Woest op Schiphol: mogelijk 42.000 vluchten over Ede

Vliegveld Lelystad mag dan tot 2024 zijn uitgesteld, de mogelijke overlast voor Ede is nog niet geweken. Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat is nu bezig met een nieuwe aanvliegroute naar Schiphol die waarschijnlijk over Ede komt. De samenwerkende burgeractiegroepen vrezen herrie en uitstoot.

Ede ligt op dit moment al op de route van vliegtuigen die vanaf Schiphol opstijgen richting Duitsland, Zuid-Oost Europa, het Midden-Oosten en Azië. Deze toestellen vliegen meestal op ongeveer 4.000-5.500 meter over Ede.

Op de website Flightradar24 kun je real-time zien welke vliegtuigen over Ede komen. In dit voorbeeld van 14 maart 2023 dat Edenaar Allard Bijlsma maakte zie je een op Schiphol opgestegen vlucht van El Al naar Tel Aviv die net ten zuiden van Ede langsgaat. Soms gaat de route exact over of iets ten noorden van Ede. Deze vliegtuigen hoor je goed, omdat ze nog op volle kracht aan het opstijgen zijn. 20.625 feet is 6.286 meter hoogte.

Een vierde aanvliegroute voor Schiphol

Maar er zijn nu plannen voor een nieuwe, vierde aanvliegroute naar Schiphol, die mogelijk over Ede voert. Deze toestellen vliegen een stuk lager, op zo’n 2 kilometer hoogte. Ze maken minder lawaai dan de opstijgende vliegtuigen, omdat de motoren tijdens het dalen niet op volle kracht draaien, maar overlastvrij zijn ze zeker niet. De actiegroepen waarschuwen hiervoor omdat ze slechte ervaringen hebben met de macht en uitbreidingsdrang van Schiphol. Jaarlijks zullen in eerste instantie 120 vluchten per dag, zo’n 42.000 per jaar, via deze route aan komen vliegen. Dat is 19% van het invliegende verkeer op Schiphol.

Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat wil het luchtruim opnieuw indelen. Zo kan het luchtruim beter gebruikt en beheerd worden, en het vliegen wat duurzamer en met minder overlast worden georganiseerd. Maar dit is minder nobel dan het lijkt: er wordt in de plannen namelijk uitgegaan van méér vluchten, zowel civiel als militair. De route zal in 2024 definitief worden vastgesteld. Je leest er meer over in de Quickscan Luchtvaart die op 12 maart werd vrijgegeven.

Welke overlast kunnen inwoners hiervan verwachten?

Geluid wordt door iedereen anders geïnterpreteerd. Er wordt gerekend met gemiddeld geluid (Lden, Level day-evening-night). Dat is het omgevingsgeluid van de hele dag, inclusief de pieken. Je ervaart echter vooral hinder van de pieken (Lmax) en niet van het gemiddelde geluid. Er wordt gevreesd voor overlast (Lmax) van tot zo’n 65 decibel. Uit onderzoek blijkt dat bij een belasting van 48 decibel 15 procent van de mensen daar (ernstige) hinder van ondervindt. Bij 53 decibel geldt dat voor ruim een kwart van de mensen. Een belasting van 58 decibel, vergelijkbaar met een draaiende wasdroger, bezorgt 41 procent overlast. Voor een goede nachtrust kunnen de meeste mensen niet meer dan 35 decibel ervaren.

De burgeractiegroep Stop4deroute wil geen vierde route en vindt dat Schiphol moet krimpen. “Krimp van de luchtvaart is de enige manier waarop inwoners, natuur en klimaat minder last krijgen,” aldus de website.

De dalende vluchten zullen zich concentreren op een nog te bepalen ovaalvormig wachtgebied in de lucht op zo’n 70 km afstand van Schiphol. Hiervoor is de zuidoostelijke hoek van de provincie Utrecht in beeld, grenzend aan Gelderland. Laat dat nu net het gebied van Ede en Veenendaal zijn. Hier wordt rondjes gevlogen als Schiphol te druk is of als er problemen zijn. Op dat punt vliegen de toestellen op circa 2.100-2.300 meter hoogte en vanaf daar wordt de daling verder ingezet.

