Marc van der Woude
De Provincie Gelderland heeft de subsidie aan Smaakpark Ede ‘in goed vertrouwen’ en zonder controle van de boeken of jaarrekeningen toegekend. Terwijl het bedrijf volgens deskundigen op omvallen stond.
In het vorige artikel beschreef ik hoe Smaakpark een half miljoen euro subsidie uit de Regiodeal Foodvalley ontving. Uit een analyse van het projectvoorstel uit juni 2022 is gebleken dat aanvrager Christian Weij een op dat moment (te) zonnige voorstelling van zaken gaf over het financieel functioneren van zijn onderneming.
Was op het moment van de aanvraag bij de provincie Gelderland bekend dat dit bedrijf een negatief eigen vermogen en forse schulden had, en door de coronamaatregelen in de problemen was gekomen?
“Uiteraard niet,” zegt woordvoerder Everdien Gunsing.
Welk onderzoek is er door de provincie dan uitgevoerd naar de financiële positie van Smaakpark. Je moet toch ook financieel kunnen inschatten of dat geld goed kan worden beheerd en besteed?
Geen financiële stukken opgevraagd
“De provincie legt de verantwoording voor de financiële positie standaard bij de subsidieaanvrager,” zegt Gunsing. “Zij moeten verklaren niet in financiële problemen te verkeren. Dat is op basis van vertrouwen, gestaafd door de ervaring dat het op basis van de gemiddeld 1500 beschikkingen op jaarbasis zelden fout gaat. Controle achteraf vindt plaats via een accountsverklaring.”
Een eigen verklaring op basis van goed vertrouwen? Bij zo’n forse subsidie? Ik vraag het voor de zekerheid nog een keer.
“Op basis van de aangeleverde cijfers bleek geen verontrustend beeld,” zegt Gunsing. “Smaakpark heeft zelf verklaard niet in financiële problemen te verkeren. Deze verklaring maakt onderdeel uit van het proces van de subsidieaanvraag.”
Om geen misverstand te laten ontstaan over wat wordt bedoeld met “de aangeleverde cijfers” stel ik de vraag nog een keer expliciet: heeft de provincie de jaarrekeningen / financials van Smaakpark BV en haar holding opgevraagd? Ja of nee?
“Nee,” zegt Gunsing. “Die maken geen onderdeel uit van het aanvraagproces.”
Het zat ook niet in de beoordelingscriteria van de deskundigen van Foodvalley NL?
“Nee, want dit was geen rol van Foodvalley NL en ook geen onderdeel van het deskundigenadvies,” zegt Gunsing.
De provincie Gelderland heeft dus een half miljoen euro subsidie toegekend en daarvan 380.000 euro meteen uitgekeerd zonder ook maar een jaarrekening op te vragen. “In goed vertrouwen” op basis van een eigen verklaring van de ontvanger dat het wel goed zit. Aan een horecabedrijf waarvan op het moment van de aanvraag bekend was dat betreffende ondernemer nul coronasteun had gekregen, op omvallen stond, en daarom in wanhoop naar Den Haag was gefietst, wat door veel media was gemeld. Tussentijds is er ook niet gecontroleerd hoe het ging met de uitvoering van het lab. Een accountantsverklaring achteraf zou volstaan.
Kennelijk is bij de provincie niet doorgedrongen dat hier een mogelijk probleem zat. En het systeem is blijkbaar zo ingericht dat al is ingecalculeerd dat er ook partijen zijn die failliet gaan en dat subsidies dan gewoon worden afgeschreven.
Een blik in de jaarrekeningen
Laten we dan zelf maar naar de jaarrekeningen van de subsidieaanvrager kijken, deze zijn tenslotte openbaar, door iedereen bij de KvK op te vragen.
De holdingstructuur zit zo in elkaar: Smaakpark BV is de werkmaatschappij. Daarboven hangt Puur-e Vastgoed BV waar het pand in zit, en daar weer boven de twee persoonlijke holdings van de eigenaren, Puur-e Holding BV en Busser Holding BV.
