Marc van der Woude
Negen jaar na het geheime onderzoek naar Edese moskeeën houdt de gemeente Ede de meeste informatie nog altijd onder de pet. Dat blijkt uit documenten over de bezwaarprocedure rond de geheimhouding van het onderzoek.
Het particuliere bureau Nuance door Training en Advies (NTA) kreeg in 2016 opdracht van de gemeente om de Edese moslimgemeenschap in kaart te brengen in het kader van “radicalisering en veiligheid”. Onderzoekers bezochten moskeeën en islamitische organisaties, spraken met bestuurders en bezoekers, maar zonder te vertellen dat zij in opdracht van de gemeente werkten.
Toen NRC dit in 2021 onthulde, bleek dat tientallen moslims ongewild waren doorgelicht en dat gevoelige informatie later zelfs is gedeeld met de AIVD. De gemeenteraad wist daar niets van. De affaire leidde tot verontwaardiging binnen de islamitische gemeenschap, maar de onderliggende rapporten bleven geheim.
Juridische strijd om openbaarheid
Twee partijen gingen in bezwaar tegen het besluit van het college over de geheimhouding, maar om verschillende redenen:
– NTA zelf, dat bezwaar maakte tegen de (gedeeltelijke) openbaarmaking van documenten waarin het bureau voorkomt, met een beroep op bescherming van bedrijfsgevoelige informatie en de veiligheid van medewerkers;
– Stichting Argus, een stichting van onderzoeksjournalisten die bezwaar maakte tegen het besluit van het college om de geheimhouding in stand te laten, vanuit het publieke belang van openbaarheid.
De twee bezwaren werden afzonderlijk behandeld, met tegengestelde belangen: NTA wilde dat bepaalde stukken vertrouwelijk bleven, Argus wilde dat de gemeente meer openbaar zou maken.
Geen gewone Woo-zaak
Belangrijk om te begrijpen is dat dit geen gewone Woo-procedure was, maar een besluit over het opheffen van raadsgeheimhouding op grond van artikel 25 van de Gemeentewet. Bij een Woo-verzoek kan de gemeente gevoelige informatie zwartlakken, maar bij raadsgeheimhouding moet zij formeel besluiten of de geheimhouding wordt opgeheven of niet.
NTA had dus belang bij volledige instandhouding van die geheimhouding, omdat openbaarmaking – ook al zou die deels gelakt zijn – volgens het bureau risico’s kon opleveren voor de veiligheid van medewerkers en de vertrouwelijkheid van haar werkwijze.
Tegelijkertijd geldt dat het college, als het de geheimhouding had opgeheven, nog steeds de mogelijkheid had gehad om de stukken bij openbaarmaking te lakken. Het bezwaar van NTA was daarmee niet per se doorslaggevend – het college had zelf voor een zorgvuldiger, gedeeltelijk openbaar pad kunnen kiezen, maar deed dat niet.
Stichting Argus voerde juist het principiële standpunt dat de geheimhouding te ver ging en dat de gemeente, net als andere gemeenten met vergelijkbare onderzoeken, meer openheid moest bieden.
De commissie voor de bezwaarschriften gaf de bezwaarmakers deels gelijk. Volgens haar heeft de gemeente de geheimhouding onvoldoende onderbouwd. Zo beriep het college zich op “veiligheidsdreigingen” tegen NTA-medewerkers, maar had die dreigingen nooit zelf gecontroleerd. De commissie adviseerde het college daarom om de processen-verbaal van bedreiging in te zien, zodat kan worden beoordeeld of er nog sprake is van een reëel risico.
College negeert advies
Het college volgt het advies van de bezwaarcommissie echter niet op en de gemeenteraad stemde daar op 9 oktober mee in. In de conceptbesluiten schrijft het dat de dreiging “aannemelijk” is en dat het niet van plan is de processen-verbaal te bekijken. De geheimhouding blijft daarmee grotendeels in stand. Alleen KvK-informatie – die al openbaar was – wordt vrijgegeven, en een fout in de redactie van eerdere documenten wordt erkend. Die fout kost de gemeente €1.294 aan proceskostenvergoeding.
