Nachtopvang tot 1 mei openhouden: hoe kansrijk is dat?

De gemeente Ede zit met een probleem: de nachtopvang aan de Stationsweg 109 mag er juridisch niet meer zijn. De rechtbank heeft de omgevingsvergunning vernietigd, omdat de locatie niet geschikt wordt geacht voor opvang van dak- en thuislozen. Toch wil het college proberen de opvang voorlopig open te houden en zoekt naarstig naar een uitweg.

In een memo aan de gemeenteraad geeft het college aan dat het een voorlopige voorziening bij de Raad van State zal aanvragen om de opvang toe te staan om tot 1 mei 2025 open te blijven, terwijl gezocht wordt naar een noodopvang en een definitieve oplossing.

Daarnaast onderzoekt de gemeente opnieuw of aanpassingen aan de locatie mogelijk zijn om deze alsnog geschikt te maken. Tegelijkertijd kijkt het college ook naar twee alternatieve locaties voor een structurele nachtopvang.

De vernietiging van de vergunning betekent echter ook dat de nachtopvang in strijd is met het bestemmingsplan. Dat maakt de kans op een juridische uitzondering onzeker.

Hoe realistisch is deze strategie?

De insteek van het college is opvallend: een voorlopige voorziening aanvragen bij de Raad van State nadat de rechtbank al geoordeeld heeft dat de vergunning niet geldig is. Hoe kansrijk is dat?

Normaal gesproken wordt een voorlopige voorziening alleen toegekend als er nog een lopende beroepszaak is, maar in dit geval is er al een definitieve rechterlijke uitspraak (bron). Dat betekent dat de gemeente eigenlijk eerst in hoger beroep moet gaan voordat een voorlopige voorziening überhaupt in behandeling kan worden genomen. Uit het memo blijkt niet of de gemeente dat ook van plan is.

Daarnaast spelen de volgende factoren mee:

1. De rechtbank heeft geoordeeld dat de locatie ongeschikt is. De gemeente erkent dit zelf in het memo en onderzoekt alternatieve locaties. Dat ondermijnt het argument dat de opvang per se aan de Stationsweg 109 moet blijven.
2. Bestemmingsplan maakt de opvang nu illegaal. Nu de vergunning wegvalt, is de nachtopvang in strijd met de geldende bestemmingsregels (kantoorfunctie). De Raad van State is streng in handhaving van het ruimtelijk beleid (bron).
3. Maatschappelijk belang kan een rol spelen. De gemeente heeft een wettelijke zorgplicht voor daklozen en kan betogen dat directe sluiting leidt tot schrijnende situaties. Dit kan een menselijk argument zijn dat de Raad van State overtuigt (bron: IVESCR, artikel 11).

Toch is de verwachting dat de Raad van State geen lange termijn-oplossing zal toestaan via een voorlopige voorziening. De gemeente lijkt dit zelf ook in te zien: het memo stelt dat een nieuw vergunningstraject voor de Stationsweg vóór 1 mei niet haalbaar is.

Een andere optie is dat de gemeente gebruik maakt van een tijdelijke noodverordening, waarbij de burgemeester opvang afdwingt wegens acute maatschappelijke noodzaak. Dit gebeurde afgelopen zomer ook met de tijdelijke noodvoorziening in de Sterrenberg. De kans is reëel dat dit scenario opnieuw uit de kast wordt gehaald als de Raad van State het college geen uitstel verleent.

Wat betekent dit voor de nachtopvang?

Wat er nu gaat gebeuren, hangt af van de uitspraak van de Raad van State. Als de voorziening wordt afgewezen, zal de gemeente zeer snel met een noodlocatie moeten komen. De kans dat de opvang nog lang aan de Stationsweg blijft, lijkt klein.

Voor de dak- en thuislozen in Ede blijft de onzekerheid groot. De gemeente zegt te werken aan tijdelijke noodopvang vanaf 1 mei, maar waar die komt en hoe haalbaar dat plan is, blijft onduidelijk.

Op korte termijn zijn er twee bijeenkomsten over de kwestie:

• Morgenmiddag om 15:00 uur is er in de gemeenteraad een informatieve sessie over de nachtopvang.
• Op korte termijn vindt ook een gesprek plaats tussen de gemeente en de omwonenden, waarin beide partijen proberen tot een oplossing te komen.

Daarnaast heeft de fractie van Mens en Milieu Ede aangekondigd dat zij de kwestie met spoed en in goede orde wil bespreken in de gemeenteraad. Zij zal daarvoor morgenavond een agenderingsvoorstel indienen.

Analyse: college kijkt niet naar eigen rol

Opvallend in het memo van het college is dat de oorzaak van de rechterlijke uitspraak vooral bij het onafhankelijke onderzoeksrapport wordt gelegd. De rechtbank heeft echter ook geoordeeld dat de versnelde vergunningsprocedure via de Crisis- en Herstelwet onterecht is toegepast door de gemeente. Daarnaast heeft de gemeente de bezwaren van omwonenden niet serieus genoeg genomen, met name over het feit dat de handhaving van het beheersplan tekortschoot.

Het college lijkt in haar memo niet expliciet verantwoordelijkheid te nemen voor deze fouten. Laten we hopen dat de gemeente er wel van leert.

📌 Overheid negeert steeds vaker rechterlijke uitspraken

Het plan van de gemeente om de nachtopvang open te houden, ondanks de vernietigde vergunning, past in een bredere trend waarin overheden rechterlijke uitspraken steeds vaker naast zich neerleggen. Dit holt het vertrouwen van burgers in de overheid en rechtsstaat uit.

Juridisch redacteur Folkert Jensma wijst in NRC op een groeiende kloof tussen rechter en overheid. Voormalig bestuursrechter Jaap Polak stelt dat de overheid “wezenlijk minder betrouwbaar” is geworden en rechterlijke bevelen steeds vaker negeert. In de Greenpeace-zaak over stikstof legde de rechter een ongebruikelijke dwangsom van tien miljoen euro op, omdat het kabinet niet uit eigen beweging handelde.

De vraag is of de gemeente Ede daadwerkelijk naar een juridisch houdbare oplossing zoekt, of vooral tijd probeert te rekken.

📌 Informatieve bijeenkomst nachtopvang (13 februari)

Wethouder Bram van der Beek gaf in de gemeenteraad een verklaring voor de verloren rechtszaak. Het beheerplan was juridisch moeilijk aanpasbaar gebleken. Wijzigingen vereisten de instemming van alle betrokken partijen, waaronder het Leger des Heils. Daarnaast is het beheerplan onderdeel van het omgevingsplan, waardoor aanpassingen juridische gevolgen hebben. Hij gaf aan dat dit ook in een nieuwe permanente oplossing een knelpunt zal zijn. Dat betekent dat de gemeente niet zomaar uit het juridische moeras is.

De gemeente heeft de aanbesteding met het Leger des Heils aangescherpt, zodat er striktere afspraken zijn over verantwoordelijkheden. Het bleef echter onduidelijk of dit de opvang verbeterde of de overlast verminderde. Tijdens de raadsbijeenkomst erkende de gemeente dat er klachten over overlast waren, maar kon geen exacte cijfers geven. Dit voedt de kritiek dat omwonenden niet serieus zijn genomen.

NASCHRIFT 21 februari 2025: De omwonenden hebben de gemeente voorgesteld om tot afspraken te komen om gezamenlijk af te zien van het instellen van een hoger beroep. Deze afspraken maken het mogelijk om de nachtopvang tot 1 mei 2025 open te houden. Het college is blij met deze handreiking en heeft hierover gisteren een positief besluit genomen.