Marc van der Woude
Wat kost het een Nationaal Park om toegankelijkheid af te schaffen? Het nieuwe beleid van De Hoge Veluwe schrapt de vrijstelling voor gehandicapte bezoekers en hun begeleiders. Dit besluit leidde tot een golf van kritiek, waarbij de discussie niet langer gaat over geld, maar over reputatie en de grenzen van solidariteit.
Na onze berichtgeving over het nieuwe toegangsbeleid van Nationaal Park De Hoge Veluwe kreeg het onderwerp onverwacht brede weerklank. Het nieuws werd overgenomen door onder meer de Gelderlander, de Stentor, Omroep Gelderland, BNNVARA en de Nationale Zorggids. Daarmee kreeg de lokale kwestie plots landelijke aandacht.
De kritiek richt zich niet alleen op het principe van toegankelijkheid, maar ook op de logica van het besluit zelf. Zelfs wie het los van morele argumenten bekijkt, vraagt zich af of het economisch verstandig is: wat het park mogelijk wint aan entreegeld, dreigt het te verliezen aan imago, loyaliteit en goodwill. Dat het besluit uitgerekend werd aangekondigd in de Week van de Toegankelijkheid maakt het moment extra ongelukkig en versterkt het signaal van onverschilligheid.
Een ‘boete op afhankelijkheid’
Belangenbehartiger en schrijver Marcel Kolder, vader van een gehandicapte dochter, publiceerde kort daarop een open brief aan parkdirecteur Seger baron van Voorst tot Voorst en Benno Tempel van het Kröller-Müller Museum. Zijn oproep werd breed gedeeld en leidde tot tientallen reacties van mensen die schrijven hun jaarkaart op te zeggen of het park voortaan te mijden.
In zijn brief spreekt Kolder de directie van zowel het park als het museum rechtstreeks aan. Hij noemt het schrappen van de vrijstelling voor voertuigen en begeleiders van gehandicapte bezoekers “een boete op afhankelijkheid”.
“Wie niet kan lopen of fietsen,” schrijft hij, “mag straks alleen nog binnen tegen betaling van wat feitelijk een boete op afhankelijkheid is.”
Volgens Kolder verhult het park ongelijkheid achter een mooi klinkend woord. “Gelijke behandeling klinkt nobel, maar wordt hier gebruikt als rookgordijn voor ongelijkheid. Wat u gelijkheid noemt, is moderne apartheid. Wie kan lopen, mag naar binnen. Wie niet kan, mag betalen.”
Zijn toon is fel, maar zijn argumentatie is helder. Kolder verwijst naar het VN-verdrag Handicap, dat Nederland verplicht tot redelijke aanpassingen om mensen met een beperking gelijke toegang te bieden. Het besluit van De Hoge Veluwe doet volgens hem precies het tegenovergestelde: het legt een extra drempel waar andere instellingen die juist proberen weg te nemen.
Kolder ontving inmiddels een schriftelijke reactie van het park, liet hij de Edese Vos weten, maar daarin herhaalt De Hoge Veluwe vooral haar bekende standpunt: de maatregel zou ‘gelijke behandeling’ bevorderen en praktische discussies aan de ingang voorkomen. De brief ademt weinig bereidheid om de inhoudelijke bezwaren serieus te wegen; het leest vooral als een net verpakt PR-antwoord.
Kröller-Müller Museum zit klem
Extra wrang is de positie van het Kröller-Müller Museum. In 2019 ontving het museum nog de Toegankelijkheidsprijs van De Zonnebloem voor zijn inspanningen om bezoekers met een beperking te verwelkomen. Datzelfde museum wordt nu, door het besluit van het park, voor een voldongen feit gesteld.
Het is de vraag of hier overleg over is geweest. Er is sprake van een opmerkelijke tegenstrijdigheid tussen park en museum. Terwijl het Kröller-Müller Museum nog altijd meldt dat houders van een GPK recht hebben op gratis toegang voor één begeleider en één voertuig, beëindigt het park die regeling feitelijk. Daarmee creëert het park een onwerkbare situatie voor bezoekers die alleen het museum willen bezoeken.
De Edese Vos heeft het Kröller-Müller Museum om een reactie gevraagd op deze tegenstrijdigheden en de impact van het beleid, maar heeft tot op heden geen antwoord ontvangen. Dat is overigens kenmerkend voor de houding die het Kröller-Müller Museum aanneemt in situaties die gevoelig liggen of kritische vragen oproepen over hun relatie met Nationaal Park De Hoge Veluwe.
Ook zakelijk onhandig, verlies aan goodwill
Veel bezoekers begrijpen niet hoe het park dit besluit als een ‘verbetering’ kan verkopen. “Zelfs als je het puur zakelijk bekijkt, is dit onhandig,” schreef een vaste bezoeker. “De paar euro’s die het oplevert, weegt niet op tegen het verlies aan goodwill.”
In de reacties op sociale media geven tientallen mensen aan hun jaarkaart op te zeggen uit solidariteit met gehandicapte bezoekers. De toon is veranderd. Waar de eerste kritiek vooral moreel was, spreken mensen nu over vertrouwen, loyaliteit en reputatie. “Het park was voor mij een symbool van rust en beschaving,” reageerde een vrouw uit Arnhem. “Maar dit voelt als verraad van waarden.”
Zelfs vaste bezoekers zonder beperking geven aan dat ze zich niet meer thuis voelen bij een instelling die, zoals één reageerder het samenvatte, “de natuur weer maakt tot een domein voor de sterken.”
De prijs van ‘gelijke’ behandeling
Ook communicatief lijkt het park zich te hebben verkeken. De Q&A-pagina waarin het park herhaalt dat de maatregel voortkomt uit “ongemakkelijke situaties aan de entree” en “ongelijkheid tussen bezoekers” gaat er niet als zoete koek in. Die uitleg maakt de kritiek eerder groter dan kleiner. “Als er misverstanden zijn bij de poort, los je dat op met betere instructie – niet door de regeling te schrappen,” schreef een oud-bezoeker.
Wat op papier klinkt als ‘gelijke behandeling’ blijkt in de praktijk vooral te leiden tot ongelijkwaardigheid. Wie zelfstandig kan lopen of fietsen, ervaart het park zonder extra kosten. Wie afhankelijk is van een voertuig of begeleider, betaalt straks dubbel: in geld én in moeite.
Daar zit de kern van de discussie. Niet de paar euro’s verschil, maar de vraag of toegankelijkheid in Nederland een recht is of een gunst. Of, zoals Kolder het formuleert:
“Mensen met een beperking betalen niet minder omdat ze anders zijn, maar omdat ze méér moeten overwinnen om überhaupt te kunnen meedoen.”
Wat de Hoge Veluwe met dit besluit precies hoopt te bereiken, blijft onduidelijk. De onbuigzaamheid waarmee het besluit is genomen en verdedigd, doet sterk denken aan een gril of een autoritaire reflex, passend bij de houding die de parkdirectie vaker tentoonspreidt. De financiële opbrengst is waarschijnlijk beperkt, de reputatieschade daarentegen aanzienlijk.
Voor veel bezoekers is het park niet langer vanzelfsprekend het symbool van natuur, kunst en gastvrijheid dat het ooit was. Als direct gevolg van de ontstane maatschappelijke onrust hebben GroenLinks en de PvdA in Ede aangekondigd raadsvragen te zullen stellen.
De open brief van Kolder laat zien hoe snel één kortzichtig besluit kan uitgroeien tot een breder maatschappelijk debat. Niet alleen over drempels in een nationaal park, maar over de solidariteit in onze samenleving.
