Transparantie voor Elkaar: onderzoek naar Warmtebedrijf Ede

Vorig jaar verscheen in Ede Stad een serie kritische artikelen over warmtemonopolist Energie voor Elkaar. Deze zijn nu gebundeld op een nieuwe website: Transparantie voor Elkaar.

Als senior onderzoeksjournalist bij Bureau Spotlight, waar ik tot september vorig jaar werkzaam was, schreef ik onder meer over de energietransitie. In dat kader volgde ik ook de ontwikkelingen rond Energie voor Elkaar, moederonderneming van het Warmtebedrijf Ede.

Dit bedrijf met Luxemburgse investeerders en het hoofdkantoor in Ede ontwikkelt en exploiteert warmtenetten en biomassacentrales in meerdere plaatsen in Nederland. Hierbij wordt gebruik gemaakt van tientallen miljoenen aan overheidssubsidies, zowel van het Rijk, als van provincies en gemeenten. Het bedrijf weigert transparant te zijn over de besteding van deze subsidies, haar eigendomsstructuur, de herkomst van de biomassa, de uitstoot van fijnstof en stikstof, en hoe de tarieven die burgers voor energie betalen tot stand komen.

Energie voor Elkaar heeft warmtenetten en/of andere belangen in de energietransitie in tenminste acht plaatsen in Nederland. Naast Ede zijn dat in ieder geval Veenendaal, Scherpenzeel, Amersfoort, Apeldoorn, Almere, Haarlemmermeer en Oss. Daarnaast zijn er ontwikkelingstrajecten in Wageningen, Den Haag, Rotterdam, Utrecht, Deventer, Zwolle en Nijmegen. Om journalisten in deze plaatsen het onderzoek aan te reiken dat al in Ede is gedaan, is de website Transparantie voor Elkaar opgezet. Door bovenlokaal samen te werken kunnen we deze warmtemonopolist mogelijk dwingen tot meer transparantie en maatschappelijke verantwoordelijkheid.

De Edese Vos zal het Warmtebedrijf Ede ook kritisch blijven volgen en heeft enkele nieuwe, onthullende artikelen in voorbereiding. Ede Stad heeft aangegeven geen belangstelling voor deze onderzoeksjournalistiek te hebben. Daarom zullen de artikelen exclusief op de Edese Vos verschijnen.

7 artikelen over het Warmtebedrijf Ede

De volgende artikelen over het Warmtebedrijf Ede staan op Transparantie voor Elkaar:

Luxemburgs fonds Asper Dorothea investeert 250 miljoen in warmtenet Ede

Het Luxemburgse investeringsfonds Asper Dorothea investeert een bedrag van 250 miljoen euro in Energie voor Elkaar, de onderneming die het Warmtebedrijf Ede en de drie Edese biomassacentrales exploiteert. Hiermee hebben buitenlandse investeerders een strategisch belang verworven in het Edese warmtenet. De Edese gemeenteraad is hierover niet geïnformeerd, nadat eerder het College van B&W al voor een voldongen feit was gesteld. De Gemeente Ede lijkt de toch al zwakke regie in de energietransitie kwijt te zijn.

De Energie is voor Elkaar, maar de transparantie nog niet

De investering van Asper Dorothea moet de lokale energietransitie helpen versnellen. Maar het is onduidelijk hoe de nieuwe constructie precies in elkaar steekt. Energie voor Elkaar zegt “maximaal transparant” te opereren, maar hult zich vooral in nevelen als het gaat om de investeerders, de eigenaren en de kerstboom aan BV’s. Ik voerde een stevig gesprek met woordvoerder Audrey van den Berg van Energie voor Elkaar, waar ook een longread van is. In dit gesprek wordt goed zichtbaar hoe het bedrijf zit te draaien.

Ede wil ‘strategisch samenwerken’ met het Warmtebedrijf, maar mist regie

Rond de gemeenteraadsverkiezingen van 2022 maakte de Gemeente Ede bekend een ‘gezamenlijke strategische overeenkomst’ te hebben gesloten met het Warmtebedrijf Ede. Wat is er precies afgesproken tussen de gemeente en het warmtebedrijf? Hoeveel woningen worden er de komende twee jaar op het warmtenet aangesloten en in welke wijken? In welke mate heeft de Gemeente Ede nog regie over de warmtevoorziening? Neemt de Provincie Gelderland het Edese warmtenet over of houdt investeringsfonds Asper Dorothea uit Luxemburg de kaarten stevig in handen?

