Gemeenteraad terug uit Brussel: ‘En, hoe was het?’

Vorige week was de gemeenteraad van Ede op werkbezoek in Brussel. Doel was een beter inzicht te krijgen in ‘Europa’ en hoe de ‘Edese belangen’ daar goed behartigd kunnen worden. De Edese Vos vroeg vier raadsleden wat ze er van hebben opgestoken.

Bart Omlo (VVD) was eigenlijk druk met campagnevoeren – hij staat op plek 45 van de VVD-lijst voor de Tweede Kamerverkiezingen – dus de Brussel-trip moest er tussendoor. “Maar het was hartstikke leuk,” zegt hij. “Heel goed voor de teambuilding om dit als raad te doen. In Ede ben je toch vooral zaken met elkaar aan het doen, en nu hadden we ook tijd voor goede gesprekken om elkaar beter te leren kennen.”

Is Brussel door dit werkbezoek ‘dichterbij’ gekomen?

“Ja, en dat verbaasde me eerlijk gezegd. Ik had altijd het idee dat die invloed in Brussel veel getrapter ging. Maar je kunt als gemeente ook in de directe lijn veel doen en betekenen. We hebben twee Europarlementariërs gesproken en de lobby van de provincie en de VNG. Zij gaven aan dat als je als gemeente iets wilt, je daar echt wel kunt aankloppen. Europese wetgeving kan een grote impact op Ede hebben. Denk aan bodembeleid, stikstof, natuur- en landbouwmaatregelen. Zij zeggen: ‘voed ons, want dan hebben we de voorbeelden en kunnen we zaken die voor jullie belangrijk zijn agenderen.’ Ze hebben daar dit jaar ook onderzoek naar laten doen.”

‘Ede voert nu ad hoc beleid’

Dit onderzoek naar de ‘Europeanisering van Nederlandse gemeenten en provincies’ staat online. Hoe spelen gemeenten goed in op de EU, welke belangen hebben ze en welke knelpunten ervaren ze daarbij? Hoe kunnen gemeenten optimaal gebruik maken van de kansen die Europa biedt?

Europees beleid vraagt om een lange-termijnstrategie. EU wet- en regelgeving wordt namelijk voor een langere periode vastgesteld en is niet gemakkelijk aan te passen of te herzien. Ook het opbouwen van Europese contacten en het verwerven van een positie in Europese netwerken kost tijd. Het kan dus geen ad hoc beleid zijn en vraagt om bewuste keuzes. Het rapport geeft daar concrete aanzetten voor. Een infographic uit het rapport laat vier treden van Europeanisering zien:

“Ede zit nog in de ad hoc fase, daar was iedereen het wel over eens,” zegt Omlo. “Er is dus nog werk aan de winkel. En dat moeten we dan niet zelf doen, maar organiseren in Foodvalley-verband. Misschien kunnen we op bepaalde vlakken wel meer subsidies organiseren, en meer laten weten wat de impact is van Europese regelgeving in ons eigen gebied. Dat was voor mij wel een eye-opener.”

Een biertje met de concerndirecteur

Niet alleen de raadsleden waren in Brussel. Ook de collegeleden, de top van de ambtelijke organisatie en public affairs-ambtenaren waren van de partij.

“Sommigen waren nog niet in Brussel geweest en ik denk dat ze het leuk vonden om een paar dagen met de raad op te trekken en gewoon eens een ander gesprek te hebben,” zegt Omlo. “Wij zitten bijna nooit met deze mensen aan tafel. Nu was het toch wel leuk om eens een biertje te drinken met de nieuwe concerndirecteur voor het sociaal domein.”

De tweede dag was de raad onder andere bij de Corporate Europe Observatory. “Dat had Erik Wesselius geregeld, die heeft ervoor gewerkt. Het is een organisatie die de lobby van grote bedrijven blootlegt. Denk aan de tabaksindustrie, Shell, BASF. Heel activistisch, maar met goede bedoelingen. Dat levert dan een aardige discussie op.”

