Nando Eskes
Burgemeester Verhulst is bijna klaar met zijn eerste termijn. Gaat hij weg of gaat hij door? Dat is geheel aan hem, want je moet het als burgemeester erg bont maken, wil je ontslagen worden. Verhulst wil graag door. Maar hoe moet het dan met zijn nevenfuncties? En, mag hij wel door?
Elke zes jaar mag de burgemeester aangeven of hij door wil. Voor onze burgemeester Verhulst betekent het dat hij opnieuw moet solliciteren. Of, beter gezegd, hij moet zich tijdig kandidaat stellen voor herbenoeming. In Ede gebeurde dat tijdens een raadsvergadering begin december. Vervolgens wordt de herbenoeming meestal in een vloek en een zucht geregeld. Voor de vorm is er toen wel een vertrouwenscommissie ingesteld, de ‘Vertrouwenscommissie herbenoeming burgemeester’. Deze bestaat uit Bart Omlo (VVD, voorzitter), Gerrit Flier (SGP, vice-voorzitter), Cora Otter (ChristenUnie) en Ellen Out (GroenLinks).
Het is een ondoorzichtige werkwijze. Althans, wat te doen is wel helder, deze commissie voert gesprekken met kandidaten. Maar omdat er maar één kandidaat is, is dat voor Verhulst een gelopen race. Blijkbaar is het probleem dat je als burgemeester ‘aangeschoten wild’ bent, als de vacature ook open staat voor andere kandidaten. Maar dat hoeft geen probleem te zijn. Maak als gemeenteraad van begin af aan duidelijk dat elke zes jaar de hele santenkraam opnieuw begint. Nu zit de burgemeester tot hij een ons weegt of zachtjes tot vertrekken wordt gedrongen. De volgende keer dus graag een ‘Vertrouwenscommissie (her)benoeming’. Met ‘her’ dus tussen haakjes. Maar kan dat wel?
Gemeenteraad geen poot om op te staan
Ook vanuit de landelijke overheid lijkt een automatische herbenoeming bijna vanzelfsprekend. De commissaris van de Koning stuurt een berichtje: “Hallo daar, de burgemeester wil over acht maanden herbenoemd worden!” De gemeenteraad overlegt dan als de wiedeweerga met de commissaris. Dan pakt de raad de profielschets erbij van zes jaar geleden, of twaalf, of achttien jaar… en bespreekt ze vertrouwelijk of de burgemeester daar nog aan voldoet. Tja. Alsof er in zes jaar niets veranderd is. Maar de burgemeester staat sterk. Als hij zegt door te willen gaan, is de gemeenteraad verplicht te komen tot een aanbeveling. En als de burgemeester zijn werk min of meer goed doet, kun je als vertrouwenscommissie maar tot één conclusie komen: doorgaan!
De gemeenteraad moet dus ook tijdens het bewind van een burgemeester goed opletten. Een slapende gemeenteraad kan niet ineens allerlei wensen opwerpen waaraan een burgemeester moet voldoen, zodra de burgemeester herbenoemd wil worden.
Burgemeester: klinken de klanken nog?
De gemeenteraad kan deze situatie waarin je een burgemeester van wie je af wilt moet herbenoemen wel voorkomen. Daarvoor spreekt de gemeenteraad regelmatig met de burgemeester over de onderlinge samenwerking. Dat gebeurde als het goed is in 2018, 2019, 2021 en 2022. Vier fractievoorzitters uit de gemeenteraad, twee van de coalitie en twee uit de oppositie, waaronder één wethouder en de burgemeester luisteren dan naar elkaars klanken in een ‘klankbordgesprek’. Als het klokje nog zuiver klinkt, is er niets aan de hand. Maar als de verwachtingen van elkaar scheef gaan lopen, moet dat duidelijk en precies beschreven en verholpen worden. Lukt dat uiteindelijk niet, dan heb je als gemeenteraad een klein pootje om op te staan om herbenoeming te voorkomen.
“Je moet een sterke gemeenteraad hebben om grip te houden op de burgemeester.”
Kortom, je moet een sterke gemeenteraad hebben, die ook nog eens met tussentijdse verkiezingen te maken heeft. Hoe houd je dan grip op de burgemeester? Dat lijkt me een bijna onmogelijke opgave. Het vraagt voorzichtigheid en terughoudendheid van een burgemeester in politieke zaken. Daar waar hij rondom veiligheid en openbare orde juist duidelijk en doortastend moet optreden.