De Edese Vos legde de jaarrekeningen van Smaakpark en Puur-e Vastgoed ter beoordeling geanonimiseerd voor aan twee professionals die dagelijks met bedrijfsfinanciën te maken hebben: een ervaren financieel controller en een ervaren interim-Chief Financial Officer. Een controller is iemand die het management van een bedrijf helpt bij het beheersen van de financiële huishouding. Een interim-CFO wordt ingevlogen als een bedrijf door een financieel onstuimige fase gaat, om dan goede oplossingen te vinden. Door het geanonimiseerd voor te leggen, is de feedback puur op basis van de cijfers gegeven, zonder dat (voor)kennis van het bedrijf in deze weging heeft meegespeeld.
De controller gaf als feedback: “Dit bedrijf ziet er niet heel gezond uit, ik zou er in deze staat geen zaken mee doen.” De interim-CFO: “De cijfers en indicatoren zijn niet goed. Dit kán duiden op problemen. Het vraagt in ieder geval om meer onderzoek.” Als hij hoort dat er een half miljoen subsidie is verstrekt: “Niet bij alle subsidieregelingen wordt om een jaarrekening gevraagd. Maar alle seinen staan hier wel op rood.”
Op de bij de KvK gedeponeerde verkorte balans is een negatief eigen vermogen te zien en forse schulden. Verklaarbaar door de coronatijd en de investeringen die zijn gedaan. Maar je kunt je afvragen waar de eigen bijdrage als cofinanciering van de toegekende subsidie dan vandaan had moeten komen.
Er zitten ook paar aparte dingen in. We weten dat het pand in 2020 voor € 425.979 van de gemeente is gekocht, maar zien bij Puur-e Vastgoed € 768.740 als vaste activa op de balans staan. Het jaar erop is die post verschoven naar overige vaste activa en staat het voor € 1.026.126 in de boeken. De liquide middelen in 2020 (het coronajaar) lijken uit een langlopende lening te komen. De schulden zullen bij de Rabobank, het Groenfonds en crowdfunders zitten. Er is in 2021 in ieder geval een (verplichte) voorziening opgenomen voor het negatieve eigen vermogen van de onderliggende Smaakpark BV.
De liquiditeit geeft aan in welke mate een onderneming aan haar kortlopende betalingsverplichtingen kan voldoen, de solvabiliteit geeft de verhouding aan tussen het vreemd vermogen en het eigen vermogen. Dat zegt iets over of de onderneming bij een faillissement genoeg eigen vermogen heeft om het van derden geleende geld te kunnen terugbetalen. “Die cijfers zijn niet goed,” zegt de interim-CFO. “De solvabiliteit moet normaal gesproken wel op 30 staan en de liquiditeit echt wel boven de 1. Die 0,17 betekent dat je meer kosten van je verplichtingen hebt dan dat er geld binnenkomt. Dit is typisch de balans van een onderneming vlak voordat deze failliet gaat.”
Je kunt je ook voorstellen dat een ondernemer in nood in de verleiding komt het ene gat met het andere te vullen. Als subsidieverstrekker kun je daar dan maar beter wat controle op uitoefenen. Volgens Weij zelf is er sinds 1 januari 2022 niet met bedragen geschoven tussen de BV’s. Dat is voor ons niet te controleren. De winst- en verliesrekening is niet beschikbaar, noch de cijfers van 2022, het zicht is dus beperkt. We gaan daar ook niet over speculeren. Het is nu aan de curator om dit op te helderen.
“Verwacht er niet teveel van,” zegt de interim-CFO. “Als een onderneming failliet gaat, zijn er meestal maar drie crediteuren die nog worden betaald: de bank, de fiscus en de curator zelf. Alle andere crediteuren komen helemaal niet meer aan de beurt. De subsidieverstrekker krijgt niks hoor, dat geld is gewoon weg, dat durf ik met 99% zekerheid te stellen.”
Wat gaat de provincie nu doen?