Dat ondoorzichtige circuit van beïnvloeding door bedrijven is natuurlijk wel een probleem voor de democratie. Dat speelt lokaal ook.

“Ja, hoewel het hier niet zo systematisch gaat als in Brussel. Daar liggen de belangen heel anders. Ik vroeg waarom de milieuorganisaties zich niet ook goed georganiseerd hebben in Brussel, in het kader van de tegenmacht. Maar dat heeft gewoon met geld te maken. Grote bedrijven kunnen er veel makkelijker menskracht en middelen tegenaan gooien om een goede lobby op te zetten.”

Komt er een vervolg op het bezoek aan Brussel?

“Wat mij betreft wel. Ik zou dit heel graag in de raad willen nabespreken. Gaan wij als gemeente ons actiever opstellen naar Europa, of blijven we in de ad hoc modus staan, waarmee we het op ons laten afkomen?

Weet jij als raadslid hoeveel geld er van Brussel naar Ede gaat?

“Ik heb geen idee. Dit is ook niet zo’n makkelijke vraag om te beantwoorden, want die potjes lopen ook via de provincie en het rijk. Wat ik belangrijker vind dan het geld is welke grote besluiten er aan zitten te komen die veel impact op ons gaan hebben. En hoe het communicatieproces daarover dan loopt.”

‘Iedereen moet een keer naar Brussel’

Gerrit Flier (SGP) vond het werkbezoek aan Brussel ook de moeite waard. “Iedere Nederlander zou eigenlijk een keer naar het Europees Parlement in Brussel moeten gaan om te zien hoe het systeem daar werkt.” Flier had de eigen SGP-vertegenwoordiger, Bert-Jan Ruissen, als spreker geregeld.

Jullie zijn toch een eurosceptische partij?

“Dat klopt. Als SGP pleiten wij voor een kleine overheid en minder invloed van Brussel, zodat je plaatselijk en landelijk meer eigen beleid kunt vormen. Want er wordt in Brussel wel heel veel besloten. Maatwerk richting bijvoorbeeld natuur en landbouw is dan niet mogelijk.”

Welke knelpunten zie je dan in Ede?

“Als Brussel besluit dat de landbouw moet halveren voor natuurherstel, dan moet je daar ook de financiële middelen bij doen om agrariërs te helpen stoppen, en dat gebeurt nu niet. Bij de natuurherstelwet zit nul euro compensatie.”

De Brusselse achterkamertjes

“Wat ook interessant was: het bezoek aan de club die Erik Wesselius heeft opgezet voor transparantie. Best frustrerend om te zien dat voor bedrijven met veel geld een hele hoop te koop is. En om daartegen te ageren, dat is echt een kwestie van lange adem. Je moet dan de plekken weten in Brussel die ertoe doen.”

Die invloed van bedrijven op de politiek speelt toch ook in Ede?

“In Ede hebben we natuurlijk ook de wandelgangen, maar er is hier wel meer transparantie dan in Brussel. Daar zijn veel meer achterkamertjes dan wij hier kennen.”

“Samen met de ChristenUnie hebben we ook nog gesproken met Arie de Pater, de lobbyist van de Europese Evangelische Alliantie. Dan ben je dus één van de 25.000 lobbyisten. Dat is een eenzaam bestaan.”

Hoe realistisch is het dat Ede haar belangen in Brussel kan behartigen?

“Wij kunnen de Edese belangen wel voor het voetlicht willen brengen, maar Nederland heeft 29 stoeltjes in het Europees Parlement van de 705. Het verschil dat je dan kunt maken valt gewoon tegen. Hoewel wij onze zegeningen natuurlijk blijven tellen.”