Verhulst en zijn nevenfuncties
De stoelpoten van Verhulst staan stevig, dus herbenoeming komt niet in gevaar. Maar er leven bij sommigen wel wat vraagtekens rondom bestuursfuncties die op een dubbele pet kunnen duiden. Veel van deze bestuursfuncties schijnen hier in Ede bij het burgemeesterschap te horen. De vertrouwenscommissie zou in die lijst kunnen schrappen. Want wat moet de burgemeester in een Raad van Advies van een park dat zo tegen wolven ageert, terwijl er ook veel burgers voor wolven zijn? De samenleving verandert. Politieke scheidslijnen komen te liggen op vlakken waar Verhulst juist nevenfuncties in heeft.
Nevenfuncties die een gesprek waard zijn, zijn volgens mij het Comité van Aanbeveling Helene Kröller-Müller Fonds, houtrichter Edese Bos en Raad van Advies Stichting Het Nationale Park De Hoge Veluwe. Houd me ten goede, ik heb geen enkel idee van het praktische nut van die functies. Stellen ze niets voor, hups, weg ermee, voor de schijn. Stellen ze wel wat voor, dan ook, hups, weg ermee, wegens de dubbele petten. Een burgemeester hoort in alle politieke zaken objectiviteit uit te stralen.
Ouderdom komt met gebreken
We kunnen ons ook gelukkig prijzen met een burgemeester als Verhulst. Betrokken en benaderbaar. Ede heeft andere burgemeesters gekend. Toch hoop ik dat over zes jaar het burgemeestersambt open staat voor meer kandidaten. En er vanaf dat moment niet automatisch een herbenoeming plaatsvindt omdat de burgemeester dat wel ziet zitten. Een burgemeester heeft meer macht en invloed dan het gemiddelde raadslid, het briljantste raadslid en raadslid Sulletje bij elkaar. Daarom moet zijn termijn beperkt worden. Ouderdom komt met gebreken, dat geldt ook voor ouder worden in de macht. Maar voor de komende zes jaar wens ik gemeenteraad, burgemeester, wethouders en ambtenaren een goede samenwerking toe.
Wat vind jij? Moet de burgemeester nevenfuncties inleveren? Zou hij elke zes jaar opnieuw moeten solliciteren?
Naschrift: De leden van de vertrouwenscommissie zijn door de Edese Vos niet benaderd voor dit artikel. Zij hebben een wettelijke geheimhoudingsplicht. Uit de school klappen kan hen politiek in de problemen brengen en zelfs tot strafvervolging leiden.
Naschrift 24 maart 2023: De Edese Vos heeft een poll gehouden over de herbenoeming van burgemeester Verhulst.
GEBRUIKTE OVERIGE BRONNEN
Rijksoverheid: In 14 stappen burgemeester
Nederlands Genootschap van Burgemeesters: Aanstellingswijze burgemeester Herbenoeming burgemeesters
Parlement.com: Een benoemde of een gekozen burgemeester
Marc van der Woude
Edese Vos
Gastauteur
Er wordt genoemd dat de herbenoeming tijdens een raadsvergadering in december is geregeld. Maar dit betrof de melding van dhr Verhulst dat hij graag in aanmerking wilde komen voor deze hervorming en zijn motivatie daarbij. Dat was de eerste stap in het proces.
Lijkt me goed om dit aan te passen
Bedankt voor je reactie! De burgemeester stelde zich toen kandidaat, staat er (nu, we hebben twee zinnen in volgorde veranderd voor de duidelijkheid n.a.v. je opmerking). Vervolgens wordt herbenoeming ‘in een vloek en een zucht’ geregeld. Dat is inderdaad niet tijdens die raadsvergadering. Dit gebeurt wel daarna in voor de burger ondoorzichtige procedures. Voor waarnemers van buiten is de herbenoeming nu eigenlijk wel in kannen en kruiken. Dat er ‘onder water’ nog van alles heen en weer gaat, zal zo zijn, maar het zal de uitkomst (namelijk herbenoeming) niet beïnvloeden. Had een herbenoeming gevoelig gelegen, dan had dat al veel eerder aangepakt moeten worden. Vandaar de quote over een ‘sterke’ gemeenteraad.
Wellicht interessant om eens naar Zutphen te kijken. Daar is een ogenschijnlijk voor de hand liggende herbenoeming van de burgemeester (mevrouw Vermeulen) vorig jaar uiteindelijk toch niet doorgegaan na verzet binnen de gemeenteraad.