Marc van der Woude
Een uit de hand gelopen oefening van Defensie heeft vanmiddag geleid tot een verwoestende brand op de Eder Heide bij de Koeweg. De brand, die rond 14.30 uur uitbrak, groeide in korte tijd uit tot een van de grootste heidebranden van de afgelopen jaren. Ruim 500 brandweerlieden uit het hele land werden ingezet om het vuur onder controle te krijgen.
De omstandigheden waren extreem ongunstig: het is al wekenlang kurkdroog. Het KNMI meldde dat maart 2025 de droogste maart was sinds het begin van de metingen in 1906. Normaal valt er in maart zo’n 53 millimeter neerslag, maar afgelopen maand bleef dat steken op slechts 6 millimeter. Ook februari was uitzonderlijk droog. In grote delen van Nederland geldt daardoor inmiddels ‘fase 2’, een officiële risicofase voor snelle en moeilijk beheersbare natuurbranden.
De Edese Vos hield vanaf het begin van de brand op Facebook een liveblog bij. Dit artikel is de samenvatting van de gebeurtenissen. Onder het artikel is een update geplaatst van vrijdag 4 april. Op een luchtfoto is de schade goed te zien: 20 procent van de Eder Heide (dat is het heidegebied ten noorden van de N224) is verbrand. Defensie heeft de afgelopen maanden haar oefeningen bij Ede geïntensiveerd.
Inzet van 500 brandweerlieden
De brandweer schaalde vrijwel direct op toen bleek hoe snel de vlammen zich door het droge heidelandschap verspreidden. Door de harde en draaiende wind breidde de brand zich snel uit richting het Edese Bos en het Defensieterrein bij de Apeldoornseweg. Grote rookwolken waren tot in Amersfoort te zien en te ruiken. De gemeente Ede adviseerde omwonenden ramen en deuren gesloten te houden.
Steakhouse Amadeus diende tijdens de crisis als overleglocatie voor hulpdiensten. Door de brand moesten verschillende wegen worden afgesloten, waaronder de N304 en de afrit Ede-Noord op de A30. Het verkeer rondom Ede liep volledig vast.
Al snel werd GRIP-3 afgekondigd, wat betekent dat de burgemeester leiding moet geven aan een regionaal crisisteam. De brandweer kreeg hulp van korpsen uit onder meer Wageningen, Veenendaal, Arnhem en zelfs Winterswijk. In totaal werden ruim 500 brandweerlieden ingezet.
Diverse foto’s van lezers. Links bovenin: Kars (groep 8 Paasbergschool).
Chinook schept water uit Kreelseplas
Om de vlammen te bestrijden werd niet alleen materieel ingezet vanaf de grond, maar ook vanuit de lucht. Defensie stelde een Chinook-helikopter beschikbaar, uitgerust met een zogenoemde ‘Bambi Bucket’ waarmee per keer 7.500 liter water uit de Kreelseplas werd gehaald. Boeren hielpen mee bij het vormen van zogenaamde ‘stoplijnen’ door vegetatie om te woelen, om zo de uitbreiding van het vuur te stoppen.
Oefening op de verkeerde plek?
In het gebied ten noorden van Ede hield een eenheid van de Koninklijke Landmacht een oefening. Volgens een woordvoerder van Defensie werd daarbij gebruik gemaakt van pyrotechnische middelen die vuur en rook afgeven, zoals rookpotten. Die worden normaal gesproken ingezet op zanderige ondergrond, waar de risico’s op brand kleiner zijn.
Hoe de begroeiing in brand heeft kunnen vliegen, is nog onduidelijk. Zeker is inmiddels wel dat de heidebrand het directe gevolg is van deze oefening. De Koninklijke Marechaussee onderzoekt het incident, dat mogelijk strafrechtelijke gevolgen krijgt vanwege het verhoogde brandrisico bij deze droogte.
Grote inzet, grote schade
Om 20.45 uur meldde loco-burgemeester Arnold Versteeg dat de brand onder controle was. Het nablussen zal echter nog dagen duren. Twee pelotons (zo’n 60 brandweerlieden met materieel) blijven actief op het terrein. Hoewel het vuur is ingedamd, is een aanzienlijk gebied verwoest. De precieze omvang van het getroffen natuurgebied is nog niet vastgesteld.
De Edese Vos publiceerde gedurende de dag actuele beelden en updates via haar kanalen. Redacteur Nando Eskes was ter plaatse. Beelden van de Chinook, de rookontwikkeling en het coördinatiepunt bij de Apeldoornseweg zijn te zien op het YouTube-kanaal van de redactie.
Update vrijdag 4 april
De brandweer denkt nog de hele dag bezig te zijn met het nablussen. Volgens een woordvoerder zijn er nog steeds veel ‘hotspots’, plekken waar veel warmte in de grond zit. Die moeten worden aangepakt, anders kan er opnieuw brand uitbreken. Gespecialiseerde brandweerlieden lopen over de heide en proberen die warmte laag voor laag uit de grond te halen. Deze hotspots worden onder andere met drones opgespoord.