Opvallend is dat andere gemeenten die vergelijkbare onderzoeken lieten uitvoeren, zoals Utrecht en Almere, inmiddels veel meer informatie hebben vrijgegeven. In Ede kiest het college dus voor de meest gesloten route, zelfs op punten waar de bezwaarcommissie meer zorgvuldigheid vroeg.
Onbeantwoorde vragen
De kern van het geschil blijft daarmee overeind: waarom wil de gemeente Ede, negen jaar na dato, nog steeds niet laten zien wat er precies is onderzocht, wie er in de rapporten zijn genoemd en op basis waarvan?
Zonder die openheid blijft onduidelijk hoe ver de overheid destijds ging in haar zoektocht naar signalen van radicalisering – en of de grenzen van de rechtsstaat daarbij zijn overschreden.
RECTIFICATIE 24 oktober 2025
In een eerdere versie van dit artikel stond onjuist vermeld dat onderzoeksbureau NTA bezwaar had gemaakt voor meer openheid over de Edese moskeeonderzoeken, om te kunnen aantonen dat het zorgvuldig te werk was gegaan. Dat klopt niet. Uit de bezwaarstukken blijkt dat NTA juist bezwaar maakte tégen het opheffen van de geheimhouding van de betreffende documenten, uit zorg voor de veiligheid van medewerkers en de bescherming van bedrijfsgevoelige informatie.
De Edese Vos betreurt deze fout en heeft het artikel aangepast. De fout is ontstaan doordat in de eerste lezing van de documenten de verschillende bezwaarprocedures – die van NTA en Stichting Argus – niet scherp genoeg van elkaar zijn onderscheiden. We danken de scherpe lezer die ons hierop heeft gewezen en blijven streven naar volledige en zorgvuldige weergave van feiten in dit dossier.
Allemaal heel bijzonder. Op basis van dringend advies van de NCTV gaan gemeenten in Nederland een opdracht geven aan NTA. Ik neem aan dat een en ander goed is overdacht, en dat alles uiteraaard voldoet aan de wet, maar dus ook wetenschappelijk klopt. Dat na jaren de NRC een artikel plaatst en dat daarna NTA door gemeente en anderen voor de bus wordt gegooid, maar zich niet KAN verdedigen door “geheimhouding” is ietsje laf te noemen. Of heeft de gemeente wel zicht op wat er echt aan de hand is, maar is hun eigen rol dubieus?
De Gemeente Ede is zo ontzettend verknocht aan zijn achterkamertjes en achterhouden van informatie omtrent allerhande zaken, dat dit nieuws mij niet eens verbaasd doet staan.
Ik noem het een verrot systeem, dat bewust niet wil functioneren in de openbaarheid. Een beleidsvorm die tegen de burger is, de ‘Partij tegen de Burger’ van ‘De Speld’ zou er maar wat trots op zijn.
Ik ben altijd trots Edenaar geweest, maar ik ben sinds een aantal jaren alleen nog trots op wat de Gemeente Ede was en niet meer op wat de Gemeente Ede is, zolang deze aversie blijft bestaan tegen de openbaarheid van bestuur en de bewuste bestuurlijke tegenwerking in alle vormen, vanuit de Gemeente Ede, om fatsoenlijk en eerlijk te besturen.
Er is geen degelijk beleid en bestuur vanuit de Gemeente Ede, waarop de burger kan vertrouwen, om een goede en gezonde toekomst tegemoet te gaan en daarom zal ik maart 2026 tegen deze manier ‘kliek’ stemmen. Weg ermee, schoon schip en zeker een andere burgemeester, gewoon uit zijn functie zetten, want hij is totaal niet geschikt. Hij houdt juist het huidige bestuurssysteem in stand en voedt het met middelen en mogelijkheden, die niet gediend zijn bij openbaarheid en fatsoenlijkheid naar de burger.