Marc van der Woude
Het is misschien wel het best bewaarde geheim van Ede: het Kees van Lohuizenpark aan de Dwarsweg is een waar planten- en vogelparadijs. Maar het moet nu wijken voor een nieuwe zuiveringsinstallatie.
Kees van Lohuizen was de visionaire technisch directeur van de Edese RWZI, de rioolwaterzuiveringsinstallatie aan de Dwarsweg, ten westen van de wijk Veldhuizen. In 1995 liet hij op een vrijgekomen stuk van het enorme terrein, ingeklemd tussen het spoor Utrecht-Arnhem en de A30, een park aanleggen dat zich ontwikkelde tot een rijke biotoop voor zeldzame planten en dieren.
De Wageningen Universiteit deed er in 2001 onderzoek en ontdekte maar liefst 216 plantensoorten, waarvan er 17 zelfs op de rode lijst van bedreigde plantensoorten staan, en 26 mossoorten. Verder 35 soorten vogels met 89 territoria. Inmiddels zijn dat 120 soorten vogels. Tijdens de voor- en najaarstrek blijkt het park een rustpunt te zijn om te fourageren. Ook zijn vlinders, libellen, sprinkhanen en vleermuizen geïnventariseerd die zich in het gebied erg thuisvoelen.
Schoolvoorbeeld van biodiversiteit
Het Kees van Lohuizenpark heeft dus een unieke vegetatie. Het is niet vrij toegankelijk voor het publiek, af en toe verzorgen natuurorganisaties er rondleidingen. Het is een schoolvoorbeeld van hoe je de biodiversiteit in ‘restgebieden’ in Nederland kunt vergroten.
Maar het moet nu wijken voor een nieuwe zuiveringsinstallatie. Dat ontdekte de Edese Vos in beleidsstukken van het Waterschap Vallei en Veluwe. Er staat weliswaar een groot werkbord aan de Dwarsweg, maar daar komt bijna niemand. Op het bord is te lezen: “Wij gaan hier uit rioolwater nog schoner water maken en voor 2.900 woningen ‘groen gas’, medicijnresten verwijderen en minder broeikasgassen uitstoten.” Dat daarvoor een kostbaar natuurgebied wordt opgeofferd staat er niet bij.
‘Omkeerbare natuur’ en verhuizen van dieren
De brutalistische verdeeltoren van de oude zuiveringsinstallatie die middenin het natuurgebied staat zou eerst worden afgebroken, maar is door de gemeente toch veiliggesteld. Het beton is gered, de natuur niet. De dieren die er leven worden verplaatst naar een ander gebied, eufemistisch “compensatie van natuurwaarden” genoemd. Als de Edese Vos het waterschap belt over de kwestie laat een woordvoerder weten dat het Kees van Lohuizenpark “omkeerbare natuur” is. “Het is niet opgezet als blijvend natuurpark. Zodra het weer nodig is om op te bouwen kan er op gebouwd worden.”
Ede wordt het rioolslibcentrum van de regio
De nieuwe zuiveringsinstallatie is onderdeel van een centralisatieslag bij het Waterschap Vallei en Veluwe, waarbij Ede de regionale ‘hub’ wordt voor slibverwerking. Er komt een grote slibvergister op het terrein om biogas mee te produceren, en een reactor om fosfaat mee uit het rioolwater te winnen. De gistingsinstallaties van Veenendaal, Renkum, Woudenberg en Bennekom worden dan opgedoekt, want vanaf 2028 knapt Ede het vuile klusje voor de hele omgeving op.
Er is wel het nodige gedoe over, zo blijkt uit de Adviesnota. Het project zou eerst 36 miljoen euro kosten, maar die kosten zijn inmiddels opgelopen naar 65 miljoen. Het waterschap zoekt nu naar extra geld om dit te betalen. Toch is het noodzakelijk volgens heemraad Bert van Vreeswijk (SGP). De oude installaties zijn bijna op en moeten worden vervangen. Bovendien moet het waterschap voldoen aan de nieuwe waterzuiveringsregels die in 2027 ingaan. Alles op één plek doen is beter voor het milieu en goedkoper.
Geen sterke oppositie
Nog maar zeven jaar geleden lieten de gemeente Ede en het Waterschap Vallei en Veluwe, waar de RZWI onder valt, weten het gebied juist te willen beschermen. Die intenties zijn nu gesneuveld. In het algemeen bestuur van het waterschap zijn wel enkele vragen gesteld over het opheffen van het natuurgebied, maar veel oppositie was er niet.
NASCHRIFT 30 april 2024: Als de Edese Vos poolshoogte neemt, blijkt dat het Waterschap Vallei en Veluwe het natuurgebied al heeft gebulldozerd.
Waardeer dit artikel met een donatie
Ik vraag me af of dit ook gaat betekenen dat er nog meer geuroverlast komt. In Veldhuizen hebben ze nu, als de wind verkeerd staat, regelmatig last van intense stankoverlast. Is dat iets wat jullie kunnen uitzoeken?
Dat komt nog in een vervolgverhaal, maar om je vraag vast te beantwoorden: de geurnormen voor de nieuwe installaties zijn strenger dan die van de huidige. Volgens het Waterschap wordt het dus minder, niet meer. We gaan het zien. 🙂
Niet zien maar ook ruiken!
Rioolwaterzuiveringen, warmtecentrales, verkeersknooppunten, ziekenhuizen. Het zijn allemaal omgevingen die we anoniem en technisch ontwerpen. Waarom ontwerpen we ze niet als parken? Waar mensen kunnen beleven hoe we zuiveren, hoe we opwekken, hoe we helen? We stoppen er miljoenen in, maar leren er niks over. Hier liggen de parkontwerpopgaven van de toekomst.
Ik kan je reactie heel goed volgen Sjoerd, al zou ik liever niet door een park lopen bij een verkeersknooppunt (tenzij er uitsluitend geur-, uitstoot- en geluidloze auto’s rijden). Maar goed, bij een verkeersknooppunt gaan wandelen is natuurlijk wel een goedkopere manier om je longen te asfalteren dan roken…
Ja goede vraag, waarom doen we dat eigenlijk niet Sjoerd? Ik heb er niet voor gestudeerd maar weet het antwoord trouwens wel… er is geen geld voor.
Het is het ‘civiele’ in civiele techniek.