Hoe onafhankelijk is de voorzitter van de gemeenteraad?

De Edese gemeenteraad voorzitten is een vak apart. Wie mag het doen en wat moet je ervoor kunnen? Hoe zorg je ervoor dat je neutraal blijft en het debat niet stiekem stuurt? De Edese Vos vroeg het aan de griffie en aan SGP-raadslid Kees van Wolfswinkel.

Onze burgemeester René Verhulst is officieel de voorzitter van de raad. En wie hem wel eens in actie heeft gezien weet dat hij dat in de basis goed kan. Strak en met een vleugje humor. Hoewel er ook wel eens iets mis gaat.

Zo’n raadsvergadering voorzitten is nog niet zo makkelijk. Wat moet je ervoor in huis hebben?

1. Leiderschapskwaliteiten
   De voorzitter moet effectief leiding kunnen geven aan de raadsvergaderingen, en dus zorgen voor een ordelijk en efficiënt verloop. Dit vereist een sterke aanwezigheid en het vermogen om respect af te dwingen, ook in moeilijke situaties.
2. Onpartijdigheid
   Hoewel de voorzitter vaak politieke banden heeft, wordt van hem of haar verwacht dat hij of zij onpartijdig handelt in de functie van voorzitter. Dit houdt in dat alle raadsleden gelijk behandeld worden en dat de voorzitter neutraal blijft in debatten.
3. Kennis van de gemeentewet en het reglement van orde
   De voorzitter moet een grondige kennis hebben van de regels die de werking van de gemeenteraad reguleren, inclusief de gemeentewet en het reglement van orde van de raad.
4. Communicatieve vaardigheden
   Uitstekende communicatievaardigheden zijn cruciaal. Hij moet duidelijk en beknopt kunnen zijn, effectief kunnen omgaan met conflicten binnen de raad, compromissen kunnen faciliteren en diplomatiek en tactvol kunnen handelen. Dit vraagt dus gevoeligheid voor de politieke en sociale verhoudingen.
5. Besluitvaardigheid
   De voorzitter moet snel en effectief beslissingen kunnen nemen, vooral wanneer er tijdens vergaderingen onvoorziene omstandigheden optreden.

Er zijn meerdere voorzitters

Nu zit Verhulst de vergaderingen niet altijd zelf voor. Zo’n PDE (Politieke Dag Ede) is nogal een zit, dus wordt deze verantwoordelijkheid gedeeld. De gemeenteraad benoemt op voorstel van het presidium plaatsvervangend voorzitter(s). Dat zijn doorgaans ervaren raadsleden van verschillende partijen.

Maar zijn die mensen dan wel voldoende neutraal? Zo moppert Ede Dorp-columnist Jolmer Winkel in zijn bijdrage ‘Het grote Bergstraatpraattheater’, waarin hij de Edese gemeenteraad vergelijkt met de Muppetshow, op voorzitter Kees van Wolfswinkel van de SGP. Deze zat op 21 maart 2024 het oordeelvormende debat over het Warmtebedrijf Ede voor, toevallig net de portefeuille van wethouder en partijgenoot Arnold Versteeg.

“Vervolgens is daar de zogenaamde onafhankelijke voorzitter waarbij je hinderlijk merkt wat zijn visie is. Vooral raadsleden van partijen die de motie ondersteunen houdt hij kort,” meent Winkel.

Professionele en neutrale rol

“Verrassend,” reageert Van Wolfswinkel. “Dank voor deze terugkoppeling op mijn rol als voorzitter. Altijd goed om daar je voordeel mee te doen. Maar nu, helaas, ik ben mij niet bewust van een of andere sturende rol, anders dan dat ik geprobeerd heb het debat binnen de gestelde tijd in goede banen te leiden. Vanwege het ontbreken van concrete voorbeelden is het lastig om er inhoudelijk op in te gaan.”

“Natuurlijk mag u van een voorzitter een professionele en neutrale houding verwachten. Als dat niet lukt, dan kan een voorzitter van één van de coalitiepartijen zelfs ter discussie worden gesteld. Al met al denk ik wel goed om elkaar het vertrouwen te geven. En als er concrete voorbeelden zijn waar het toch echt fout gaat, laat het weten.”

Van Wolfswinkel benadert het dus met een open houding. De voorzittersrol is neutraal en als er iets niet goed gaat, trekt de raad zelf wel aan de bel.

Maar met iets meer afstand: is het verstandig om een vergadering te laten leiden door dezelfde partij als de verantwoordelijk wethouder die het onderwerp in portefeuille heeft? Waarom wordt dat niet gescheiden, juist om de schijn van belangenverstrengeling te voorkomen?

Volgens Michiel Steenvoort, de woordvoerder van de griffie, is het vooral een praktische kwestie. “Aan het begin van het jaar wordt een rooster gemaakt van voorzitters en secretarissen, dat staat los van onderwerpen. Daar is verder geen richtlijn voor. Was dit onderwerp op 7 maart niet op verzoek van GroenLinks doorgeschoven, dan had Boyce de Jong van de PvdA het voorgezeten.”

En daarmee is deze kwestie ook meteen opgehelderd.