Crowdfunding voor het Smaakpark: een reconstructie

Food-ondernemers Christian Weij en Petra Busser haalden in een crowdfundingcampage op het platform CrowdAboutNow € 276.000 op van veelal particuliere investeerders. Hoe ging dat in zijn werk? Een reconstructie.

In najaar 2019 werd de campagne gelanceerd. Deze staat nog op CrowdAboutNow. Zoals aangegeven in ons eerdere artikel wisten de investeerders dat het een risicovolle lening betrof. Ze leenden aan werkmaatschappij Smaakpark BV en hoorden pas na het faillissement dat het pand dat in 2020 werd aangekocht om Smaakpark in te realiseren in een andere BV, Puur-e Vastgoed, zat. De investeerders zijn hun geld kwijt, terwijl de ondernemers hun pand nog in bezit hebben.

De propositie van de campagne

Om vast te kunnen stellen of dit zuiver is verlopen kijken we eerst naar de propositie van de campagne. Wisten de leningverstrekkers waar ze hun geld in stopten?

In de campagne wordt gesproken over “een unieke foodbeleving” met twee componenten: een foodhal en een park. “Op deze plek staat een oude sporthal waarvan we eigenaar worden en die we zullen ombouwen tot foodhal en bijbehorende bedrijfswoning. De omliggende grond zullen we van de gemeente Ede pachten en is bestemd voor de pluktuin, twee aardewoningen die als B&B gebruikt zullen worden en verschillende ondergrondse kassen en torens waar we met nieuwe vormen van voedselproductie gaan experimenteren.”

Dan concreet: “Om eigenaar van het pand en de grond te worden en het plan uit te voeren is een bedrag van minstens 1.400.000 euro nodig. Hiervan willen we 225.000 via CrowdFunding ophalen. Met dit bedrag kunnen we het pand inrichten, de tuin ombouwen tot inspirerend park en een deel van de verbouwing bekostigen. De rest van de financiering is al binnen, maar kunnen we pas gebruiken als ook de CrowdFunding gedaan is. Als we over de 225.000 gaan, kunnen we ook al een paar innovatieve aardekassen, aquaponics – waar groenten en vissen samenleven – en de duurzame B&B woningen neerzetten.”

Weij refereert hier aan financiering die pas gebruikt kan worden als de crowdfunding is gedaan. Het gaat waarschijnlijk om een lening van het Nationaal Groenfonds. Dit fonds meldt op haar eigen website dat ze medefinancier is van de ‘smaaktuin’ en de b&b-kamers. Het fonds zou op 1 juni dit jaar een ‘closing event’ hebben in het Smaakpark met alle ondernemers, adviseurs en medefinanciers. Hoeveel er is geleend aan Smaakpark, wil het Groenfonds niet zeggen, noch of dat geld terug is betaald (daar lijkt het niet op).

De kernvraag voor de curator

De kernvraag volgens curator Artjan de Putter is deze: leenden de crowdfunders voor de aankoop van het pand of voor de inrichting ervan, dus eigenlijk de inboedel?

Zou je deze vraag op basis van de bovengenoemde propositie helder kunnen beantwoorden? Dat is nog niet zo makkelijk. Volgens de beschrijving wordt het geld uit de crowdfunding gebruikt voor drie dingen: inrichting van het pand, verbouwing van het pand en ombouwen van de tuin. Aangezien er meer is opgehaald dan het streefbedrag, kon een deel (€ 51.000) ook gebruikt worden voor aardekassen, een aquaponics-bassin en realisatie van de b&b woningen.

De inboedel van het pand en de elementen in de tuin vallen in de failliete werkmaatschappij Smaakpark BV. Dat zal bij gedwongen verkoop niet veel meer opleveren. De aardekassen en het aquaponics-bassin zijn, voor zover bekend, nog niet gerealiseerd. De b&b-woningen zijn wel gerealiseerd en zelfs vernoemd naar het hol van de Edese Vos. 😉 Ze worden op dit moment als tiny houses voor shortstay-verblijf verhuurd. Deze vallen volgens Christian Weij onder zijn Puur-e Vastgoed BV, maar een deel van de crowdfunding zou hier volgens de propositie wel voor zijn gebruikt.

