Marc van der Woude
In Ede mogen inwoners vrijuit met ambtenaren spreken over gemeentelijk beleid, maar zodra diezelfde inwoner als journalist vragen stelt, gaat de deur op slot. Wethouder Jan Pieter van der Schans blokkeert al wekenlang een onderzoek naar hoe de gemeente omgaat met burgerparticipatie bij de stadsgesprekken.
Op papier staat de gemeente Ede dicht bij haar burgers. Wethouder Van der Schans noemde tijdens een lunchbijeenkomst op 10 december de ‘kloof tussen politiek en burger’ zelfs denkbeeldig, Haags polarisatiedenken. Volgens hem speelt dit in Ede niet: de sociale cohesie is hier sterk, en in goed overleg komt de gemeente er wel uit met inwoners.
Maar als het aankomt op transparantie over het participatieproces zelf, blijkt de praktijk anders. De wethouder blokkeert actief pogingen van de Edese Vos om te onderzoeken hoe de gemeente de participatie in de recente stadsgesprekken over de toekomst van Ede heeft aangepakt.
Systematische informatiebeperking
De Edese Vos voert een langerlopend onderzoek uit naar hoe de Edese Participatie Aanpak in de praktijk uitwerkt. Na eerdere berichtgeving over de stadsgesprekken wilde de redactie spreken met omgevingsmanager Sterre van der Zee, die de participatie coördineert en de publieksavonden modereerde. Het daaropvolgende proces legt een patroon bloot van systematische informatiebeperking:
“Vanuit welke rol stel je deze vragen? Als inwoner of vanuit de Edese Vos?” vraagt de omgevingsmanager bij het eerste contact. Als ik aangeef dat ik als inwoner wel antwoord zou krijgen, volgt direct: “Maar dan verwacht ik wel dat dit niet op de Edese Vos terechtkomt.”
Twee gezichten van participatie
Deze reactie illustreert een fundamentele tegenstrijdigheid. Terwijl de gemeente zegt open te staan voor dialoog met burgers, ontstaat er een kunstmatige barrière zodra diezelfde burger als journalist vragen stelt. Het is een patroon dat de Edese Vos vaker ziet: eerdere pogingen om ambtenaren te spreken over het bomenbeleid en verkeersmanagement slaagden pas na engelengeduld – en altijd onder toezicht van een woordvoerder.
Bestuurswoordvoerder Paul van Daalen liet onze persvragen dertien dagen onbeantwoord. Zijn uiteindelijke reactie: “Het moge duidelijk zijn dat ik niets toe te voegen heb aan mijn eerdere antwoord. Succes verder.”
Controlezucht boven transparantie
Van der Schans verdedigt deze aanpak in een schriftelijke reactie. Hij benadrukt dat de participatie slechts ‘raadplegend’ is: “Inwoners zijn gesprekspartners bij ontwikkeling van beleid. Meningen, ervaringen en ideeën worden geïnventariseerd, maar zijn voor de gemeente niet bindend.” Over de beperkte toegang voor journalisten stelt hij: “We zijn terughoudend met het voeren van achtergrondgesprekken met ambtenaren door journalisten. Of we daaraan medewerking verlenen wegen we van geval tot geval af.”
De controlezucht blijkt sterker dan de wens tot transparantie. Zelfs een constructief voorstel van de Edese Vos – waarbij conceptartikelen vooraf ter inzage zouden worden aangeboden voor een check op feiten en citaten – werd niet beantwoord.
Van gesprek naar dwangmiddel
Door deze opstelling rest de Edese Vos geen andere optie dan een Woo-verzoek in te dienen. Een kostbare procedure die met een open gesprek voorkomen had kunnen worden. Het contrast is veelzeggend: terwijl de gespreksverslagen van de stadsgesprekken wel naar deelnemers zijn verstuurd en inwoners rechtstreeks contact kunnen opnemen met de omgevingsmanager, wordt journalistieke controle actief tegengewerkt.
Het roept de vraag op hoe serieus de gemeente de eigen participatieaanpak neemt. Terwijl Van der Schans de kloof tussen politiek en burger afdoet als een Haags verzinsel, creëert zijn eigen handelwijze precies die afstand die hij zegt te willen vermijden.
Alle documenten openbaar
In het kader van de transparantie publiceert de Edese Vos zowel de gespreksverslagen die de omgevingsmanager van de gemeente maakte over de stadsgesprekken, als het met haar gevoerde telefoongesprek, de ingediende (maar onbeantwoorde) vragen aan de gemeente, en de met Van der Schans gevoerde correspondentie. Ook de stukken die onder de Woo op tafel komen zullen we integraal publiceren.
