröller-Müller aan?
Dat is opvallend, aangezien Tempel die donderdag zelf op locatie aanwezig was. Hij gaf immers een presentatie over de uitbreidingsplannen van het museum voor de gemeenteraad. Tegelijkertijd stond zijn directiesecretaris Hetty Hessels bij de ingang journalisten de toegang te ontzeggen. Van wie ontving zij haar instructies? En hoe kan het dat deze beslissing buiten Tempel om is gegaan?
“Geen idee,” zegt de museumdirecteur. “Jullie hebben je blijkbaar niet bij onze persafdeling aangemeld.” Nee, maar wel bij de raadsgriffie, die na overleg met het park liet weten dat journalisten niet welkom waren. Er is dus vooraf afstemming geweest. Als het Kröller-Müller Museum werkelijk van niets weet, lijkt het erop dat baron Van Voorst tot Voorst ook de controle over het museum heeft.
Een ‘museale procedure’
De directeur wijst ook op veiligheid: “Zoals u zich kunt voorstellen, zijn vanwege de veiligheid in een museum niet alle ruimtes publiekelijk toegankelijk. Deze bijeenkomst was niet in een openbaar gedeelte van het museum en de raadsleden kwamen via ‘de achterkant’ binnen. Publiek komt nooit via deze weg. Dat onze beveiligers u hebben tegengehouden is dus volgens museale procedure. Het was een spontane reactie op een onverwachte situatie.”
Dat is een mooie draai, maar de journalisten zijn niet door beveiligers tegengehouden – het was de directiesecretaris die hen de toegang weigerde. Bovendien roept het vragen op waarom een openbare bijeenkomst van de gemeenteraad in een zogenaamd besloten deel van het museum plaatsvond. Het is onwaarschijnlijk dat er kunstwerken in de presentatiezaal hingen of dat journalisten een bedreiging vormden.
En hoe zit het met de procedure? Journalisten identificeerden zich met hun nationale perskaart en gaven transparant aan waarvoor ze kwamen. Op de website van het museum staat immers: ‘Op vertoon van een perskaart heeft pers gratis toegang tot het museum.’ Blijkbaar geldt dat in de praktijk niet.
Liever geen transparantie
“Als openbare kunstinstelling willen we de pers altijd te woord staan,” zegt Tempel. Toch stelt hij een voorwaarde: “Ik wil dat u mij de verwerking van mijn antwoorden eerst laat lezen ter goedkeuring, voordat u overgaat tot publicatie.” Anders wil hij niet antwoorden. De Edese Vos wijst hem erop dat hij bij beantwoording per e-mail zijn eigen formulering kan kiezen, maar dat geen enkele journalist zal instemmen met censuur.
Ook weigert Tempel informatie te delen over wat aan de raadsleden is gepresenteerd. “We hebben de raadsleden bijgepraat over onze uitbreidingsplannen. Het is aan de raad van Ede om te bepalen wat zij wil delen.”
Gaat Ede €35 miljoen bijleggen?
Intussen kopt Ede Stad: ‘Ook bijdrage van Ede gevraagd voor uitbreiding Kröller-Müller’. We vragen Tempel hoe dat zit. Zijn de raadsleden misschien opgewarmd om de €35 miljoen die het museum tekort komt bij te leggen?
“Nee, geen idee waar die bedragen vandaan komen,” zegt de directeur. “Er is door ons op de bijeenkomst niet gesproken over bedragen. Bovendien zijn we een voormalig Rijksmuseum en dus qua subsidie niet afhankelijk van gemeentelijke of provinciale gelden. In die zin draagt Ede wel de lusten van een groot internationaal museum binnen haar gemeentegrenzen, maar niet de lasten.”
Lasten zijn er natuurlijk wel. Inwoners van Ede ervaren het niet als een ‘lust’ dat zij om het museum te kunnen bezoeken verplicht een ticket voor het park moeten kopen. Maar het is goed nieuws dat het KM niet van plan is het financiële ravijn waar de gemeente op afkoerst nog wat dieper te maken, en daar inwoners voor te laten meebetalen.
Journalisten vragen teveel
Tempel lijkt geen zin meer te hebben in verdere vragen. Zijn perswoordvoerder Wanda Vermeulen neemt het over: “Gezien de aanhoudende stroom aan vragen en het tijdsbeslag dat u hiermee legt, handelt de persafdeling van het museum dit verder af.” Met die woorden wordt de toon gezet: het probleem ligt bij de journalisten, niet bij het museum.
Vermeulen bagatelliseert de kwestie door het af te doen als “een gebrek aan communicatie vooraf” en gaat volledig voorbij aan de kern: het museum heeft geen enkele rekening gehouden met openbaarheid van bestuur en persvrijheid. “De situatie is veel minder explosief dan u doet voorkomen,” sneert ze. En ze herhaalt: “Het museum heeft een zorgvuldige manier van omgang met de pers.”
Zijn de vragen van de Edese Vos nu beantwoord? Niet echt. Vrijwel elk punt is ontweken. Als dit “de zorgvuldige omgang van het museum met de pers” is, lijkt het er sterk op dat museum en park uit hetzelfde vaatje tappen. “Ik hoop dat een volgend bezoek prettiger verloopt,” besluit Vermeulen. Op een vervolgmailtje wordt niet meer gereageerd.
3 gratis tips van de Edese Vos voor woordvoerders:
1. Als een journalist je benadert met vragen, ook als die in jouw beleving kritisch zijn: de vragen oprecht waarderen en eerlijk beantwoorden. Krijg je een betere pers en houd je meer regie over je reputatie.
2. Geen jij-bakken. Open analyseren en proberen te begrijpen wat er mis is gegaan en hoe je dat (samen) kunt verbeteren.
3. Als je als organisatie een verkeerde inschatting hebt gemaakt, maak gewoon meteen ruiterlijk je excuses en ga niet in die vlek zitten wrijven of wegdraaien. Zo haal je de angel eruit, behoud je je sympathie naar het publiek, en zet je de deur open voor betere vervolgartikelen.
Ik ben eigenlijk benieuwd wat burgemeester René Verhulst van deze hele gang van zaken vindt. Hij zal er zeker een mening over hebben of misschien toch niet.
De burgemeester weigert al meer dan twee jaar om überhaupt met de Edese Vos in gesprek te gaan. We hebben over de tijd vier verzoeken ingediend en die zijn afgewezen met een retoriek uit de school van baron van Voorst tot Voorst. Intussen werkt hij ons achter de schermen wel actief tegen, zie onder meer https://edesevos.nl/rene-verhulst-schakelde-om-in-tegen-journalisten-edese-vos/. Dus die mening laat zich raden. Samengevat: persvrijheid geldt alleen als het positieve artikelen over de gemeente zijn die bijdragen aan de city marketing. Alles wat in zijn ogen (te) kritisch is, valt niet onder de persvrijheid.
@Burgemeester Verhulst: de deur staat bij ons altijd open. Als een interview (nog) te eng is, mag een opiniestuk ook.
Het museum Kröller-Müller is een Rijksmuseum!
De directeur zal het toch zelf wel weten. Net als veel andere Rijksmusea is het KM begin jaren ’90 verzelfstandigd: https://krollermuller.nl/tijdlijn/de-verzelfstandiging.