Het getroffen gebied betreft zo’n 130 hectare, dat is 20 procent van de Eder Heide, het heidegebied ten noorden van de N224, een oppervlakte die vergelijkbaar is met de wijk Rietkampen.
Inwoners wordt verzocht vrijdag nog weg te blijven bij de heide om de brandweer haar werk te laten doen. “Het is gevaarlijk om op de heide te zijn vanwege de hoge temperaturen,” aldus de gemeente. Als de wind weer aantrekt kunnen de hotspots weer een kleine brandhaard worden die zich ontwikkelt tot een grotere brand. De N304 is nog steeds afgesloten.
Locoburgemeester Arnold Versteeg laat weten dat hij Defensie niets kwalijk neemt. “Het is zuur dat het gebeurt, maar er kan altijd iets gebeuren bij een oefening. Dat zullen zij ook erkennen.” Ook vindt hij dat Defensie goed rekening houdt met de droogte in ons land. De reactie van Versteeg is opmerkelijk omdat er een onderzoek wordt ingesteld naar de oorzaak van de brand. Of er zorgvuldig is gewerkt of verwijtbaar gehandeld moet nog duidelijk worden.
Met oog op de internationale situatie heeft Defensie haar oefeningen op de heide geïntensiveerd. Het incident is geen reden om voorlopig te stoppen met oefeningen, benadrukt Minister Brekelmans. “We moeten ook trainen en geoefend zijn, gezien de dreiging die op ons afkomt.”
Edese Vos
Als er zaterdag een oefening werd gehouden, hoe kan het dan dat er vandaag (donderdag) brand ontstaat… daar zitten 5 dagen tussen.
Fijn dat je zo scherp bent. Uiteraard was die oefening vandaag.
Nou ja als er iets achtergelaten wordt, zou het natuurlijk kunnen. Net als glas en sigarettenpeuken, achtergelaten in de natuur, voor flinke branden kunnen zorgen.
Heb nog wel bewijs dat rookgrannaat in het gras ligt en daarna brand ontstaat in het gras.
Hoezo rekening houden met brandgevaar. Foto genomen zaterdag 5 april en die granaat lag er een week eerder niet.
Mail maar even door als je wilt: https://edesevos.nl/contact/
Defensie richt meer schade aan aan de kwetsbare natuur dan een paar loslopende hondjes bij de Drieberg.
Hulde aan alle brandweerlieden die zijn ingezet! Naar wat ik begreep had deze brand enorm uit de hand kunnen lopen onder deze omstandigheden. Jammer dat een deel van de hei is verbrand. Maar meestal herstelt de natuur zich weer verbluffend snel.
Ik denk dat naast de enorme inzet met 500 brandweerlieden uit het gehele land en blushelikopters het ook erg meegeholpen zal helpen dat de wind in de avond snel is gaan liggen. Als de brand een paar uur eerder op de dag ontstaan zou zijn, dan denk ik dat de brand misschien wel de N304 had kunnen bereiken en passeren…
Of zoals ik me nu bedenk, als dit 2 dagen eerder gebeurd zou zijn met een stevige NO wind (i.p.v. ZO wind gisteren) die ook in de avond, nacht en daaropvolgende dag flink bleef doorwaaien dan had het ook behoorlijk rampzalig kunnen zijn. Het was dan namelijk in hoog tempo richting de bebouwde kom van Ede gegaan
Staande bij Amadeus was die harde wind inderdaad verontrustend. Tot deze verminderde. Dichte rookwolken langs de huizen aan het zandpadje achter Amadeus langs de Hessenweg.
Er is inderdaad op die locatie ‘zanderige ondergrond’ maar ik betwijfel of er een plek is met een diameter van 10 meter zonder brandbaar materiaal. En bij harde wind, die stond er, kunnen vonken ver meegenomen worden, verder dan die minstens 5 meter die daarvoor dan nodig is.
Het is duidelijk dat Brekelmans alle realiteitszin kwijt is, prima dat Defensie moet oefenen, geen problemen mee, maar als je je schietoefeningen nou eens lekker in de rok van Amsterdam gaat houden, of tussen Den Haag en Gouda in, of weet je wat op boerengebied in de Noordoostpolder of de Flevopolder en niet op de kwetsbare natuur die de Veluwe heet… maar nee, daar wonen randstedelingen die dat natuurlijk niks vinden. Het wordt tijd dat de Provincie Gelderland hier duidelijk laat merken dat er in Gelderland geen plek voor uitbreiding van oefenterrein is en dat ook voor defensie geld dat als er vuur/stookverbod geldt in die natuur dat je niet met je GVD pyrotechnics gaat lopen kutten!
De terreinen zijn eigendom van defensie. En die moeten onder alle omstandigheden kunnen oefenen. Schietoefeningen worden hier naar mijn weten niet (meer) gedaan. Dat neemt niet weg dat er wellicht beter naar de terreinomstandigheden moet worden gekeken voordat je begint met de oefeningen.
