Marc van der Woude
Tien dagen voor het NK Wielrennen wees de gemeente Ede organisator Courage Events aan als ‘dienst van algemeen economisch belang’ (DAEB), waardoor €130.000 subsidie staatssteunproof kon worden uitgekeerd. De vraag is of deze constructie voldoet aan de Europese regels.
De Europese regeling voor Diensten van Algemeen Economisch Belang maakt het mogelijk dat overheden financiële steun geven aan diensten die de markt niet of onvoldoende levert, mits aan vier criteria wordt voldaan:
Volgens Europese richtlijnen vallen algemeen imago- en promotiemanagement en evenementensponsoring ter verhoging van toerisme of city branding expliciet niet onder DAEB, tenzij er een duidelijke publieke nutsfunctie is.
Timing en achtergrond
Op 18 juni, tien dagen voor het NK op 28 juni, wees de gemeente Courage Events aan als DAEB. De gemeente stelt dat zonder deze steun het NK niet zou kunnen plaatsvinden. Het evenement werd vooral ‘binnengehaald’ nadat andere gemeenten afhaakten wegens tekort aan politie-inzet vanwege andere nationale veiligheidsverplichtingen door de NAVO-top.
Cruciaal probleem: de bezwaarperiode van zes weken liep tot na het evenement. Deze termijn is bedoeld om belanghebbenden de kans te geven bezwaar aan te tekenen tegen de aanwijzing, maar werd nu een dode letter omdat het evenement al was afgelopen voordat iemand juridisch kon optreden.
Deze timing ondermijnt de democratische controle die in de DAEB-regeling is ingebouwd. Door de aanwijzing zo laat te doen, wordt de rechtswaarborg van de bezwaarprocedure uitgehold. Het schept ook een precedent waarbij andere overheden dit trucje kunnen kopiëren om achteraf juridische constructies te vinden voor omstreden subsidies.
Eind februari was al bekend dat Ede het NK binnen had gehaald, maar volgens de gemeente kwam de subsidieaanvraag pas op 4 juni binnen.
Kostenverdeling
Het aanwijzingsbesluit noemt kosten voor:
- Materiaal- en communicatiekosten
- Verkeersmaatregelen
- Vergoedingen jury, vrijwilligers, medische dienst
- Parkeer- en verblijfskosten organisatie
- Catering en VIP-trailer
De gemeente verplichtte Courage Events om geen externe cateraars in te huren, zodat de lokale Edese horeca van het evenement zou profiteren. Dat stimuleert de lokale economie, maar onderstreept dat citymarketing en ondernemersbelang hier het hoofdmotief lijken – en niet een publieke nutsfunctie, zoals de DAEB-regeling vereist. Ook ontbreekt een kosten- en batenanalyse om het economische of maatschappelijke nut te onderbouwen.
De provincie Gelderland kende nog eens €30.000 subsidie via dezelfde DAEB-constructie toe, maar kondigde dit pas aan nadat het evenement al een week voorbij was.
Bestuurlijke uitspraken
Burgemeester Verhulst en wethouders presenteerden het binnenhalen van het NK als persoonlijke triomf. Wethouder Van der Beek stelde: “Professioneel handelen betekent ook dat je je eigen voorkeuren inzet, zolang je die passend afweegt.”
Zulke uitspraken suggereren dat bestuurlijke voorkeuren mogelijk een doorslaggevende rol speelden bij deze beslissing. De vraag is of persoonlijke ambities van bestuurders hebben geleid tot een creatieve interpretatie van Europese regelgeving.
Reactie organisator
Thijs Rondhuis van Courage Events zegt dat DAEB-aanwijzingen bij wielerevenementen “standaard” zijn, omdat wielrennen geen ticketinkomsten kent en volledig openbaar is. Ook benadrukt hij het regiomarketingaspect: 1,1 miljoen kijkers zagen het NK bij de NOS.
Uit jaarrekeningen blijkt dat Courage Events haar evenementen organiseert via aparte werk-BV’s met minimaal eigen vermogen, terwijl de holding een eigen vermogen van ruim vier ton heeft opgebouwd. “Dit is om de risico’s beheersbaar te houden,” zegt Rondhuis. “Vanuit de holding worden loonkosten en overkoepelende bedrijfskosten betaald.”
Deze constructie roept vragen op: worden werk-BV’s structureel gebruikt om subsidies aan te vragen terwijl winsten naar de holding vloeien? Europese regels bepalen dat DAEB-compensatie alleen de redelijke kosten van een publieke dienst mag dekken, zonder overcompensatie of winstmarges.
Europese toets
De kernvraag is of de DAEB-aanwijzing voldoet aan de Europese criteria, of dat hier sprake is van een creatieve omweg om subsidie toe te kennen.
Een woordvoerder van de Europese Commissie laat weten dat Brussel in de praktijk wel coulant met de regeling omgaat en de decentrale overheden veel ruimte voor een eigen afweging biedt. Er zijn uitzonderingsmogelijkheden voor sport- en culturele steun, en afkeuringen zijn zeldzaam mits de formele vereisten worden gevolgd.
Wanneer zou een sportevenement wél als DAEB kunnen gelden? Bijvoorbeeld als het gaat om een laagdrempelig sportevenement voor kwetsbare doelgroepen, waar reguliere aanbieders geen verdienmodel in zien en publieke toegankelijkheid centraal staat.
Hoe scoort het NK Wielrennen op de vier DAEB-criteria?
Conclusie
De aanwijzing als DAEB lijkt juridisch vooral een slimme truc om subsidie buiten aanbestedings- of reguliere subsidieregels om toe te kennen. Of dit rechtmatig is, kan alleen de Europese Commissie beoordelen bij een formele klacht.
DAEB voor FoodX Netherlands
Eerder bekeek de Edese Vos ook de DAEB-aanwijzing voor FoodX Netherlands BV, een commerciële onderneming op het World Food Center-terrein. Daar werd €300.000 publiek geld toegekend, waarvan €50.000 van Ede, €50.000 van de provincie en €200.000 van de Regio Deal Foodvalley.
De FoodX-casus was beter onderbouwd dan het NK Wielrennen, met een duidelijke analyse van marktfalen en proportionaliteit in het aanwijzingsbesluit. Toch blijft ook daar de vraag: is dit echt een publieke nutsvoorziening, of vooral een innovatie- en marketingimpuls?
Edese Vos
