Marc van der Woude
Het was tot nog toe de grootste storing op het Edese warmtenet: ruim 2.000 huishoudens zaten twee dagen in de kou. Wat is er aan de hand bij het Warmtebedrijf?
Sinds de problemen maandag wereldkundig werden gemaakt verschenen er om de paar uur statusupdates op de storingspagina van het Warmtebedrijf Ede.
Uit deze updates en reacties op sociale media werd duidelijk dat een deel van de gedupeerden in het geheel geen warmte had, en dat een ander deel wisselend warmte had. Bijvoorbeeld niet in de ochtend en avond; of wel beneden in de woonkamer, maar niet boven; of wel een lauwe radiator maar geen warm water voor de douche. De levering was dus instabiel. Er kwamen meldingen van het kazerneterrein, ENKA, de Kolkakkerbuurt, Ede Noord en Kernhem.
Het Warmtebedrijf koos voor een pragmatische aanpak. Vanwege het koude weer en omdat bij een storing die langer dan 12 uur duurt compensatie aan de afnemers moet worden betaald, lag de prioriteit bij het herstellen van de warmtevoorziening. De schade voor het Warmtebedrijf loopt vanwege deze compensatieplicht inmiddels in de tonnen.
Van houtsnippers naar gas
Dat werd opgelost door tijdelijke gasketels te installeren die extra warmte de ondergrondse buizen in konden jagen. Maar omdat het tijd kost om het water in die buizen en in de buffers weer voldoende op temperatuur te krijgen, was daar bijna een volledig etmaal voor nodig. Op dinsdagmiddag om 18:25 werd er volgens het bedrijf weer volop warmte geleverd.
Achter de schermen was er contact met de gemeente om het vertrouwen te behouden. Zo stuurde directeur Valentijn Kleijnen verantwoordelijk wethouder Arnold Versteeg maandagavond een mail, die meteen werd doorgestuurd naar de gemeenteraad. “Ons noodteam, ploegenteam en communicatieteam zijn volop bezig met herstelwerkzaamheden. Ook de omgevingsdienst is op de hoogte gesteld. Verder is contact met de veiligheidsafdeling van de gemeente Ede geweest. Uiteraard houden wij u op de hoogte van de situatie en hopen in ieder geval op uw steun.”
Dat de omgevingsdienst is geïnformeerd heeft waarschijnlijk te maken met de meer vervuilende ketels en het aanzwengelen van de warmte, waarbij uitstoot vrijkomt.
Geen antwoorden op vragen
Er is dus hard gewerkt aan een noodvoorziening, maar de oorzaak van het probleem is nog niet bekend, en dat is wel vreemd.
Op de storingspagina laat het bedrijf weten dit onderzoek pas te starten als de warmtevoorziening weer op peil is. Dit roept vragen op die het ‘slimme en groene’ Warmtebedrijf traditiegetrouw niet wil beantwoorden. De Edese Vos moet het maar doen met de informatie op de website en krijgt geen enkele medewerking. Andere journalisten kunnen hun vragen alleen per e-mail indienen, zodat de regie óf er een antwoord komt volledig bij het bedrijf ligt. De gemeente Ede kan ook niet behulpzaam zijn, want de gemeente verwijst inwoners met vragen door naar het Warmtebedrijf.
De kernvraag is: is het Edese warmtenet wel berekend op een koudegolf? Is de capaciteit voldoende, of kunnen we vaker uitval verwachten?
Capaciteit lijkt niet goed afgestemd
Omdat het Warmtebedrijf het laat afweten, heeft de Edese Vos enkele kenners van warmtenetten gebeld. We spraken vier deskundingen, waaronder een senior bodemadviseur, een technisch aannemer die voor het warmtebedrijf werkt, en twee warmtenetdeskundigen. Deze laatste twee hadden de meest nuttige informatie.
Fred van der Weijde van ees Holland, specialist op het gebied van warmtenetten, is verbaasd over de situatie in Ede. Hij had het bericht bij de NOS gelezen. “Een storing kan altijd optreden, maar als zoveel huishoudens worden getroffen als de warmtevraag door de kou plotseling toeneemt, dan is de capaciteit niet goed afgestemd of gedimensioneerd. Er moet voldoende buffer zijn voor dit soort extremen.”