Lokale partijen en olijfolie

Gabriëlle Hazeleger (GemeenteBelangen) is optimistischer gestemd. “Ik heb gemerkt dat je misschien wel beter gelijk naar Brussel kunt lopen in plaats van richting Den Haag. Daar gebeurt veel meer dan ik had gedacht. Dat kan over hele kleine dingen gaan, zoals de olijfolie op tafel in Italië. Je bedenkt toch niet dat iemand in Brussel daar wetgeving over gaat verzinnen, maar dat hebben ze toch voor elkaar gekregen. En de marktkramen in Utrecht – je denkt dat dat wel gemeentelijk beleid zal zijn of landelijk – maar dat komt dus uit Brussel.”

“Heel veel gebeurt in kleine groepjes. Ze hebben rapporteurs en commissies. Het Europees Parlement komt eigenlijk helemaal niet zoveel bij elkaar. Het is allemaal al voorgekauwd voordat het daar een keer wordt neergelegd.”

Was het je eerste keer in Brussel?

“Ja, ik was er nog nooit geweest. Ik vond het Europese Parlement indrukwekkend groot. Door deze studiereis hebben we een beter inzicht gekregen in wat er allemaal in Brussel gebeurt. We hebben bijvoorbeeld ook even gesproken over de wolf, hoe Brussel daar tegenaan kijkt. En de natuurherstelwet, daar hebben wij in Ede ook mee te maken. De Europarlementariërs hebben ons daar goed in meegenomen en uitgelegd hoe de processen lopen, hoe lang iets kan duren, waar je moet zijn als je iets voor elkaar wilt krijgen.”

Als lokale partij hebben jullie – in tegenstelling tot de landelijke partijen – natuurlijk geen vertegenwoordiger in Brussel.

“Dat is zo, wij kunnen als lokaal raadslid in Ede onze mensen in Brussel niet opzoeken. Maar bij de vertegenwoordiging van de VNG in Brussel hebben we natuurlijk wel korte lijntjes waar we als lokale partijen ook wat mee kunnen. Die hebben een grote lobby daar.”

‘Onze belangen lopen via Foodvalley’

Annemiek Stam (ChristenUnie) kan wél bij een vertegenwoordiger van de eigen partij terecht. “Het was goed om ons te realiseren dat 70 procent van de Europese wetgeving invloed heeft op de gemeente Ede. Dus de impact van wat daar wordt besloten is groot. Daarom was het goed om te weten hoe die besluitvorming in z’n werk gaat. Vanwege de afstand tot Brussel had ik daar slecht zicht op.”

Heb je de Edese belangen kunnen vertegenwoordigen?

“Nou, laten we wel beseffen dat Ede maar één van de vele gemeenten in Europa is. Het is dus geen één-op-één relatie. Onze belangen lopen meer via de regio Foodvalley, dus het is vooral zaak dat we de Edese belangen daar goed inbrengen. Dan kunnen we de krachten bundelen en een sterkere logistiek opzetten. Ik denk dat dat echt ontzettend relevant is.”

Hoeveel geld van Brussel naar Ede?

Weet je hoeveel geld er vanuit Brussel in Ede terecht komt? En zou je dat wíllen weten als raadslid?

“Nee, dat weet ik niet. Het is natuurlijk heel divers, er zijn allerlei potjes voor. Van infrastructuur tot natuur, van bodembeheer tot armoedebestrijding, van het stationsgebied tot woningbeheer. Daar zou vast een berekening van te maken moeten zijn. Maar dat vraagt een stapeling van al die projecten. Ik denk dat dat nog heel lastig is.”

Het is natuurlijk wel handig om te weten. Hoe weet je anders wat je public affairs in Brussel oplevert?

“Ja, daar heb je gelijk in. Dat lijkt me een mooie opdracht voor de afdeling public affairs. Er was een ambtenaar mee voor die public affairs, maar ik heb geen idee hoe groot die afdeling is. Dat weet de burgemeester vast wel.”

Lees ook het antwoord op de vragen die de Edese Vos aan de griffie heeft gesteld: Wat zijn de Edese belangen in Brussel?