Friso de Basis: culturele hotspot of financieel risico?

De gemeenteraad van Ede sprak op 15 mei over het plan voor Friso de Basis: een nieuwe culturele voorziening in de Frisokazerne, die onderdak moet gaan bieden aan educatie, beleving en ontmoeting. Maar wat gaat daar precies gebeuren? En wat is het plan waard?

Volgens het voorstel komt in Friso de Basis een mix van activiteiten: educatieve programma’s voor scholen, creatieve werkplaatsen en ruimte voor culturele programmering door drie partners: Akoesticum, Skillschool/Redrum en Stichting de Basis.

Daarmee beoogt het college een “vernieuwend cultureel concept” neer te zetten dat vooral jongeren moet aanspreken. Maar hoe dat er concreet uitziet, blijft in het voorstel vaag. Er is geen heldere artistieke visie, geen concrete programmalijn, en weinig zicht op de dagelijkse praktijk van het gebouw.

Van ARTBASE naar Friso de Basis

Een van de onderdelen is een zogeheten ‘multimediale museum experience’, waarbij bezoekers kennismaken met tien universele drijfveren, vormgegeven als personages met uiteenlopende eigenschappen: klein of groot, zacht of stekelig, serieus of humoristisch. De precieze invulling van deze experience – die het vorige ARTBASE-plan vervangt – is nog niet uitgewerkt, maar Redrum en het Kröller-Müller Museum zijn de inhoudelijke partners en beloven “dat je er als bezoeker beter uitkomt dan dat je erin ging.”

De partners moeten elkaar creatief kruisbestuiven en dat is op hoofdlijnen beschreven in de businesscase, die veel goede intenties, maar ook de nodige financiële afbreukrisico’s laat zien.

€580.000 structurele subsidie per jaar

Het college stelt voor om €580.000 subsidie per jaar vrij te maken voor de exploitatie. De financiële onderbouwing van dit bedrag is vertrouwelijk gedeeld met de gemeenteraad, maar is niet openbaar. Dat betekent dat inwoners geen inzicht krijgen in de aannames, risico’s en verdienmodellen waarop het plan is gebaseerd.

Dit patroon kennen we van eerdere projecten als de World Food Experience en de overname van de Mauritskazerne door de TEKA Groep, waar publiek geld werd ingezet zonder een breed gedeelde, toetsbare onderbouwing.

Draagvlak rammelt, geen participatie

De onafhankelijke second opinion van Leisure Link over het plan stelt weliswaar dat het “creatief en uniek” is, maar wijst tegelijkertijd op tal van gebreken: onduidelijkheden in de rolverdeling, het ontbreken van een scherpe doelgroepanalyse, vage ambities en onvoldoende zicht op de maatschappelijke meerwaarde. Ook de Jongerenraad was kritisch en vroeg zich af of dit project echt jongeren zal aanspreken.

Wethouder Karin Bijl van cultuur en participatie, verantwoordelijk voor het plan, erkende dat er geen participatieproces met inwoners is gevoerd en dat de uitwerking van het plan nog veel open eindjes kent. Het college wil de beslissing koppelen aan de bespreking van de perspectiefnota in juli.

Analyse: hoe staat het plan ervoor?

Het plan is op 15 mei oordeelvormend besproken in de gemeenteraad. Hier kwam het volgende uit:

✅ Beleidsmatige onderbouwing: zwak

• Er ligt geen duidelijke artistieke of culturele visie.
• De koppeling met de eerder vastgestelde cultuurvisie is er wel, maar is vrij mager.
• De uitwerking blijft steken in algemene termen en is nog weinig concreet.
• Kritiek uit eerdere trajecten (zoals uit de motie over een poppodium/filmhuisfunctie) is genegeerd.

⚠️ Zakelijke onderbouwing: zorgelijk

• De businesscase is vertrouwelijk; burgers kunnen deze niet controleren.
• Akoesticum is financieel kwetsbaar; Redrum en Skillschool zijn feitelijk één organisatie.
• De risicoverdeling tussen partners en gemeente is onduidelijk.
• De second opinion noemt meerdere hiaten; kosten en inkomsten zijn onzeker.

❓ Politieke steun: gemengd

• D66 en SGP steunen het plan onder voorwaarden, maar uitten zorgen over de financiële risico’s.
• PvdA en GemeenteBelangen hebben zich positief uitgelaten, maar benoemden eveneens dat veel nog uitgewerkt moet worden.
• ChristenUnie en VVD wezen op het risico van oplopende kosten en onvoldoende dekking.
• GroenLinks en CDA vroegen nadrukkelijk aandacht voor lokale culturele makers.
• DPE en Mens en Milieu Ede vinden het plan niet rijp voor besluitvorming.

📉 Draagvlak en participatie: ontbreekt

• Geen burgerparticipatie in de planvorming.
• Jongerenraad uit kritisch geluid.
• Inwoners krijgen geen helder beeld van wat Friso de Basis wordt.
• Behoefte aan betaalbare ruimte voor lokale makers wordt niet concreet geadresseerd.

Conclusie

Friso de Basis moet het culturele hart van de Frisokazerne worden. Maar zowel beleidsmatig als zakelijk rammelt het plan. Het college zet in op een groot structureel subsidiebedrag zonder heldere visie, zonder breed draagvlak en zonder stevige financiële onderbouwing. Daarmee dreigt Friso een herhaling te worden van eerder falende prestigeprojecten in Ede. Als college en raad dit project willen laten slagen, zullen de tekortkomingen fundamenteel moeten worden opgelost.