“Er kan drukverlies zijn ontstaan door een lekkage in een verwarmingsbuis in combinatie met onvoldoende buffers voor de warmtelevering. Of misschien is het aantal afnemers gegroeid en dachten ze: dat kan er nog wel bij. In principe worden warmtenetten in Nederland redundant uitgevoerd, wat betekent dat als er ergens uitval is, het systeem dit aankan en zelf opvangt. Dus met meerdere warmtebronnen, -pompen, -buffertanks en -subnetten.”
Lekdetectie kan heel snel
Het is curieus dat na twee dagen de oorzaak nog niet boven tafel is. “Warmtebuizen hebben tegenwoordig standaard lekdetectie, waardoor problemen snel kunnen worden gelokaliseerd,” legt Van der Weijde uit. Het gaat hierbij om een elektrische draad met sensors in de coating van de buis. Door de warmte op te voeren kan zo’n lek worden gedetecteerd. “Dat kan eigenlijk heel snel. Dan moet je op die plek de buis opgraven en herstellen. Daar ben je dan wel een dag mee bezig.”
Van der Weijde noemt de Edese warmteuitval “onwaarschijnlijk. Vooral het aantal van 2.000 huishoudens is extreem. Dan zou je uitval van een centrale vermoeden in combinatie met uitval van pompen en een lekkage. Dus een stapeling van problemen. Maar het is in dit geval toch gebeurd.”
Edese uitval is uitzonderlijk
Een andere specialist in warmtenetten, Peter Heiboer van DWA, beaamt op hoofdlijnen de lezing van Van der Weijde. “Dit is bij stadsverwarming uitzonderlijk. Dan gaat het meestal om kortstondige uitval of vermindering van de warmte op deelwijkniveau.”
Hij vult aan: “Bij een kleine lekkage draait het systeem gewoon door. Een warmtenet in een wijk is in segmenten verdeeld, deelwarmtenetten dus. Bij een grote lekkage valt de waterdruk weg. Dan kun je er wel warmte inpompen, maar dan kun je het niet goed transporteren.” Dat het Warmtebedrijf door noodketels te plaatsen de warmte weer op peil heeft gekregen lijkt een groot lek dus uit te sluiten.
Er komen raadsvragen aan
Diverse Edese raadsleden willen donderdag vragen stellen aan wethouder Arnold Versteeg. Hoe gaat dat dan in de praktijk? De wethouder, die het ook niet weet, geeft deze vragen door aan het Warmtebedrijf. Namens directeur Valentijn Kleijnen geeft de PR-afdeling van het private bedrijf gewenste antwoorden. Het echte probleem komt waarschijnlijk niet op tafel. De wethouder neemt daar genoegen mee en geeft deze antwoorden één op één door aan de raad, die er in meerderheid (op enkele kritische vragenstellers na) ook genoegen mee neemt.
Dit klinkt wat cynisch, maar zo gaat het eigenljk al jaren in Ede. Het is een gevolg van de gebrekkige regie van de gemeente op de energietransitie. Een algemeen nutsvoorziening is in handen gegeven van een privaat bedrijf dat zich met steun van de gemeente kon ontwikkelen tot warmtemonopolist. De wethouder zou eigenlijk in het collectieve belang transparantie moeten afdwingen. Niet transparant willen zijn? Dan geen toestemming om uit te breiden en geen subsidies meer. Maar dat gebeurt niet.
NASCHRIFT: Directiewoordvoerder Audrey van den Berg laat in een artikel achter de betaalmuur van Ede Stad weten dat het onderzoek naar de oorzaak nog wel weken kan duren. Ook dat is opmerkelijk. Ofwel het Warmtebedrijf weet echt niet wat de oorzaak is en dan is het niet snel kunnen detecteren en oplossen van storingen in de warmtevoorziening deel van het probleem. Ofwel er wordt bewust gerekt in de hoop dat over enkele weken de aandacht weer weg zal zijn. Ze is wel blij dat Edenaren “superveerkrachtig zijn. Ze verzinnen hun eigen oplossingen, dat is fantastisch.”
NASCHRIFT 22 januari 2024: De werkelijke oorzaak is bekend. Het Warmtebedrijf Ede blunderde zelf en heeft haar zaakjes strutureel niet op orde.
Edese Vos