De verbouwing van een oude sporthal naar een hip foodrestaurent leidt tot significante waardevermeerdering van het onroerend goed. Als je hebt bijgedragen aan die verbouwing, heb je dus ook bijgedragen aan de waarde van het pand, zou je denken. Maar dat pand zit wel in een andere BV. Het is aan de curator om deze ingewikkelde kwestie uit te zoeken en op te helderen welk deel van het leengeld waarvoor is gebruikt.

In de wervingsvideo wordt wél gesproken over aankoop van het pand.

De overeenkomst van geldlening

Kijken we naar de ‘overeenkomst van geldlening’ tussen Smaakpark en de investeerders, dan lezen we als omschrijving van het project: “de inrichting en verbouwing van de foodhal en de belevenistuin.” Niet de aankoop van het pand is met de lening gefinancierd, maar alles er omheen. Ongetwijfeld is het vanuit de ondernemer (al dan niet geadviseerd door zijn accountant of als voorwaarde van de bank) een bewuste keuze geweest om het vastgoed te scheiden van de geldlening. Het is de vraag of investeerders hierover transparant geïnformeerd hadden moeten worden. Natuurlijk hebben ze hun eigen onderzoeksplicht en hadden ze zelf ook kunnen vragen: ‘Hey Christian, heb je toevallig meer BV’s en waar zit dat pand in?’

In hoeverre je dergelijke kennis over de slimmigheden waarmee ondernemers hun bedrijven organiseren van particuliere investeerders mag verwachten is de vraag. Misschien dachten ze wel: ‘Mijn investering is vast veilig, want er zit ook nog een pand in die onderneming. Als het project flopt, kan dat pand altijd nog worden verkocht, en is het door mijn investering meer waard geworden.’

In hun propositie op CrowdAboutNow melden Weij en Busser hoe ze het geld van de investeerders denken terug te verdienen: “Het SmaakPark zal verschillende inkomstenbronnen hebben: workshops in de kookstudio, verhuur van de B&B kamers, verkoop van eten en drinken, ontwikkeling van nieuwe producten en verhuur van horecaruimte in de foodhal. Maar de verschillende ruimtes in het park en de foodhal zullen ook af te huren zijn voor feesten, vergaderingen, bruiloften en presentaties. Door alle ruimtes zo multifunctioneel mogelijk te maken, zullen we dan ook een hoge bezettingsgraad kunnen halen.”

De verhuur uit het pand en de b&b, die dus in een andere BV zitten, moet ervoor zorgen dat de investeerders in de werkmaatschappij worden betaald. Hun terugbetaling hangt dus wel in grote mate samen met dat vastgoed.

Tussentijdse conclusie: juridisch, op basis van de overeenkomst van geldlening, lijken de investeerders aan het kortste eind te trekken. Maar een propositie mag niet misleidend zijn. Het is grijs gebied.

Het aflossingsschema

Laten we aannemen dat een investeerder € 1.000 heeft ingelegd in Smaakpark BV, dan ziet de terugbetaling (aflossing + 4,5% rente per jaar) er als volgt uit:

Deze investeerder krijgt, als alles goed gaat, tijdens de looptijd van 7 jaar dus € 1.210 terugbetaald en haalt zo een rendement van € 210. Als er geen kink in de kabel was gekomen, zouden de 211 investeerders bij elkaar dus € 333.960 uitgekeerd krijgen. Het crowdfundingplatfom vangt 2% per jaar en verdient € 38.640 aan de deal. Het totale bedrag dat Weij en Busser na 7 jaar zouden moeten terugbetalen is € 372.600. Dat is een kleine ton meer dan ze hebben opgehaald. Een hoop geld als je dat ook nog moet verdienen.

Het is dus niet zo gek dat bij crowdfunding relatief veel ondernemers failliet gaan. Omdat ze geen geld bij de bank kunnen lenen (die is veel strenger, vaak tot hun ergernis) is de verleiding groot om het geld bij particulieren op te halen. Dat gebeurt zonder of met heel beperkt toezicht van de AFM. Ondernemingen die al kwakkelden, kunnen zo versneld in de problemen komen. Onderzoeksjournalistiek platform Investico deed daar enkele jaren geleden onderzoek naar.