Christian Weij van Smaakpark wist natuurlijk wel dat zijn bedrijf op het moment van de subsidieaanvraag niet goed liep. Het was de lockdown van december 2021 waar hij naar eigen verklaring niet meer goed bovenop kwam. De subsidieaanvraag is in juni 2022 ingediend. Als je dan aan de provincie verklaart dat alles financieel gezond is, is dat riskant, het kan als fraude worden opgevat.
Ik vraag het Weij zelf: “De provincie zegt dat je bij je projectvoorstel hebt verklaard dat je onderneming financieel gezond is. Klopt dat? Kun je die verklaring mailen?” “Geen idee waar ze het over hebben,” mailt Weij terug. Voor financiële zaken verwijst hij naar de curator.
Nu het bedrijf failliet is, wat gaat de provincie Gelderland doen?
“Wij gaan nu formeel de subsidie definitief vaststellen,” zegt Gunsing. “Bij het niet nakomen van verplichtingen kunnen wij subsidie terugvorderen. Hierover gaan wij in overleg met de curator. Wij doen op dit moment geen uitspraken over mogelijke vervolgacties.”
NASCHRIFT 6 juli 2023: De Edese Vos heeft Provinciale Staten geïnformeerd over de gebrekkige controle op provinciale subsidies.
NASCHRIFT 8 juli 2023: Na publicatie van dit artikel heeft de Provincie Gelderland heeft laten weten de aan Smaakpark verstrekte subsidie terug te vorderen en dit als ‘valsheid in geschrifte’ aan te merken.
Als ik het goed samenvat krijg ik het volgende beeld. De Provincie Gelderland is het doorgeefluik tussen de geldschieter en de geldlener. Uiteindelijk krijgen zij belastinggeld van de burger om daar zaken mee te regelen. Let wel, dat belastinggeld is bedoelt om maatschappelijke zaken met een algemene belang te funderen. Nu blijkt dat de provincie zonder serieus onderzoek dat geld vrij gemakkelijk aan commerciële bv’s verstrekt.
Waarom zit de provincie eigenlijk tussen de belastingbetaler en de subsidieverkrijger in? Als er dan belasting geld ‘over’ is voor commerciële projecten, betalen we dan te veel belasting? Kunnen we dat niet beter zelf bepalen waar ons geld heen gaat? Precies zoals crowdfunding werkt.
Bovendien lees ik in uw artikel dat de provincie minimaal aan financiële boeken en risico onderzoek doet. Hoe staat het eigenlijk met de inhoudelijke kennis van de medewerkers bij de provincie. Ik weet dat subsidies voor technische projecten, met werkelijk 0 aan kennis overgemaakt worden. Precies dit is, wat mij betreft de reden, dat we moeten stoppen met de overheid als subsidieverstrekker. De overheid is geen bedrijf, mag zich niet bedrijfsmatig bezigen, en is al helemaal geen bank die ongeïnteresseerd met geld rondstrooit.
En dan nog even over de laconieke, bijna arrogante, houding over terugvordering. ‘Mocht blijken dat er fraude bij de aanvrager in het spel is, dan vorderen we het bedrag gewoon toch terug’. Daarmee zit de provincie ook nog eens de commerciële crediteur in de weg. De bakker of slager, die onbetaalde spullen heeft geleverd, staat hiermee verder achter in de rij. Doorgaans hebben belastingdienst en grote geldschieters voorrang in de faillissementsafhandeling.
Stop met het geven van bakken geld aan projecten die niets opleveren. Maar stop vooral met de middelmatigheid en gebrek aan kennis bij de provinciemedewerkers die subsidies toekennen! Een overheid dient het volk met visie, de bank dient het volk met geld.
Ha Marc, als Weij een aangifte van fraude door de provincie aan de broek krijgt komt hij never te nooit meer door een BIBOB fraude onderzoek…. Wellicht een goede vraag voor burgemeester en wethouders?
Goede vraag, maar we zullen even moeten afwachten wat de curator en provincie gaan doen. Als er meer over bekend is, melden we dat.