Arie Barendrecht: ‘We krijgen burgerberaad niet voor elkaar’

De provincie Gelderland hield afgelopen najaar een burgerberaad over het klimaat. Is dat ook iets voor Ede? De Edese Vos vroeg het aan Arie Barendrecht, raadslid voor de ChristenUnie.

De ChristenUnie heeft burgerberaden expliciet in haar verkiezingsprogramma opgenomen, dus een goed moment om te checken hoe het ervoor staat met de plannen voor democratische vernieuwing.

Heb je het Gelderse burgerberaad gevolgd? Ben je op de hoogte van de uitkomsten?

“Nee, ik heb het niet gevolgd en ben ook niet op de hoogte van de conclusies en aanbevelingen.”

Dat verbaast me. Het staat namelijk wel in jullie verkiezingsprogramma. De ChristenUnie, D66 en in iets mindere mate het CDA, kwamen in een vergelijking uit de bus als de partijen die zich meest inzetten voor tegenmacht, burgerinitiatieven en meer directe democratie.

“Ja, wij hebben inderdaad heel wat zaken opgeschreven in ons verkiezingsprogramma over burgerparticipatie. Maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat je daarvan op dit moment heel weinig terug ziet. Dus je vraag is ook weer even een spiegel voor ons.”

De stem van kinderen en jongeren moet ook gehoord worden

Hoe komt dat? Kunnen we op dit gebied nog wat verwachten van de ChristenUnie?

“Ons initiatief voor inwoneragendering is wel door de raad gekomen. Maar een maatschappelijk akkoord* is niet gelukt. Daar kregen we de handen niet voor op elkaar.”

* Maatschappelijk akkoord: parallel aan de coalitieonderhandelingen kunnen maatschappelijke organisaties, verenigingen en dorpsraden een gezamenlijk maatschappelijk akkoord opstellen dat vervolgens wordt opgenomen in het bestuursakkoord. Zo ontstaat een beter draagvlak voor beleid.

Die inwoneragendering is wel een mooie stap vooruit.

“Ja, en we hebben ons er hard voor gemaakt dat jongeren vanaf 12 jaar deel kunnen nemen en zo betrokken worden bij de politiek. Dat leverde best nog wel wat discussie op, dat we die leeftijd zo laag wilden zetten, maar jonge tieners moeten ook gehoord worden en kunnen vertellen wat zij belangrijk vinden voor de toekomst van Ede. Die overtuiging zie je ook terug in het Edese Kindercollege. En door een motie van de ChristenUnie wordt er komende tijd gewerkt aan een kindervragenuur.”

Je zit niet met de ‘usual suspects’ aan tafel

Even terug naar het burgerberaad. Jullie hadden dit niet voor niets in het verkiezingsprogramma staan. Wat zie je als de waarde van zo’n burgerberaad?

“Dat er wordt gewerkt met een systeem waarbij inwoners ‘random’ worden ingeloot, waardoor niet de ‘usual suspects’ aan tafel zitten. Dat vind ik de grote waarde van zo’n systeem.”

Het Gelders Burgerberaad was vooral raadgevend. Nu kan een burgerberaad grondwettelijk niet besluitvormend zijn, maar je kunt je als raad of college wel aan de uitkomsten committeren. Zijn jullie voor een meer adviserend burgerberaad, net als in een adviserend referendum, of voor iets wat meer afdwingend is?

“Burgerparticipatie kan in allerlei vormen, van raadplegen en adviseren tot co-produceren en meebeslissen. Niet elk onderwerp leent zich voor elke vorm van burgerparticipatie. Dus het hangt van het onderwerp af of en hoe je daar een burgerberaad voor inzet, en in welke mate dat dan richtinggevend is. Een burgerberaad kan veel inzicht geven in hoe inwoners tegen zaken aan kijken, welke oplossingsvormen zij zien en hoe we die verder kunnen brengen.”

Alleen een aanvulling of ‘derde poot’ van de democratie?

Sommige deelnemers aan het Gelderse burgerberaad gaven na afloop aan dat ze het vooral als een aanvulling op de democratie zien, niet als een vervanging van het werk van statenleden. Deel je deze relativering of zou je toch pleiten voor een wat steviger positie van burgerberaden in de democratie, misschien zelfs als een ‘derde poot’?

“Dan zou ik graag eerst meer willen experimenteren met burgerberaden, en goed kijken wat er uiteindelijk mee wordt gedaan.”

Gisteren sprak ik Eva Rovers van De Correspondent. Zij heeft een boekje over burgerberaden geschreven, ‘Nu is het aan ons’. Met dat pamflet heeft ze het denken over burgerberaden een duw gegeven in Nederland. Zij zegt: ‘We moeten eens ophouden met dat argument dat er nog meer geëxperimenteerd moet worden. We hebben inmiddels zoveel experimenten geëvalueerd. We weten nu wel wat de ‘best practice’ is voor burgerberaden. Het is een kwestie van het gewoon goed uitvoeren en niet halfbakken.