Hier ligt een grote verantwoordelijkheid voor het crowdfundingplatform om ondernemers die aankloppen in ieder geval heel goed te screenen. Niet alleen op hun visie, maar ook op hun financials. Directeur Mark Laagewaard van CrowdAboutNow laat weten dat er een intake is en ondernemers beleiding ontvangen bij hun propositie, maar dat er geen uitgebreide screening plaatsvindt zoals bij een bank. “Wij werken voornamelijk met kleine bedrijven en beschouwen hen allemaal als risicovol. Als er iets mis gaat, kunnen ze dat moeilijker opvangen dan een grote onderneming. De investeerders ontvangen als ze willen bijdragen een vragenlijst waarin we hen vragen naar hun ervaring met crowdfunding en of ze zich bewust zijn van de risico’s.”

Op verzoek van de Edese Vos maakte een particuliere investeerder die deelnam een reconstructie van de communicatie tussen Smaakpark en de investeerders sinds januari 2022. De eerste terugbetaling moest immers in maart van dat jaar plaatsvinden. Geen van de investeerders die de Edese Vos sprak heeft geld terug ontvangen, ook niet als werd aangegeven dat ze Weij en Busser aan de gemaakte afspraken wilden houden.

Reconstructie van een investeerder

Wat nu volgt is de door investeerder geschreven tekst.

De horeca in onze woonomgeving (kazerneterrein) was matig en vergaderruimtes waren ook nauwelijks voorhanden. Pizza en Pizza vertrok naar het centrum. Daarom hebben we besloten om met een flink bedrag deel te nemen in deze crowdfundingactie. Het businessplan was goed en het financiële plan zag er goed uit. De ondernemer was erg gedreven, de verwerving van het onroerend goed was een prix d’amis voor zo’n groot kavel en werd door de Rabo van hypotheek voorzien.

We hebben het Smaakpark geregeld bezocht en constateerden beperkte openingstijden en een matige bezetting. De ventilatie in het pand voldoet slecht, de frituurkramen stoten hun afgezogen lucht onvoldoende naar buiten uit zodat je je kleding inclusief jassen na een bezoek langdurig moet luchten om van de frituurstank af te komen. Geregeld gemeld, maar daar was geen verbetering te vinden.

In de nu volgende tijdlijn zijn alleen de crowdfunding-zaken opgenomen en niet de marketing-uitnodigingen die ik ook ontving.

3/1/2022
Christian Weij stuurt een mail waarin de tegenvallers worden opgesomd: coronabeperkingen en het ontbreken van de coronasubsidies omdat deze werden toegekend op basis van de business in september 2021.

9/1/2022
Christian Weij start een fietstocht door Nederland met eindpunt Den Haag om aandacht te vragen voor de ondernemers die buiten het vangnet vallen.

20/1/2022
Een bericht dat het Smaakpark niet kan voldoen aan de verplichtingen. We krijgen als investeerders een keuzemenu met 4 opties:

Optie A: De eerste termijn + rente worden omgezet naar een gift.
Optie B: Je totale investering wordt omgezet in een tegoed, te verzilveren in ons restaurant of kookschool.
Optie C: Uitstel van betaling: de eerste termijn + rente betalen we verdeeld in evenredige delen met de volgende vijf termijnen mee, beginnend op 5 maart 2023.
Optie D: Je gaat niet akkoord met het alternatieve voorstel, de eerste aflossing zal volgens afspraken voldaan worden op 5 maart 2022.

Wij verdelen onze inleg over de keuze A, B en C. Optie B werd als een tegoed in het restaurant genoteerd en daarvan hebben we ongeveer de helft gebruikt. Optie A en C werden niet bevestigd. Op 25/3 stuurde ik hierover een reminder.

7/1/2023
Tijdens een bezoek meldt Christian trots dat hij de subsidie voor het foodlab heeft binnengehaald.

