Staalslakken in paden? Magneettest roept vragen op

Na de onthulling over staalslakken onder de Zeeheldenbuurt, rees de vraag of ook het Horapark verhard is met een mengmateriaal dat staalslakken bevat. Inwoners namen zelf de proef op de som – met een magneet. De gemeente ontkent het gebruik van staalslakken op deze locatie, maar vragen blijven.

De fietspaden in het Edese Horapark zijn onlangs voorzien van een nieuwe toplaag van grijs, fijngemalen gruis. Ferdinand van Nispen, bewoner van de nabijgelegen ENKA-wijk, liep met een magneet over het pad en zag al snel ijzersplinters blijven kleven. “De magneet was nieuw en het effect was direct zichtbaar. De splinters komen duidelijk van het pad zelf,” stelt hij. Foto’s en een filmpje die hij maakte, tonen scherp metalen deeltjes die zich aan de magneet hechten.

Ook Erik Wesselius, raadslid van Mens en Milieu Ede, deed een test op een oppervlak van slechts 0,01 m². “Ik vond op twee plekken meerdere magnetische deeltjes. Er is een gerede kans dat hier het materiaal ‘BGS Pad’ is gebruikt,” dacht hij aanvankelijk. BGS Pad is een halfverhardingsproduct van Pelt & Hooykaas dat volgens De Hoop Bouwgrondstoffen voor 64 tot 76 procent uit LD-staalslak bestaat – een afvalproduct uit de staalindustrie.

Foto’s: De splinters aan de magneet van Van Nispen en het gruis aan de magneet van Wesselius.

BGS Pad: gerecycled, maar niet onschuldig

Op de website van de fabrikant wordt BGS Pad gepresenteerd als een duurzame, onderhoudsvriendelijke oplossing voor parken, wandelgebieden en fietspaden. Dat het product grotendeels uit staalslakken bestaat, wordt daarin niet vermeld. Uit onafhankelijk onderzoek blijkt dat het mengsel naast LD-staalslak ook betongranulaat en hoogovenslak bevat.

Volgens het RIVM kan vanadium – een metaal dat in staalslakken voorkomt – de bodem aantasten, ook bij dunnere lagen zoals onder fietspaden. In een publicatie van platform Investico wordt gewaarschuwd dat sommige effecten pas decennia na toepassing zichtbaar worden. Dezelfde publicatie biedt ook een methode om zelf staalslakken te herkennen.

Doe-het-zelftest: zo kun je staalslakken opsporen

Je kunt als inwoner van Ede dus zelf testen of er mogelijk staalslakken in je buurt liggen. De volgende stappen zijn gebaseerd op onderzoek van chemicus Jantine Leeflang en het journalistencollectief Investico:

• Gebruik een sterke neodymiummagneet (minimaal 4,5 kg trekkracht) en beweeg die over het pad. Blijven er fijne splinters of korrels aan kleven, dan is de kans groot dat het om magnetisch materiaal gaat.
• Verzamel wat van dit magnetisch materiaal en laat het weken in kraan- of demiwater. Meet na 1, 4 en 7 dagen de pH met pH-papier. Is de pH op dag 7 gelijk of hoger dan 9, dan kan dat duiden op alkalisch (staalslakhoudend) materiaal.
• Let op: ook thermisch gereinigde grond en hoogovenslakken kunnen enigszins magnetisch zijn, maar worden veel minder vaak toegepast in paden.

Mocht je aanwijzingen vinden, laat het ons weten.

Gemeente: géén staalslakken in Horapark

Op 11 juni legde de Edese Vos de volgende vragen voor aan de gemeente Ede:

• Welk materiaal is gebruikt voor de verharding van de fietspaden door het Horapark?
• Is er sprake van toepassing van staalslakken of mengproducten waarin staalslakken verwerkt zijn?
• Door welk bedrijf is dit werk uitgevoerd, en wie was de leverancier van het verhardingsmateriaal?
• Welke toetsing of kwaliteitscontrole heeft plaatsgevonden?
• Wordt dit type verharding ook elders in de gemeente Ede toegepast?

Inmiddels heeft de gemeente laten weten dat het fietspad aan de noordzijde van de Horalaan in haar eigendom is, en daar recent onderhoud is uitgevoerd met Schots granietgruis 0/5 – een natuurproduct zonder staalslakken. Het werk is uitgevoerd door Vaarkamp, de leverancier is NeboHa uit Apeldoorn. Volgens de gemeente zijn er geen controles op samenstelling uitgevoerd omdat het materiaal valt in de klasse ‘vrij toepasbaar’ onder het Besluit Bodemkwaliteit. We weten inmiddels dat dat betekent dat tot 10 procent vervuiling is toegestaan.

De pH-test die Ferdinand van Nispen thuis uitvoerde toonde geen verhoogde alkaliteit aan. Toch blijft voor hem en anderen de aanwezigheid van ijzersplinters opmerkelijk. “Het blijft vreemd materiaal voor een natuurproduct als graniet.”

Foto’s: De testjes van 23 juni, 26 juni en 4 juli. De linkerpot is van het Verlengde Streekpad bij de volkstuinen dat recent ook door de gemeente is vernieuwd en in deze test meteen is meegenomen. De rechterpot is van het Horapark.

Geen overzicht, geen zekerheid

In antwoord op raadsvragen geeft het college toe dat de gemeente geen volledig overzicht heeft van locaties waar staalslakken zijn toegepast. Er is geen meldingsplicht en dus ook geen centrale registratie. Vooralsnog beperkt het gemeentelijk beleid zich tot het volgen van provinciale inventarisaties en het voornemen om bij nieuwe projecten géén staalslakken meer toe te passen.

👉 Lees ook: Staalslakken van Tata Steel onder de Zeeheldenbuurt en Staalslakken: hoe onze overheid een milieuramp faciliteerde