Schietoefeningen niet meer gehouden? Wij horen hier (Ede Noord) regelmatig een ‘ratata’. Tijdens mijn renrondjes zag ik ook wel schietborden met op afstand een militair. Het kunnen natuurlijk dartborden zijn geweest voor de Nationale Defensie Kampioenschappen Darten, maar dat lijkt me sterk. Ook sterk lijkt me dat men schietoefeningen met scherp doet in publiek toegankelijk gebied. Dat de honden aan de lijn moeten, lijkt me ook iets met deze geluiden te maken te hebben. Maar wat het ook is, nep, losse flodders, roepgeluiden met megafoon opdat Ede-Noord gerustgesteld is dat Defensie waakt, feit is dat militairen daar veel intensiever bezig zijn dan jaren het geval is geweest. Waarbij ik me verbaas over het relatief kleine gebied en dus die integratie met publieke toegankelijkheid.
De kogelvangers die er vroeger stonden zijn weggehaald. Daar werden ooit grote schietoefeningen met scherpe munitie gehouden. Er werd dan een rode korf in een paal gehesen. De integratie met publieke toegankelijkheid is er altijd geweest. Ben geboren vlakbij dit gebied en wij speelden vroeger tussen de militairen die daar bivak maakten. Na het sluiten van de kazernes verdween dat. Gezien de toenemende spanningen is het m.i. logisch dat militairen goed voorbereid moeten worden.
Johan, weet je waar het mij vooral om gaat: die uitbreiding waar Defensie wil oefenen op terrein wat ze niet in het bezit hebben zoals het gebied rondom Terlet. Waar ook gewoon nog een natuurbegraafplaats en uitstrooiveld onder de voet word gelopen. Het is klaar met defensie uitbreidingen in Gelderland wat mij betreft.
Bart, mee eens dat het beter is om daar te oefenen waar het kan. Maar dat is in ons kleine, dichtbevolkte landje best lastig.
Dat de Eder Hei en de Ginkelse Hei, eigendom van Defensie, openbaar toegankelijk zijn is inderdaad vrij bijzonder. Die openbaarheid is te danken aan het buurschap Ede-Veldhuizen, dat destijds, bij de verkoop van de tot dan in haar bezit zijnde heideterreinen aan Defensie, enige rechten heeft bedongen, waaronder de vrije toegankelijkheid. Dat is ook in de notariële akte vastgelegd. De duur van die vrije toegankelijkheid liep af, maar zou stilzwijgend worden verlengd, tenzij één der partijen daar bezwaar tegen zou maken. Het buurschap is nooit opgeheven, maar bestaat vooral nog als folkloristisch element, en Defensie heeft nooit aangegeven de overeenkomst te willen beëindigen. Maar zou dat elk moment kunnen doen, en een hek om de heide kunnen plaatsen.
Niet de mooiste manier om heide kwijt te raken, maar komt meestal wel mooi terug. De grassen ben je nu kwijt, er is een tijd geweest dat de heide afgeplagd werd, werkte ook goed.
Voordat de kunstmest kwam was de heide al eeuwenlang in gebruik om er, in potstallen, mest mee te produceren. De schapen begraasden overdag de heide, en verbleven ’s nachts in die potstallen, Hun uitwerpselen zorgden voor omzetten van de in de stal aangebrachte heideplaggen voor productie van mest. Werden de heideplanten te oud, dan vraten de schapen ze niet meer. En dan kon er, naast plaggen en maaien, door afbranden voor worden gezorgd dat de heide zich verjongde, want na het afbranden groeide er (snel) weer jonge heide. En die vraten de schapen graag. Dus zo’n brand als nu aan de Koeweg is, vanuit het oogpunt van heidebeheer, helemaal niet erg. Bijkomend voordeel van afbranden is dat je dan ook gelijk de opslag (jonge bomen) kwijt bent. Die moet je anders tegen hoge kosten verwijderen.
Wat gek dat defensie niet aan de brandbestrijding lijkt te hebben deelgenomen. Dit kan toch ook in een oorlogssituatie gebeuren?
Defensie is, al of niet in een oorlogssituatie, helemaal niet ingericht om deel te nemen aan het bestrijden van een (grote) heidebrand. En het bij Defensie werkende personeel is helemaal niet opgeleid om als brandweerman op te treden. Brandbestrijding, ook in het geval van een heidebrand, kan erg gevaarlijk zijn, dus dat kun je beter aan brandweerlieden overlaten. Overigens werd er wel een blushelicopter ingezet. En die was, zo begreep ik, van Defensie.
Defensie heeft mee geholpen! Staat misschien nergens vermeld maar is wel zo op diverse vlakken.
De brandweer waarschuwt regelmatig dat in het huidige bos- en heidebeheer geen ruimte meer is voor brandgangen/stoplijnen. Speelt dat hier ook?
Ja, dat hebben we in onderzoek. Binnenkort meer.