Nieuwe volkstuinen in Bennekom, maar procedure is dubieus

Aan de Doornboshoeve in Bennekom wordt een nieuw volkstuincomplex gerealiseerd. Goed nieuws, want de vraag naar tuintjes is groot. Maar de manier waarop de gemeente Ede de grond aan de Vereniging van Amateurtuinders (VAT) gunde, roept wel vragen op.

De volkstuinen aan de Doornboshoeve werden op 19 juli feestelijk geopend. Onder toeziend oog van wethouder Karin Bijl en beleidsmedewerkers van de gemeente gingen de eerste aardbeienplantjes de grond in. Alcoholvrije bubbels, applaus, optimisme – het was een dag met frisse energie.

De nieuwe locatie biedt ruimte aan zo’n zestig tuinen, op een terrein van in totaal 7.000 m², waarvan ongeveer 6.000 m² voor de tuintjes beschikbaar is. De rest is bestemd voor parkeerplaatsen en een groenstrook. De tuinen variëren van 50 tot 100 m². De gemeente investeerde in de basisinfrastructuur.

Volgens bestuursleden van VAT Ede was er een wachtlijst van circa 450 mensen. De toewijzing van de nieuwe tuinen gebeurde op basis van woonafstand: gegadigden binnen een straal van drie kilometer kregen voorrang. De meerderheid van de nieuwe tuinders komt uit Bennekom, een kleiner deel uit Ede en Wageningen.

Geen openbare inschrijving

Ondanks het begrijpelijke enthousiasme van de tuinders, verliep het proces weinig transparant. De Edese Vos vroeg na hoe de gunning tot stand is gekomen en of dit conform het Didam-arrest is verlopen. Volgens dat arrest mogen overheden grond niet zomaar aan één partij toewijzen, maar moeten zij zorgen voor een eerlijke, transparante procedure als er meerdere gegadigden kunnen zijn. Dit speelde eerder bij de verkoop van het Theehuis Hoekelum en het project Herenboeren. Dat is hier niet gebeurd: er is geen openbare inschrijving geweest.

De gemeente publiceerde pas op 17 juli – twee dagen vóór de feestelijke opening – in een persbericht en officiële bekendmaking met toelichting haar voornemen tot uitgifte van de grond. Hierin staat dat “slechts één serieuze gegadigde” in aanmerking kwam: VAT Ede. Een andere partij (de Vrolijke Pastinaak uit Kernhem) was ook benaderd, maar haakte af vanwege de ligging van het terrein. Andere initiatieven zijn niet actief geïnformeerd. Daarmee was het traject feitelijk al afgerond voordat anderen wisten dat de grond beschikbaar was.

Volgens gemeentewoordvoerder Paul van Daalen is dat juridisch zorgvuldig. De grond is voor tien jaar verhuurd via een tijdelijke afwijking van het bestemmingsplan – de bestemming is formeel ‘natuur’. De huurovereenkomst ging op 1 juli in en is inmiddels ondertekend. “Er is een vergunning en er is een huurovereenkomst. Daarmee is een en ander rond en kan de huurder aan de slag,” aldus Van Daalen. “Dat laat onverlet dat er rechtsmiddelen openstaan.”

In haar officiële onderbouwing stelt de gemeente bovendien dat het niet nodig is om actief andere partijen te informeren of een openbare uitvraag te organiseren, zolang het voornemen maar gepubliceerd wordt. Geïnteresseerden moeten daar zelf maar op stuiten en op tijd reageren. Dit legt de verantwoordelijkheid volledig bij geïnteresseerde inwonersinitiatieven en roept vragen op over de toegankelijkheid van gemeentelijke grond voor iedereen.

