Marc van der Woude
Het bestuur van volkstuindersvereniging VAT Ede wist dat NS het complex aan de Dr. Hartogsweg wilde verkopen, maar informeerde leden hier niet over. Die werden voor een voldongen feit gesteld. Nu een projectontwikkelaar het perceel heeft gekocht, komen er mogelijk woningen.
De Edese Vos heeft met alle spelers in dit drama – NS, Ditters, de projectontwikkelaar, VAT Ede en de gemeente – gesproken en reconstrueert hoe het mis kon gaan. Makelaar Ron Toering van Ditters is van mening dat VAT Ede, die door NS op de hoogte was gesteld van de verkoop, zelf ook een bod had kunnen uitbrengen. Maar wisten de tuinders wel wat er speelde?
“Nee,” zegt hobbytuinder Betty van de Bunt. “De meesten van ons wisten helemaal niet dat het te koop stond. Dat is door het hoofdbestuur van VAT Ede niet met ons besproken, we zijn op geen enkele manier bij het proces betrokken.” En dat is zuur. Als ze hoort dat projectontwikkelaar Aron Reek de grond voor 128.125 euro heeft gekocht, zegt ze: “Voor dat bedrag hadden we het complex met vier mensen in onze straat kunnen kopen. Maar we hoorden het pas toen het al te laat was.” Ze baalt ervan. “De volkstuin is voor mij heel belangrijk, het is echt deel van mijn levensplezier.”
Zo’n vaart zal het wel niet lopen
Als de Edese Vos VAT-Ede voorzitter Ties Havinga belt, bevestigt hij dat het bestuur op de hoogte was van de voorgenomen verkoop. Toch kwam het afgelopen zomer als een verrassing dat de grond daadwerkelijk was verkocht. “We dachten dat het zo’n vaart niet zou lopen. De bestemming groen (en niet bouw) stelde ons tot op zekere hoogte gerust. Voor de tuinders was het toen wel schrikken.”
“We hebben er wel contact met de gemeente Ede over gehad, zowel op ambtelijk niveau als in een gesprek met wethouder Jan Pieter van der Schans. Het idee was dat de gemeente het zou kunnen kopen van NS en wij het dan, net als onze andere complexen, van de gemeente zouden huren. De gemeente heeft ons wel verteld dat er een bod is gedaan, maar de hoogte daarvan ken ik niet. Ook weet ik niet wat de vraagprijs van NS was, alleen dat het bod van de gemeente niet is geaccepteerd.” Als hij hoort dat de gemeente maar 25.000 euro voor de grond heeft geboden vindt hij dat teleurstellend, maar kritiek wil hij niet geven. De vereniging huurt haar zes andere complexen van de gemeente en wil er graag een complex bij.
“Wij zijn positief over de gemeente. De gemeente ontwikkelt een moestuinbeleid en heeft een ambtenaar die daar speciaal mee belast is. Die is welwillend en het contact loopt plezierig. Maar het heeft nog niet geresulteerd in een complex erbij,” geeft hij toe. Wel – zoals het er nu naar uitziet – een complex minder omdat de gemeente niet scherp op de bal speelde. Met 80 tuintjes minder en 200 mensen op de wachtlijst heeft de vereniging nu dus wel een probleem.
Waren de tuinders wel op de hoogte?
Waarom heeft VAT Ede niet zelf deelgenomen aan de verkoopprocedure en een bod uitgebracht? “Wij hebben geen middelen om zelf tot aanschaf van een complex over te gaan,” zegt Havinga. Heeft het bestuur overwogen om crowdfunding voor het complex te organiseren en als tuinders en wijkbewoners de grond collectief te kopen? “Crowdfunding is niet overwogen,” zegt Havinga. “Ook vanuit het complex is deze optie niet aangekaart.”
Naar nu blijkt hadden tuinders dus wel willen meedingen naar de grond, al dan niet in samenwerking met initiatieven als Land van Ons die ervaring heeft met collectieve grondaankoop. Maar ze wisten het niet en hoorden het pas toen het al te laat was.
