Marc van der Woude
In 2019 introduceerde de gemeente Ede de Edese Participatie Aanpak (EPA) om inwoners nauwer te betrekken bij besluitvormingsprocessen. Vier jaar later was de aanpak al toe aan een stevige herziening. Daar rolde na een uitgebreid inspraakproces waaraan veel Edenaren deelnamen de EPA 2023 uit. Wat houdt deze in?
De EPA 2023 is het antwoord op kritiek vanuit de samenleving: inwoners voelden zich te vaak buitengesloten of te laat betrokken. Nu belooft de gemeente beterschap, met een nieuwe aanpak die maatwerk, betere communicatie en transparantie centraal stelt.
Wat ging er mis?
De EPA uit 2019 was een goedbedoeld initiatief, maar de praktijk bleek weerbarstig. Inwoners werden soms pas betrokken wanneer de plannen al vergevorderd waren, wat de ruimte voor inspraak beperkte. Ook was er vaak onduidelijkheid over waar inwoners daadwerkelijk invloed op konden uitoefenen, wat leidde tot frustraties en wantrouwen richting de gemeente.
In een enquête die onderdeel was van de evaluatie, gaven inwoners de samenwerking met de gemeente gemiddeld een 6,6, een ruime voldoende, maar ook niet meer dan dat. De belangrijkste verbeterpunten die naar voren kwamen, betroffen het tijdig betrekken van inwoners, duidelijkere communicatie over de kaders van participatie, en het geven van feedback over wat er met hun inbreng gebeurde.
De beloftes van de EPA 2023
Met de nieuwe EPA 2023 wil de gemeente Ede de relatie met haar inwoners herstellen en verbeteren. De belangrijkste veranderingen zijn gericht op maatwerk, verwachtingsmanagement en het transparant communiceren over de rol die inwoners spelen in projecten.
1. Tijdige betrokkenheid en heldere communicatie
Inwoners moeten zo vroeg mogelijk bij gemeentelijke plannen worden betrokken. De gemeente belooft duidelijk aan te geven waarover inwoners kunnen meedenken en welke delen van een project al vastliggen. Dit moet voorkomen dat participatietrajecten slechts een formaliteit zijn zonder echte invloed.
2. Meer aandacht voor ondervertegenwoordigde groepen
De EPA 2023 legt een grotere nadruk op het betrekken van groepen die vaak niet vanzelf participeren. Dit zijn bijvoorbeeld inwoners met lagere taalvaardigheden of mensen die weinig bekend zijn met gemeentelijke procedures. De gemeente gaat actief op zoek naar manieren om deze doelgroepen te betrekken en hun stem te laten horen.
3. Gebruik van de participatieladder
Een nieuw instrument in de EPA is de participatieladder. Hiermee geeft de gemeente aan op welk niveau inwoners betrokken worden bij besluitvorming: van informeren tot meebeslissen. Dit zorgt voor meer duidelijkheid over de mate van inspraak die inwoners hebben in verschillende projecten.
4. Versterking van inwonersinitiatieven
De gemeente blijft inwonersinitiatieven, zoals buurtprojecten, ondersteunen via het platform Ede Doet. Er zijn duidelijke criteria opgesteld waaraan deze initiatieven moeten voldoen. Zo moet er sprake zijn van draagvlak binnen de buurt en moeten de initiatieven bijdragen aan de leefbaarheid, vergroening, of sociale cohesie.
5. Bewonersbod en het Right to Challenge
Een bijzondere vorm van participatie die wordt gestimuleerd, is het Right to Challenge. Dit geeft inwoners de mogelijkheid om gemeentelijke taken over te nemen als zij denken dat zij dit beter kunnen. In Ede zijn al enkele succesvolle voorbeelden van dit concept, zoals de Valkse Groencoöperatie, die het groenbeheer van de gemeente heeft overgenomen.
Meer ondersteuning van de gemeente
Om ervoor te zorgen dat de nieuwe EPA ook daadwerkelijk effect heeft, is er extra capaciteit vrijgemaakt om gemeentelijke ambtenaren te ondersteunen bij participatieprocessen. De gemeente belooft daarbij dat participatie maatwerk blijft: elk traject krijgt een eigen aanpak, afgestemd op de omstandigheden en betrokkenen.
De nieuwe aanpak is dus in theorie veelbelovend. De gemeente Ede erkent dat er in het verleden dingen mis zijn gegaan en zet met de EPA 2023 stappen richting een meer open, toegankelijke en betrokken overheid. Inwoners krijgen niet alleen de kans om mee te denken, maar ook om daadwerkelijk invloed uit te oefenen op hun leefomgeving.