14/3/2023
Een mail van Niels Jochemsen. Hij is sinds 1/1/2023 als bedrijfsleider in dienst bij het Smaakpark, zodat Chris zich weer kan focussen op de creatieve kant van het bedrijf en het ontwikkelen van nieuwe duurzame smaken en producten. Hij schrijft:

Annelien van den Brink draagt sinds 01.03.2023 de verantwoordelijkheid voor het restaurant en de evenementen. Met haar jarenlange ervaring binnen de horeca een absolute aanwinst voor het Smaakpark. En last but not least heeft Emile Samson de verantwoordelijkheid voor het Foodlab sind 01.03.2023 overgenomen. Emile werkt al sinds het begin bij het Smaakpark en nu hij zijn studie succesvol heeft afgerond stelt hij zijn know how vol ter beschikking.

Er wordt weer een voorstel gedaan:

Optie A: De tweede termijn + rente worden omgezet naar een gift.
Optie B: Je totale investering wordt omgezet in een tegoed, te verzilveren in ons restaurant of kookschool.
Optie C: Uitstel van betaling van maart 2023 naar december 2023 met als persoonlijk dankjewel een drie-gangen strippenkaart.
Optie D: Je gaat niet akkoord met het alternatieve voorstel, de tweede aflossing zal zsm worden voldaan.

14/3/2023
Ik vraag Niels en CrowdAboutNow om een overzicht van de uitstaande leningen. Op 16/3 krijg ik een overzicht van CrowdAboutNow. Niels reageert niet op mijn verzoek.

13/4/2023
Ik had nog geen keuze gemaakt omdat ik op antwoord van Niels wachtte, maar Christian Weij bedankt de crowdfunders in algemene termen. Deze mail is veelzeggend:

Zeer gewaardeerde crowdfunders,

Als eerste willen wij u bedanken voor uw antwoord op onze vraag m.b.t. het uitstellen van de betalingen in maart. Wij zijn ontzettend blij met het grote aantal aan positieve reacties. Vanzelfsprekend waarderen wij ook de keuze van onze stakeholders die voor optie D, uitbetaling zoals afgesproken, gekozen hebben. Wij hebben aangegeven hier graag onze verplichtingen naar u na te willen komen.

Helaas hebben wij, door de turbulente tijd (corona, bouwactiviteiten omgeving, etc.) hier meer tijd voor nodig als wij dachten. Wij zijn nog steeds vol enthousiasme en geloof in ons concept, echter hierbij hebben we de steun nodig van alle stakeholders (waaronder uiteraard ook die van u). Momenteel zijn we druk doende om de juiste weg en balans te vinden. Hierin zijn ook onze grotere stakeholders en financiers betrokken. Wij verwachten binnen enkele weken, en uiteraard graag eerder, helderheid te kunnen bieden over onze toekomst.

Ongetwijfeld begrijpt u dat dit voor ons zeer spannende tijden zijn waarbij we u oprecht vragen nog even geduld te hebben. Uw steun en vertrouwen wordt door ons buitengewoon gewaardeerd waarbij ons streven uiteraard gericht is op het realiseren van de plannen waar we u destijds voor geïnteresseerd hebben.

Met vriendelijke groet,

Christian, Petra, Niels en het gehele team van het Smaakpark

10/6/2023
De Edese Vos informeert ons over het faillissement.

12/6/2023
Christian informeert de crowdfunders per email over het failissement.

16/6/2023
Ik ontvang een verzoek van de curator, die de zaak voortvarend aanpakt. Ik kan mijn vordering met bewijsstukken indienen. Vooralsnog verwacht ik dat ik bij de teleurgestelde crowdfunders mag aansluiten.

Hoe de zaak verder wordt afgehandeld is aan de curator. Als er meer bekend is, zal de Edese Vos dat melden.

NASCHRIFT 23 juni 2023: De reactie van directeur Mark Laagewaard van CrowdAboutNow is aan het artikel toegevoegd.

NASCHRIFT 24 juni 2023: Bij ‘propositie van de campagne’ is een alinea toegevoegd over een lening die het Nationaal Groenfonds aan het Smaakpark heeft verstrekt.