“Ik denk dat ze daar wel gelijk in heeft. Maar dat goed uitvoeren is dus ook van tevoren duidelijk maken wat je er mee gaat doen.”

Inwoners durven vertrouwen

Ja, als de kaders niet duidelijk zijn kunnen mensen het gevoel krijgen dat ze voor spek en bonen meedoen.

“Wij moeten eerlijk zijn naar inwoners. In ons verkiezingsprogramma staan meer dan 250 standpunten. Wij kunnen niet al die punten realiseren. Maar mensen kunnen er wel op rekenen dat we ons vol inzetten om te kijken wat we wél kunnen bereiken.”

Dat begrijp ik, maar hier zit voor inwoners wel een ongemak. Ze zien dat de partijen rond de onderhandelingstafel een coalitie smeden en afspraken maken die worden vastgelegd in een coalitieakkoord. Vervolgens wordt er in de raad gestemd op een manier waar zij zich vaak niet meer in herkennen. Dat zou er voor pleiten om meer kwesties rechtstreeks aan de bevolking voor te leggen, in plaats van dat af te dekken in de coalitie.

Zo’n maatschappelijk akkoord waarvan je zelf zegt dat je dat niet voor elkaar hebt gekregen: als je dat in een referendum aan burgers zou voorleggen, komt het er vast wél. En toch komt het er niet, want de partijen die er zitten hebben moeite om burgers meer invloed te geven. Daar zit ongemak. Burgers zeggen dan: ‘Ja, hallo, vertrouw ons gewoon. Wij kunnen die invloed prima aan.’

“Ja, je hebt gelijk. Dat moeten we durven doen. Maar dat krijgen we dus niet altijd voor elkaar. Dat is ook de werkelijkheid. In de Edese participatieaanpak doen we inmiddels wel meer ervaring op, om samen met inwoners te bekijken hoe we een gebied kunnen inrichten. Die aanpak wordt deze maand geëvalueerd.”

Beter draagvlak bij inpassing en stadsuitbreiding

Als ik je goed begrijp is er op dit moment in Ede dus geen politieke meerderheid om een burgerberaad in te stellen. Als dat er wel zou zijn, welk onderwerp zou jij dan geschikt vinden voor zo’n beraad?

“Wonen. We moeten de komende jaren gebieden aanwijzen om te bebouwen. Er is een spanningsveld tussen mensen die het groen willen houden en woningzoekenden. Dit is typisch een onderwerp waarbij je de verschillende belangen zou kunnen uithoren en bevragen, en verbeelden hoe we aan de verschillende wensen tegemoet kunnen komen en consensus vinden. Het mooie van zo’n proces is dat je zo tot een veel beter draagvlak komt voor inpassingsvraagstukken. Dat zijn zaken waar mensen zich heel erg betrokken bij voelen.”

De Edese Vos heeft het afgelopen half jaar gesprekken met inwoners gevoerd om te ontdekken waar de ‘pijn’ zit. Veel mensen geven aan dat ze het gevoel hebben dat ze geen enkele grip hebben op dit soort besluitvorming. Ondanks participatietrajecten en goede wil van de gemeente en andere partijen om daarin te voorzien. Dan hebben ze toch de ervaring dat het over hun hoofd heen gaat. Dat het te groot is, dat ze het niet aankunnen, dat andere spelers meer zeggenschap hebben, of dat bestuurders uiteindelijk toch doen wat ze zelf willen.

“Dat herken ik wel. Het is voor mij ook een zoektocht. Hoe komt het dat er in Ede minder voedingsbodem lijkt te zijn voor vernieuwing? Er is een mentaliteit van ‘doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg’. Dat zie je dan terug in politieke besluitvorming, in betrokkenheid, en hoe we omgaan met inwoners. Daar komt bij dat Ede een woonstad is waarbij iedereen in z’n eigen wijk blijft en niet zo snel in de ‘ontmoetingsstand’ komt. Daar kan een burgerberaad in helpen, maar mijn prioriteit ligt bij het verbeteren van de participatieaanpak. Dat zijn wel spannende trajecten hoor, want burgerparticipatie is niet hetzelfde als gelijk hebben of gelijk krijgen.”

Naschrift: Ellen Out van GroenLinks en Sam Elfvering van D66 hebben een reactie gegeven op dit gesprek met Arie Barendrecht. Als de ChristenUnie zo vóór een burgerberaad is, waarom steunde de partij een motie hierover dan niet?