Marc van der Woude
Zes jaar lang heeft het burgervoedselinitiatief Herenboeren Ede geduwd en getrokken bij de gemeente Ede om een eigen stuk grond te krijgen. Nu gooit de stichting, moegestreden, de handdoek in de ring.
Dit liet Dirk Roep, specialist landbouwtransitie aan de WUR en secretaris van het initiatief, de Edese Vos weten. Op 25 oktober was er nog een bijeenkomst waarvoor alle aspirant-leden en belangstellenden waren uitgenodigd. Daar bleek dat de animo om de Stichting Herenboeren Ede e.o. voort te zetten weg is. Niet in visie, maar omdat het praktisch niet haalbaar is gebleken op de manier die de initiatiefnemers voor ogen hadden. In samenspraak met de aanwezigen besloot het bestuur om de stichting op te heffen. Hiermee sneuvelt opnieuw een food-initiatief in Ede.
Aan het begin van het traject kopte de Regio Foodvalley nog enthousiast: ‘Herenboeren veroveren Ede’. Het Herenboeren-concept is een landelijke beweging met lokale initiatieven, waarbij 150-200 huishoudens samen eigenaar en klant worden van een coöperatieve gemengde boerderij, waar op een natuurgedreven manier voedsel geproduceerd wordt.
De zoektocht naar een geschikte locatie
Aan het enthousiasme van ruim 500 geïnteresseerde Edenaren heeft het niet gelegen. De grote uitdaging was het vinden van een geschikte locatie in de gemeente Ede. Diverse opties passeerden de revue, waaronder de vervallen boerderij Pothoven aan de Lunterseweg en het land van Arjan Schermer van Brandrood (biologische kaas) op landgoed Kernhem, dat uiteindelijk naar Remeker ging.
Remeker was voor de gemeente een aantrekkelijker partner dan het Herenboeren initiatief. In de deal moesten ook de gebouwen worden overgenomen, die Herenboeren niet nodig had, en die extra op de exploitatie zouden gaan drukken. Daarnaast speelden ook gemeentepolitiek, de verschillende belangen van verschillende afdelingen, en het woud aan regels en eisen waar je aan moet voldoen een rol.
Toen vorig jaar eindelijk een geschikte plek van 32 hectare was gevonden op de Ginkel in samenwerking met de Kreelse Koe van boer Herman Pieter Prangsma, torpedeerde wethouder Van der Schans de deal met een beroep op het Didam-arrest. Op grond van deze uitspraak van de Hoge Raad mag gemeentegrond niet onderhands worden gegund en moet het in concurrentie worden aangeboden. Andere geïnteresseerden moeten dus kunnen meedingen.
Ede koos eerst voor een strakke interpretatie van het arrest, en paste vervolgens de voorwaarden voor uitgifte zodanig aan dat Herenboeren niet aan de voorwaarden kon voldoen. Sowieso is het voor burgerinitiatieven heel lastig, zo niet onmogelijk, om financieel te concurreren met grote boeren en projectontwikkelaars. Het bestuur van Herenboeren Ede en Prangsma reageerden ontgoocheld.
‘Hier kun je een boek over schrijven’
Ook Bram van der Beek, die als raadlid voor de ChristenUnie het Edese beleid kritisch volgde (hij is afgelopen donderdag geïnstalleerd als wethouder), heeft zich verbaasd over de gang van zaken. “Over het proces van Herenboeren kan bijna een boek geschreven worden,” zegt hij. “Het is niet doorgegaan omdat de gemeente eigenlijk maar weinig grond ter beschikking heeft, de systematiek voor pachtuitgifte niet goed om kan gaan met de andere wijze van landbouw die de Herenboeren in zich heeft, en dat ze op de Ginkel verzeild zijn geraakt in een ander proces waarmee ze buiten hun schuld in de problemen zijn gekomen.”