Pseudo-openheid systeem

Deze werkwijze lijkt op wat eerder gebeurde bij de verkoop van het volkstuincomplex aan de Dr. Hartogsweg. Ook daar werd formeel voldaan aan de regels: de makelaar zei dat de grond “gewoon in de etalage heeft gestaan”. Maar de praktijk was dat de verkoop alleen werd aangeboden binnen het eigen netwerk van de makelaar en niet op platforms zoals Funda. Veel potentiële kopers, waaronder de tuinders zelf, kregen zo nooit de kans.

In beide gevallen is er sprake van pseudo-openheid: er wordt formeel voldaan aan de regels, maar de feitelijke toegankelijkheid is beperkt. Je kunt achteraf altijd zeggen “het stond er toch?”, terwijl precies duidelijk is dat de meeste geïnteresseerden het nooit zullen zien.

Dit systeem sluit systematisch nieuwe spelers buiten en versterkt bestaande verhoudingen. VAT Ede beheert nu al het merendeel van de volkstuincomplexen in Ede en krijgt door deze procedure opnieuw een voorkeursbehandeling. Nieuwe initiatieven – mensen die misschien denken “het lijkt me goed om zo’n initiatief op te zetten” – krijgen niet eens de kans om zich te melden, laat staan om mee te dingen.

Patroon van achteraf communiceren

Er zijn al langer gesprekken tussen VAT Ede en de gemeente over uitbreiding en de gemeente had wellicht nog iets goed te maken na het geblunder rond de verkoop van het complex Dr. Hartogsweg.

In de zomer van 2023 ontstond hier naar aanleiding van berichtgeving en onderzoek van de Edese Vos een flinke rel over. De grond was door eigenaar NS te koop gezet, maar het bestuur van VAT Ede informeerde haar leden daar pas zo laat over dat zij zich niet meer konden organiseren of verzetten. De gemeente wist wel van de verkoop, maar bracht een bod ver onder de marktwaarde uit, waardoor het terrein in handen viel van projectontwikkelaar Aron Reek die de tuintjes weg wil hebben voor woningbouw.

Participatie als sluitstuk?

De gang van zaken aan de Doornboshoeve past in een patroon waarin de gemeente formeel aan de regels lijkt te voldoen, maar feitelijk pas aan het eind van het traject met inwoners communiceert. Ook bij het NK wielrennen werd pas ná uitvoering van het evenement een bezwaarprocedure opgestart.

Ook in dit geval loopt er formeel nog een bezwaarperiode. Belanghebbenden die menen dat zij ook voor het perceel in aanmerking moeten komen, kunnen nog tot uiterlijk 7 augustus – midden in de zomervakantie – bezwaar maken. Stel dat dit wordt aangevochten en bij de rechter komt en deze oordeelt dat de gemeente Ede onzorgvuldig heeft gewerkt, wat dan? Het huurcontract met VAT Ede is al gesloten, de inrichting is begonnen, de tuinen zijn vergeven. Het gevolg zou in theorie kunnen zijn dat alles teruggedraaid moet worden. Maar dat is bestuurlijk nauwelijks nog uit te leggen.

Het roept een principiële vraag op: waarom organiseert de gemeente bezwaarprocedures pas nádat de besluiten al in praktijk zijn gebracht? Daarmee verandert het college een fundamenteel rechtsmiddel in een bestuurlijk ritueel met schijnparticipatie. En dat lijkt geen toeval, maar een patroon. Steeds vaker zien we dat het college van B&W besluiten neemt en daar een persbericht over uitstuurt, terwijl de bezwaarprocedure of zelfs de formele besluitvorming in de gemeenteraad nog moet plaatsvinden. Democratisch gezien is dat op z’n minst dubieus.

📍 Wist je dat… de gemeente ook zelf volkstuinen verhuurt?
Niet alleen via VAT Ede, maar ook rechtstreeks via de gemeente kun je een moestuin huren. Hieronder het overzicht van gemeentelijke complexen en het aantal mensen op de wachtlijst (peildatum mei 2025). Aanmelden kan via: uitgifteprocedure@ede.nl.