42.000 vliegtuigen per jaar over je huis

Volgens de actiegroepen zullen bewoners op en naast de route flink last krijgen van deze extra vliegtuigen; het zijn er veel en ze vliegen laag. “Er wordt nu gesproken over 120 vliegtuigen per dag, 42.000 per jaar. Overdag komt er dan elke 7-8 minuten een vliegtuig over. Met de groeiambitie van Schiphol kunnen dat er meer worden. Dat betekent meer geluid, meer ultrafijnstof, CO2 en stikstofdepositie boven Ede, en dus negatieve invloed op de gezondheid van mensen en de natuur,” aldus Klaas Wagenaar van de Samenwerkende Actiegroepen Tegen Laagvliegen (SATL), die zelf op de grens van Bennekom en Wageningen woont. In SATL werken 24 burgeractiegroepen samen.

“Nu al hoor je ze op een hoogte van 4 à 5 kilometer op stillere plekken als de Ginkelse Heide. Dat wordt straks frequenter en lager. Ook is nog niet bekend via welke route die vliegtuigen dan weer opstijgen. Als die vertrekroute over hetzelfde gebied loopt, gaat dat nog meer overlast geven. Wij denken dat de overheid de plannen voor de aanvliegroute zo lang mogelijk vaag wil houden. Dan voelen burgers zich wat minder aangesproken en komt er minder bezwaar. Maar dan ineens is het zover en gaat het plan door. Daarom zitten we er al in zo’n vroeg stadium bovenop.”

De landelijke Stichting Geluidshinder bevestigt het vermoeden dat de nieuwe aanvliegroute voor veel overlast kan zorgen: “In het Rivierengebied en de Gelderse Vallei is een vliegtuig op 2 kilometer hoogte goed te horen. Daardoor zal de rust verder afnemen”, zegt Erik Roelofsen van de stichting tegenover Omroep Gelderland. “Het vliegtuiggeluid komt boven de 60 decibel uit en dat betekent dat het op de voorgrond zal klinken.”

Dat beaamt ook Ger Goessens van Stichting Red de Veluwe, een andere actiegroep die bij SATL is aangesloten. “Bij 2 kilometer hoogte dringen de vliegtuigen zich aan je op, of je nu wilt of niet. Goessens woonde in Zuid-Holland onder de aanvliegroute naar Schiphol en dacht met een verhuizing naar de wijk Rietkampen in Ede wel van de ellende af te zijn. Toen hij hoorde van de uitbreidingsplannen naar een vierde route, sloot hij zich aan bij de actiegroep. “Schiphol houdt zich niet altijd aan de afspraken en regels, waardoor die 2 km niet geborgd is. Dat kan net zo goed 1,5 of 1 km worden. Elke paar minuten een brullende Boeing of een jankende Airbus over je huis, da’s niet leuk meer.”

Lelystad Airport nog niet van de baan

Wagenaar benadrukt dat Lelystad Airport nog niet van de baan is. Het kabinet en de gemeente Lelystad gaan er vanuit dat het vliegveld in 2024 gewoon operationeel wordt. Verkiezingswinnaar BBB wil daar nu voor gaan liggen, vooral om de boeren te steunen. “Als Lelystad Airport open gaat, staan 45.000 vluchten per jaar op de planning, wat mogelijk kan doorgroeien naar 80.000. Die vluchten van Lelystad komen via Heerde deze kant op en gaan op ongeveer 2.800 meter over Ede. Dat is de concessie die het ministerie heeft gedaan: sneller stijgen, zodat ze bij Ede hoger vliegen. Maar daar wordt geen enkele garantie bij gegeven, dus we blijven alert. In potentie wordt Ede dus een kruispunt – een noord-zuid route vanaf Lelystad, en een oost-west route naar Schiphol.”

Enkele jaren geleden was Wagenaar betrokken bij de werkgroep Hoog over Ede die streed tegen de plannen voor Lelystad Airport. Deze groep bestaat nog op papier, maar is niet meer actief. “Als het nodig is om lokaal actie te voeren, starten we ‘m weer op,” zegt Wagenaar.

