Hoe een boekje leidde tot een landelijke rel

Bijna vier jaar geleden veroorzaakte burgemeester René Verhulst van Ede een storm van kritiek met zijn publicatie Stakende Stemmen. Gepresenteerd als satire en fictie, bleek het boekje een directe aanval op het lokale opinieplatform Ede Dorp.

Wat begon als een ogenschijnlijk onschuldige literaire uiting, groeide uit tot een landelijke discussie over persvrijheid, kritiek en de rol van een burgemeester in een democratische rechtsstaat. De controverse zette Ede op de kaart, al was het niet de city marketing waar Verhulst waarschijnlijk op hoopte.

Het boekje: satire of serieuze kritiek?

In Stakende Stemmen introduceert Verhulst een fictief platform, EdeCity, met hoofdrolspelers die sterke overeenkomsten vertonen met de columnisten van Ede Dorp. Hij beschrijft hen als anonieme, paranoïde figuren die kritiek leveren zonder verantwoordelijkheid te nemen. Verhulst stelt dat deze “zesde macht” – sociale media – vaak ongecontroleerd en schadelijk opereert.

Hoewel Verhulst in interviews aangaf dat het boekje bedoeld was als satire, komt deze intentie niet altijd overtuigend over. De fictieve dialogen tussen de EdeCity-columnisten voelen geforceerd en missen subtiliteit, waardoor het overkwam als een persoonlijke aanval op Ede Dorp, dat bekendstaat om zijn kritische houding tegenover de Edese politiek.

Verhulst stelde dat hij een spiegel wilde voorhouden, maar deze spiegel was vooral gericht op zijn critici. Reflectie op de rol van de gemeente en het bestuur bleef uit, wat het beeld versterkte dat de burgemeester moeite heeft met tegenmacht van burgers – een essentieel kenmerk van een gezonde democratie.

Landelijke aandacht en Kamervragen

De rel rond Stakende Stemmen kreeg opvallend veel aandacht buiten de gemeentegrenzen. Terwijl lokale media Verhulst een podium boden zonder kritische vragen te stellen, schreven landelijke journalisten zoals Karel Smouter (NRC) en Margriet Oostveen (Volkskrant) scherpe columns over de kwestie. Smouter vergeleek Verhulst met Goliath die een steen teruggooit naar David, terwijl Oostveen hem verweet de vrijheid van meningsuiting te ondermijnen.

Het debat bereikte zelfs de Tweede Kamer. SP-Kamerleden Peter Kwint en Renske Leijten stelden vragen aan de ministers van Media en Binnenlandse Zaken of het gepast is dat een burgemeester een lokaal burgerplatform als nepnieuws neerzet. Minister Arie Slob benadrukte dat een burgemeester recht heeft op vrijheid van meningsuiting, maar ook verantwoordelijkheid draagt om transparantie en samenwerking met de pers te bevorderen.

Verhulst blijft wrijven in de vlek

In plaats van de controverse te de-escaleren, bleef Verhulst de discussie aanwakkeren. Hij benadrukte herhaaldelijk dat platforms zoals Ede Dorp schadelijk zijn en geen journalistieke verantwoordelijkheid nemen. Dit leidde tot meer kritiek. Journalist Karel Smouter merkte op: “Een bestuurder die bepaalt wat op een kritisch burgerblog hoort en wat niet, dat wringt. Dan ben je nog niet in Wit-Rusland, maar wel op weg naar de grens.”

Zelfs vier jaar later blijft Verhulst zich verzetten tegen kritiek. Hij weigert in gesprek te gaan met platforms zoals de Edese Vos en onderzocht de mogelijkheid om aangifte te doen tegen het medium. Deze zaak werd later onderdeel van een breder onderzoek naar persvrijheid, aangeboden aan de Tweede Kamer en het Europees Parlement.

City marketing met een zure nasmaak

De rel rond Stakende Stemmen bracht Ede in de schijnwerpers, maar niet op de manier die Verhulst waarschijnlijk beoogde. Het boekje functioneerde als onbedoelde city marketing, waarbij Ede werd neergezet als een gemeente waar de verhouding tussen bestuur en burger onder druk staat. Een gezonde democratie vraagt om tegenmacht, maar die lijkt niet altijd gewaardeerd te worden door de gevestigde orde.

Het blijft de vraag of Verhulst ooit zal erkennen dat platforms zoals Ede Dorp – en later de Edese Vos – een waardevolle bijdrage leveren aan het publieke debat. Tot die tijd lijkt de kloof tussen bestuur en kritische inwoners alleen maar groter te worden.

Lezenswaardig of niet?

Voor inwoners van Ede biedt Stakende Stemmen een interessante kijk op hoe hun burgemeester de lokale dynamiek interpreteert. De thema’s macht en tegenmacht zijn relevant en verdienen discussie. Als literair werk schiet het boekje echter tekort door een gebrek aan subtiliteit, spanning en humor. Verhulst is bepaald geen meesterschrijver. Toch biedt het een fascinerend inkijkje in de dynamiek tussen bestuur en kritiek – een kwestie die nog steeds actueel is.

De opkomst en ondergang van EdeCity

Toen Stakende Stemmen uitkwam schreef ik op persoonlijke titel een hoofdstuk-voor-hoofdstuk recensie waarin ik dieper inging op de thema’s die Verhulst aansneed en zijn kritiek op Ede Dorp. Deze recensie werd landelijk opgepikt en maakte deel uit van de Kamervragen. Let op: bevat spoilers. 🙂

Download de pdf