De stichting adviseert Edenaren die toch door willen met de visie voor stadslandbouw om zich nu maar aan te sluiten bij Herenboeren Wageningen, een gemeente waar – in tegenstelling tot Ede – wél een pro-actief stadslandbouwbeleid wordt gevoerd.
“Uiteraard is het zeer teleurstellend hoe het is gelopen, maar het opheffen van de stichting betekent niet het einde voor een mogelijke Herenboerderij in de gemeente Ede,” zegt Dirk Roep. “Op meer informele wijze blijft een aantal personen actief zoeken naar grond. In samenwerking met Herenboeren Wageningen. Nu we van de gemeente (voorlopig) niks hoeven te verwachten, kijken we naar landbouwgrond die door boeren te koop wordt aangeboden. Met Herenboeren Nederland bekijken we dan of de grond geschikt is, of het (met behulp van een investeerder) kan worden aangekocht en vervolgens in pacht kan worden uitgegeven aan een coöperatieve Herenboerderij.”
Ondertussen ontwikkelt het landelijke netwerk Herenboeren Nederland zich voorspoedig en zijn er al 18 werkende Herenboerderijen en ruim 35 Herenboeren initiatieven. Maar foodgemeente Ede hoort daar voorlopig dus niet bij.
Edese Vos
Het zal wel aan mij liggen, maar bij alles wat met “Food” te maken heeft in onze “Foodgemeente”, lijkt het mis te gaan.
Liever grootschalige initiatieven zoals met het WFC waar miljoenen mee gemoeid gaat dan lokale initiatieven voor de geïnteresseerde burgers. Ede heeft liever AH, Unilever en machtige agro-industrie dan eigen extensief en bestrijdingsmiddelvrij voedsel en tuinen.
Jammer dat het misloopt, maar waarom moet Herenboeren zonodig grond goedkoop van de gemeente krijgen? Dat is toch ook mijn belastinggeld? Leuk idee maar als mensen een soort van megavolkstuin willen op hun eigen boerderij moeten ze daar volgens mij gewoon een normale prijs voor betalen. En agrarische grond is gewoon duur aan het worden in NL.
Dat is iets te kort door de bocht. Je aanname dat Herenboeren goedkoop grond van de gemeente zou willen krijgen klopt niet. Het gaat over normale prijzen, maar je kunt van een burgerinitiatief niet verwachten dat ze in de markt tegen grote spelers op kunnen concurreren als de gemeente de criteria zodanig maakt dat grote spelers in het voordeel zijn. Dat zo’n Herenboerenproject ten koste zou gaan van jouw belastinggeld is erg vanuit de onderbuik geredeneerd. Ten eerste ligt daar geen directe relatie, ten tweede voert de gemeente beleid dat natuurinclusieve extensieve landbouw stimuleert en dit project valt daar in.
Spijtig voor de initiatiefnemers dat het niet gelukt is om een locatie te vinden. Misschien is het volgende een mooie tussenoplossing, al besef ik me dat het weliswaar niet is wat ze het liefst zouden zien.
In Maastricht is er 8jr geleden een prachtig cooperatief initiatief opgezet, wat fantastisch loopt en wat ook zeer nauwe band heeft met gezond voedsel. Het heet Gedeelde Weelde (https://gedeeldeweelde.nl/). De details kunt u lezen op genoemde site.
De reden dat ik dit noem is dat ik het nog altijd bizar vind dat een (zogenaamde) voedsel gemeente als Ede niet eens een biologische markt of boerenmarkt heeft met lokale en in ieder geval gezonde producten. Bovendien, als je bij alle adressen die de betere producten produceren en verkopen in onze gemeente, dan ben je 100 km verder voor je alles in huis hebt. Het zou zo fijn zijn als er een winkel was waar de lokaal geproduceerde en verkochte producten gewoon onder 1 dak te verkrijgen zouden zijn.
Misschien dat de initiatiefnemers van de Herenboeren (en/of anderen) hier brood in zien en dit op zouden kunnen en willen pakken?