Hij maakt zich zorgen over de effectiviteit van het actie voeren. “De burgerlijke verontwaardiging over de luchtvaart is moeilijk te organiseren. Kijk naar wat er met Extinction Rebellion gebeurt. Heel veel mensen zijn verontwaardigd over het klimaat. Extinction Rebellion blokkeert de A12, maar het kabinet gaat gewoon door. Zo ook met de luchtvaart. Bestuurders zijn niet meer onder de indruk van zo’n burgerlijke ongehoorzaamheidsactie. Om de overheid te stoppen moet je tegenwoordig naar de rechter. Bizar. We hebben als SATL verschillende rechtszaken lopen tegen de overheid. En we krijgen steeds gelijk, dan wordt het project weer vertraagd tot ze weer een nieuw geitenpaadje hebben gevonden. Dit tast democratische principes aan.”

Een soort WFE: het blijft maar geld kosten

Ria Maliepaard uit Ede beaamt dit. Zij was enkele jaren geleden de trekker van Hoog over Ede. “Al deze actiegroepen tegen de luchtvaart zijn lokaal gestart, wat de enorme betrokkenheid van inwoners laat zien. Doordat ze hun krachten nu hebben gebundeld staan ze sterker. Er zit veel kennis in het netwerk, van ingenieurs tot juristen. Zo is Leon Adegeest van HoogOverijssel, een goeroe op dit gebied, nu bezig met de verdachte stikstofberekeningen van Lelystad Airport. Het zijn betrokken mensen die constant bezig zijn om dit soort onheil van ons af te houden. Doordat de overheid de vliegroutes telkens verlegde, is onbedoeld een goede stimulans gegeven aan deze burgerinitiatieven. Bij elke verlegging kwam er weer een nieuwe actiegroep bij.”

Maliepaard vergelijkt het nieuwe vliegveld in Flevoland met de World Food Experience, maar dan veel groter en met een veel grotere impact op de omgeving. “Iedere maand kost Lelystad ons als gemeenschap tienduizendenden euro’s. Omdat daar luchtverkeersleiders en ander mensen niks zitten te doen tot dat vliegveld onverhoopt toch een keer open gaat. Een never ending story van uitstel en extra kosten.”

“De luchtvaartlobby van Schiphol heeft grote invloed op het ministerie,” vertelt Maliepaard. “Telkens vinden ze weer een gaatje. Onderzoekers worden betaald om slimmigheden te vinden om de wet te kunnen omzeilen, zodat het toch kan doorgaan. Het is echt ongelooflijk. Vaak met het kulargument dat zo’n vliegveld een banenmotor voor de regio is. De provincie doet hier ook te weinig tegen. En onze wethouder, nota bene namens Foodvalley woordvoerder voor dit dossier, krijgt bij het ministerie en Schiphol niet de antwoorden die hij nodig heeft, waardoor Ede voortdurend achter de feiten aan loopt. Ze nemen eerst een besluit en komen er dan pas mee naar buiten. Als betrokken burger of actiegroep ben je dan vaak te laat om nog in te spreken. Ik heb respect voor de lange adem van de talloze vrijwilligers die hiermee bezig zijn. Het is hard nodig.”

Aandacht in de gemeenteraad

Klaas Wagenaar vraagt op 27 maart tussen 19:00 en 19:30 in de gemeenteraad van Ede aandacht voor deze zaak. Wethouder Peter de Pater gaat over de luchtvaart boven Ede en deelt de zorg van de samenwerkende actiegroepen. Diverse lokale politieke partijen hebben naar aanleiding van dit artikel een motie ingediend tegen de vierde aanvliegroute van Schiphol over Ede en de regio.

UPDATE 16 mei 2023: Laagvliegen boven Ede: hoe gaat het nu verder?

Omdat de vierde aanvliegroute nog in ontwikkeling is, is het lastig om nu concreet in actie te komen. De Edese Vos houdt de ontwikkelingen bij. Meld je aan voor de mail als je op de hoogte wilt blijven.