De praktijk is natuurlijk weerbarstiger, zoals de afgelopen periode al bleek bij de Keetmolen en de Zeeheldenbuurt. De Edese Vos duikt daarom dieper in de participatie: wat gaat er goed en wat niet, en wat zijn de oorzaken? Waarom zijn sommige burgerinitiatieven succesvol en andere niet? Krijgen inwoners wel echt een serieuze stem in de ontwikkeling van hun buurt? Kan de gemeente de ambities waarmaken en het vertrouwen herstellen?
Lees de Edese Participatie Aanpak
We horen graag van je. Wat is jouw ervaring met participatie in Ede? Heb je wel eens initiatieven genomen en daarbij met de gemeente te maken gehad? Neem contact met ons op!
Dit artikel maakt deel uit van ons dossier ‘frustratie in de burgerparticipatie’, onderzoek dat mede mogelijk is gemaakt door het Fonds BJP.
Geen ervaring over een bestaand traject of een bewonersinititatief. Maar de uitwerking van de omgevingsvisie is voor de gemeente Ede een belangrijke stap om de toekomstige inrichting van de stad vorm te geven. Mooie gelegenheid dus om eens in het participatieplan voor dit traject te duiken. Hier verwacht je toch dat alle goede voornemens een plek hebben gekregen!?
Voor de uitwerking van de omgevingsvisie wordt een ontwikkelkader gemaakt. Dit ontwikkelkader overbrugt de kloof tussen de strategische Omgevingsvisie en de concrete, operationele projecten (bron: contourennotitie). Bij dit stuk hoort ook een participatieplan (https://ede.raadsinformatie.nl/document/14499486/1).
Het participatieniveau om dit ontwikkelkader te maken is raadplegen. Dat is het laagste niveau van participatie. Dat betekent dat inwoners wel om hun zorgen, problemen, oplossingen en ideeën kan worden gevraagd maar dat de gemeente dat niet gebruikt om een beter plan te maken. Bewoners kunnen ook niet zelf met een ander voorstel komen.
De redenen die de gemeente hiervoor aandraagt zijn vooral ingegeven vanuit de bril van de gemeente (en dus niet vanuit bewonersbril – zoals de EPA voorschrijft). Het hoofdargument is dat het ontwikkelkader nog redelijk abstract is. De gemeente maakt hier een basale fout door aan te nemen dat een inwonersvertegenwoordiging niet abstract kan denken. Zie bijvoorbeeld hoe de gemeente Veendam dat heeft gedaan: https://aandeslagmetdeomgevingswet.nl/implementatie/ervaringen/praktijkverhalen/praktijkverhalen/4-tips-participatie-gemeente-veendam-meedenken/#hb92c4135-8455-4654-a279-39593a9333be
Dus voor de toekomst van de gemeente mogen bewoners 2 keer een avondje hun zorgen en ideeën delen met de gemeente die er vervolgens niets mee hoeft te doen.
Participatie in Ede vind ik een moeilijk proces.
Dat heb ik gemerkt bij het plan om op het Landgoed Kernhem woningbouw op het terrein Houtman toe te staan. Was een zeer moeizaam proces. Al een paar jaar heb ik een mail gestuurd met de vraag naar verdere plannen, geen reactie of het ligt bij de projectontwikkelaar. De gemeenteraad heeft aangegeven dat het moest aansluiten bij het groen van het Landgoed. Al jaren een verwilderd terrein met veel plastic en bouwvallen.
Ervaringen nu met de gemeente en de Zeeheldenbuurt. Heel bijzonder dat de gemeenteraad en B&W kiezen voor een heel beperkte inspraak bij zo’n veelomvattend plan. Het plan is al klaar en al aanbesteed en dan mag je nog iets zeggen.
Opvallend is bij bovengenoemde punten dat er actie van de gemeente kwam nadat er heel veel mensen in actie kwamen, (terrein Houtman bijeenkomst in Klein Zwitserland), Zeeheldenbuurt (bijeenkomst in Cultura). Het getal van bezwaarmakers en publiciteit blijken heel belangrijk. Dat is ook zichtbaar bij de gevaarlijke rotonde bij het Horapark.
Dat is ook de reden dat we de participatie meer gaan ‘monitoren’. Het is kennelijk nodig.
Met wethouders als De Pater, Versteeg en Meijer (nu weg) kom je hiermee niet verder. Zijn inwoners klaar mee.