De belangrijkste punten uit dit artikel:

• Door de oorlog in Oekraïne en stijgende gasprijzen heeft biomassa onverwachts weer betere kaarten gekregen.
• Sinds de start van het warmtenet in Ede heeft de gemeente het initiatief vooral aan het Warmtebedrijf Ede gelaten en nauwelijks regie gevoerd om maatschappelijke belangen goed te borgen. De gemeente kan het warmtebedrijf proberen te ‘beïnvloeden’, maar heeft in de praktijk weinig te vertellen.
• In de nieuwe strategische agenda zijn vooral intenties uitgesproken, de gemeente heeft geen harde voorwaarden gesteld.
• De komende twee jaar worden 10.000 nieuwe ‘woningequivalenten’ aangesloten op het warmtenet, een groei van 50%.
• Het Edese warmtenet wordt niet door de Provincie Gelderland overgenomen, maar blijft in handen van Energie voor Elkaar en Asper Dorothea.

Waarom krijgen de Edese biomassacentrales 2 miljoen subsidie?

Rond de gemeenteraadsverkiezingen werd ook bekend dat de Edese biomassacentrales 2 miljoen euro subsidie ontvangen van de Provincie Gelderland en de Gemeente Ede. Hiermee zou Ede “de schoonste bio-energie installaties in de wereld” krijgen. Waarvoor is deze subsidie precies gegeven en wat waren de afwegingen hiervoor? Hoeveel uitstootvermindering van schadelijke stoffen kunnen de inwoners van Ede tegemoet zien? Waarom is dit uitgerekend rond de verkiezingen geregeld? En waarom betalen de investeerders uit Luxemburg dit niet?

De belangrijkste punten uit dit artikel:

• Het Warmtebedrijf Ede kreeg 124 miljoen euro SDE-subsidie van het Rijk gegund, maar gebruikte dit ondanks toezeggingen niet om goede filters te installeren. Wel werd een nieuwe subsidie van 2 miljoen euro bij provincie en gemeente aangevraagd.
• Verkiezingstijd en recessen worden nogal eens gebruikt om maatschappelijk gevoelige dossiers te laten passeren.
• Er zijn duidelijke kaders voor de toekenning van subsidies. Gedeputeerde Jan van der Meer van de Provincie Gelderland en wethouder Leon Meijer van Ede verdedigen op grond hiervan de subsidietoekenning aan de Edese biomassacentrales. Dat het bedrijf het zelf ook wel kan betalen is geen overweging geweest.
• Het warmtebedrijf negeert kritische vragen en wil niet vertellen welke filtertechnieken worden toegepast. De subsidie lijkt te zijn toegekend op basis van claims van het bedrijf zelf. 

Geheimzinnige Edese Warmteraad blijkt pseudo-participatie

Vorig jaar plaatste het Warmtebedrijf Ede een opvallende advertorial in Ede Stad. De kop: ‘Warmteraad op zoek naar vrouwen’. Op de foto in het betaalde artikel zien we vijf mannen, naar verluidt klanten van het Warmtebedrijf die op zoek zijn naar vrouwen die graag willen meedenken met de plannen van onze plaatselijke monopolist. Zo op het eerste oog een mooi voorbeeld van burgerinspraak. Maar toen ik vroeg wie deze mensen zijn en wat ze precies doen, gingen de luikjes meteen dicht. De Warmteraad is besloten en wat wél naar buiten komt wordt door het Warmtebedrijf zorgvuldig geregisseerd.

Kan Gemeente Ede het Warmtebedrijf kopen?

Is het mogelijk voor de Gemeente Ede om het Warmtebedrijf Ede over te nemen, zodat het warmtenet in handen komt van de overheid, en daarmee indirect van de burger? Dit was een leidende vraag in de oordeelvormende vergadering van 2 juni 2022 over het Warmtebedrijf, aangevraagd door de fractie van Mens en Milieu Ede. Wethouder Arnold Versteeg reageerde.

Onderzoek: veel onvrede bij klanten Warmtebedrijf

Klanten van het Warmtebedrijf Ede zijn overwegend tevreden over de warmtelevering, maar voelen zich belazerd met de hoge prijs die ze betalen voor die warmte. Een ruime meerderheid vindt het bedrijf onvoldoende transparant en had liever een ander warmtesysteem gehad. Dat blijkt uit een onafhankelijk klanttevredenheidsonderzoek onder inwoners van Ede die op het warmtenet zijn aangesloten. De volledige resultaten vind je hier. Het onderzoek werd gehinderd door het Warmtebedrijf zelf, dat ook de recensies bij haar bedrijfsvermelding op Google beïnvloedde om zo een gunstiger beeld te creëren.