Lokaal journalistiek onderzoek moet speerpunt worden

In Nederland vindt nauwelijks lokale onderzoeksjournalistiek plaats die de macht controleert. Dat blijkt uit een deze week gepresenteerd universitair onderzoek. Voor de Edese Vos is dit genre een speerpunt.

De Vereniging van Onderzoeksjournalisten (VVOJ) bestaat 20 jaar en vond dit een goed moment om eens onderzoek te laten doen naar de staat van de onderzoeksjournalistiek in Nederland. Michaël Opgenhaffen van de KU Leuven en Alexander Pleijter van de Universiteit Leiden voerden het uit.

Veel plaatsen in Nederland ontberen journalistiek onderzoek. Driekwart van de onderzoeksjournalisten werkt voor landelijke media en richt zich vooral op landelijke thema’s. Maar 15% is actief in de lokale onderzoeksjournalistiek. Lokaal-regionale mediapartijen als BDUmedia (Ede Stad) en DPG Media (De Gelderlander) hebben diepgravende journalistiek jaren geleden al wegbezuinigd. Het is allemaal snel en oppervlakkig geworden. Dit betekent dat het lokale bestuur niet effectief wordt gecontroleerd.

Onderbetaald en tegengewerkt

Freelance onderzoeksjournalisten worden structureel onderbetaald, wat maakt dat velen er iets naast moeten doen om rond te kunnen komen. Ze verdienen gemiddeld €28 bruto per uur. Een vijfde van de freelancers verdient amper €10 per uur. Ze doen het werk veelal in hun privétijd, constateren de onderzoekers. Sommige gemeenten hebben een lokaal mediafonds, maar juist in de regio – ook in Ede – ontbreekt dit. De gemeenteraad van Ede heeft vorig jaar wel unaniem een motie aangenomen om zo’n fonds te realiseren, maar het laat nog op zich wachten.

Onderzoeksjournalisten krijgen vaak te maken met tegenwerking, zowel op sociale media als vanuit overheden, bedrijven en andere organisaties. Dit varieert van het vertragen van woo-verzoeken, dreigen met juridische procedures of het indienen van klachten bij partijen als de Raad voor de Journalistiek. Hoewel onderzoeksjournalisten vaak het nodige moeten incasseren, zijn ze overwegend wel tevreden met hun werk.

Het rapport doet een aantal aanbevelingen. Zo moet de overheid de onderzoeksjournalistiek niet alleen ‘in woord en munt’ steunen, maar het werk van onderzoeksjournalisten ook vergemakkelijken: minder tegenwerking bij het opvragen van documenten, verbetering van de nu vaak gebrekkige openbaarmaking van informatie en staken met verdachtmakingen aan het adres van journalisten.

Media die werk afnemen van freelance onderzoeksjournalisten dienen het belang van onderzoeksjournalistiek te onderkennen met een eerlijke onderzoeksvergoeding. Fondsen moeten ernaar streven aanvraagprocedures zo eenvoudig mogelijk te houden. Onderzoeksjournalistiek in gemeenten waar deze schaars is moet verder worden gestimuleerd.

Download het rapport ‘Onderzoeksjournalistiek in Nederland en Vlaanderen anno 2022’.

Steun onderzoek van de Edese Vos

De Edese Vos zet vol in op lokale onderzoeksjournalistiek: kritische en diepgravende journalistiek, gericht op het controleren van de macht, het volgen van geldstromen, het signaleren van trends, en het inzichtelijk maken van politieke besluitvormingsprocessen. Maatschappelijk belangrijk en dus een prioriteit.

Vind jij dit ook belangrijk? Word dan een vriend(in) van de Edese Vos en steun onze missie met een vast bedrag per maand.