“Het complexbestuur en de tuinders waren wel op de hoogte van het te koop staan van de grond,” zegt Havinga, iets wat hij later ook in een e-mail bevestigt. Hij verwijst hiervoor naar clubblad De Kruiwagen nr. 209. Als de Edese Vos controleert wat er precies en op welke momenten met tuinders is gecommuniceerd, treffen we twee columns van Havinga aan.
De eerste is van december 2022:
Havinga meldt hier in een bijzinnetje dat er overleg is geweest met de gemeente over “de situatie op de Dr. Hartogsweg,” maar vertelt niet wat die situatie behelst. Op het moment van publicatie had Ditters de inschrijving voor het complex al geopend.
De tweede column is van juni 2023:
Havinga meldt hier dat er bij het bestuur zorgen leven over de toekomst van sommige complexen. En in één zin: “Bij de Dr. Hartogsweg wordt stevig gebouwd en de eigenaar van ons complex (dat we huren) heeft het stuk te koop gezet.” Op dat moment is de koop eigenlijk al rond is en kan er niets meer aan worden gedaan.
Op de complexledenvergadering van de Dr. Hartogsweg van 14 november 2022 zijn de verkoopplannen niet geagendeerd of besproken. Op 8 maart 2023 is wel iets verteld. “Ik ben me rot geschrokken toen ik het hoorde,” zegt Van de Bunt. “Ik ben een betrokken tuinder en ik wist van niets. Er werd gezegd dat het hoofdbestuur in contact zou gaan met de gemeente en dat er ook contact was gelegd met een jurist van de landelijke koepel AVVN, en dat wij maar moesten wachten op het resultaat.” Het bestuur wil de Edese Vos vanwege privacy geen notulen van deze vergadering verstrekken.
Als je reglement maar goed zit
In de nieuwsbrieven die VAT Ede aan leden heeft verstuurd wordt met geen woord gerept over de kwestie. Het bestuur is vooral bezig met de herziening van het tuinreglement, met regels over de hoogte van een tuinkasje en de instructies voor wisselteelt. Hier wordt wél uitgebreid over gecommuniceerd. Maar hoe lang gaat dit tuinreglement nog mee nu het complex verkocht is?
Ook in de gesprekken met bestuursleden en tuinders valt op dat de communicatie gebrekkig is. Overzicht ontbreekt, het bestuur lijkt niet heel pro-actief te opereren, de informatievoorziening aan leden is beperkt. Havinga heeft wel contact met de gemeente, maar weet niet wat de grond waard is, en heeft geen gezamenlijke aankoopstrategie gesmeed. Tijdelijk complexvoorzitter en oprichter van VAT Ede, Ale Sierksma, geeft informatie die bij navraag niet blijkt te kloppen, maar wel in Ede Stad beland.
Waarom heeft het bestuur zich niet beter en tijdiger geïnformeerd over de ontwikkelingen die speelden? Heeft VAT Ede het niet ook zelf laten lopen? Deze ongemakkelijke vraag dringt zich onvermijdelijk op.
“We hebben geen officiële brief van NS gehad dat het complex te koop gezet zou worden,” zegt Havinga, die daarmee de beweringen van NS en makelaar Ditters tegenspreekt. “We hebben ons begin dit jaar schriftelijk tot NS gewend omdat we hadden gehoord dat NS het stuk te koop had gezet. Op 2 februari hebben wij er een gesprek op ambtelijk niveau over gehad met de gemeente. Ook hebben we telefonisch contact met een assetmanager van NS gehad. Die bevestigde ons dat het stuk te koop stond, maar dat NS geen haast had met de verkoop. Maar als ze er een goede prijs voor zouden krijgen zou het verkocht worden.”
Met de kennis van nu, dat de grond door Ditters al in november 2022 onderhands bij inschrijving is aangeboden, kunnen we in ieder geval vaststellen dat alle door VAT Ede gevoerde gesprekken te laat waren om het complex voor de tuinders te kunnen behouden. Er was te weinig gevoelde urgentie. De leden zijn niet adequaat op de hoogte gesteld. Het is ook niet bij het bestuur van VAT Ede opgekomen om crowdfunding in te zetten of ruimte te bieden voor creatieve ideeën en initiatieven van de tuinders zelf.