- Gespreksverslag 12 november Pallas Athene College
- Gespreksverslag 13 november Reehorst
- Gespreksverslag 19 november Cultura
- Transcript telefoongesprek Edese Vos met de omgevingsmanager
- Vragen Edese Vos over het participatieproces van de stadsgesprekken
- Reactie wethouder Van der Schans
- Reactie Edese Vos op wethouder Van der Schans
Dit artikel maakt deel uit van ons dossier ’toezicht op de burgerparticipatie’ en is mogelijk gemaakt met een financiële bijdrage vanuit het Mediafonds Ede.
Wat is er nou mis met volledige openheid en transparantie over de participatie? De wethouder schermt ermee dat er in Ede geen kloof tussen de burger en de politiek is. Uit dit verhaal blijkt iets anders! Ook kritische journalisten hebben recht op informatie en antwoorden op hun vragen.
Het lijkt net politiek. We horen welwillend aan, begrijpen alles, en “nemen het mee”. En dan alles subiet in de kliko, want al die vervelende burgers toch!! Want we doen toch wat en hoe we het zelf graag willen, niet door iets of iemand gehinderd. Zou dit de fijne gedachte van het college zijn?
Ik zag in een van de stukken dat je aangeeft nooit naar persmomenten te gaan. Ik snap natuurlijk dat die georganiseerd worden vanuit de gemeente, maar ik snap niet zo goed waarom je er nooit heen wilt. Als je daar wel (kritische) vragen kunt stellen en ik neem aan meteen een mondeling antwoord krijgt, is het dan ook niet een goed middel? In Den Haag heb je natuurlijk ook de vaste persmomenten. Niet persee kritiek, maar wel benieuwd.
Mooie vraag. Dat ‘nooit’ moet eigenlijk ‘bijna nooit’ zijn, want op 10 december waren we er met onze hele redactie wel bij. Dit was de bijeenkomst waar Sterre in het telefoongesprek naar verwijst.
Waarom heeft het voor de Edese Vos geen prioriteit?
1) Kritische vragen kunnen altijd worden gesteld. Per mail, telefoon of persoonlijk. Daarvoor zijn persmomenten dus eigenlijk niet nodig. We stellen onze vragen als het kan rechtstreeks aan (de woordvoerder van) de wethouder die over het betreffende onderwerp gaat.
2) De gemeente agendeert hier wat zij belangrijk vindt, terwijl de Edese Vos onafhankelijk agendeert. Het is dus ook een regiekwestie. Wij laten ons niet sturen door wat de gemeente vanuit PR-oogpunt belangrijk vindt, maar door wat voor inwoners belangrijk is. Hoe ziet zo’n persgesprek eruit? Een collegelid (ze rouleren dat) vertelt op dinsdagmiddag waar ze mee bezig zijn, de journalisten kunnen wat vragen stellen, en dat is het dan. Doorgeefluiken Ede Stad en XON plaatsen de gegegen antwoorden braaf door. Daarom lees je daar vrijwel altijd het perspectief van de gemeente.
3) Een nadeel van open persgesprekken is ook dat vakgenoten van andere media jouw vragen meekrijgen. Aangezien de Vos de enige is die kritische vragen stelt, voel ik er niet zoveel voor om het werk voor anderen te doen. Op 10 december haalde ik voor alle journalisten wat hete kastanjes uit het vuur en kreeg daarbij nul support van andere media. Integendeel. Het maakte duidelijk dat sommige media daar vooral komen om een wit voetje te halen of te houden bij het college.
4) Het zet de agenda vast. Het persgesprek wordt pas enkele uren van tevoren aangekondigd. Dan moet je naar de Bergstraat, kost tijd. Vaak wordt het ook kort van tevoren afgezegd of gewijzigd, ook lastig plannen. De wethouder die ‘dienst’ heeft is niet persé ook degene die specifieke vragen kan beantwoorden.
Samengevat: het levert nauwelijks informatie op die we niet ook op andere wijze wel kunnen krijgen.
Klopt helemaal. Gemeente Ede houdt bijeenkomsten met ondernemers. Zogenaamd ook met inwoners. Maar die zijn zwaar selectief uitgekozen. Onze VVE op de Achterdoelen is niet eens uitgenodigd over de herinrichting Achterdoelen. Er is totaal geen inspraak of informatie alleen voor de happy few. Dit is gewoon systemische corruptie. De gemeente ligt teveel met ondernemers in bed. Terwijl de meerderheid van de mensen die in het centrum wonen en belasting betalen totaal niks te zeggen hebben.