Bestuurscultuur werkt niet mee
VAT Ede lijkt een gesloten, traditionele bestuurscultuur te hebben. De vereniging is georganiseerd in twee ‘managementlagen’. Er is een hoofdbestuur voor het algemene beleid en daarnaast heeft elk van de zeven complexen een eigen complexbestuur, met eigen vergaderingen en communicatielijnen. Het zijn vaak gepensioneerde vrijwilligers die de bestuursfuncties vervullen. Informatie over beleidszaken wordt strikt binnen het bestuur gehouden en maar heel mondjesmaat met leden gedeeld. Ledeninitiatieven moeten eerst door besturen worden goedgekeurd.
Hierdoor is de communicatie stroperig. Met zo’n cultuur – die zich in het algemeen vaak kenmerkt door een houding van ‘wij zijn het bestuur en bepalen wat voor iedereen goed is en wat de leden moeten weten’ – loop je al snel achter de feiten aan. Van de Bunt bevestigt het beeld. “Zo’n hoofdbestuur zegt dan: ‘Wij regelen het, wij gaan wel praten met de NS en de gemeente, en jullie horen dan wel wat het geworden is.’ We hebben ook een Facebook-groepje. Daar heb ik een keer een berichtje opgezet van ‘hé jongens, zullen we dit, zullen we dat?’ En toen kwam het complexbestuur met de vraag: ‘Wil je dat onmiddellijk uit de groep halen, want dat geeft onrust.’ Nou, was er maar wat meer onrust gekomen denk ik achteraf.”
Ze heeft de indruk dat het hoofdbestuur te afwachtend is geweest, te weinig pro-actief in het redden van het moestuincomplex. “En nu zitten we met de gebakken peren.” Toch wil ze het bestuur niet te hard vallen. “Het is een vereniging. Bijna niemand wil in het bestuur. Dus dan wil je de mensen die zo’n rol wel op zich nemen niet op de vingers tikken, dat voelt niet fair. Het is een andere generatie wat betreft communicatie.”
Dit zien we ook als complexbestuurder Sierksma eind augustus een mail naar de tuinders stuurt. Daarin vermeldt hij wel twee human interest-berichten van Ede Stad en De Gelderlander, maar het diepergravende onderzoek van de Edese Vos naar het te lage bod van de gemeente wordt niet vermeld. Ook in de september-editie van De Kruiwagen wordt tuinders nauwelijks inzicht gegeven in wat er echt speelt. Sierksma meldt wel dat de zorgen van de tuinders met projectontwikkelaar Aron Reek zijn gedeeld, maar niet wat de reactie van Reek daar op was of wat het bestuur hiermee gaat doen.
Naar de noordzijde van het spoor?
Ten slotte: is het door NS aangeboden alternatief aan de noordzijde van het spoor, een perceel van circa 7.000 m2 (C 5819 in het Kadaster) een optie voor VAT Ede? “Nee, het complexbestuur vindt dit perceel niet geschikt voor volkstuintjes,” zegt Havinga. “Het is niet egaal en er staan (veel) bomen. Het is ook maar de vraag of de tuinders van de Dr. Hartogsweg wel naar de andere kant van het spoor willen.” Als de Edese Vos vraagt of deze optie wel aan de tuinders zelf is voorgelegd, antwoordt Havinga: “Nog niet. Enkelen weten het al wel, maar de reacties waren niet enthousiast. Als VAT-hoofdbestuur hebben we er nog geen besluit over kunnen nemen.”
Via een omwonende ontving de Edese Vos een brief van de omgevingsmanager Spoorzone van de Gemeente Ede over het stuk grond dat NS VAT Ede heeft aangeboden. Zij schrijft: "Vanuit het project gezien lijkt dit een lastige plek om te ontwikkelen als moestuinen. Sowieso moeten er dan behoorlijk wat bomen gekapt worden en daarnaast lijkt het ecologisch gezien onmogelijk om dit gebied op deze manier te ontwikkelen."
De Edese Vos gaat een deurtje verder, naar projectontwikkelaar Aron Reek. Wat zijn zijn plannen met het volkstuinencomplex? Gaat de spitvork erin of de heipaal?
