Marc van der Woude
Vandaag organiseert de gemeente Ede samen met de Regio Foodvalley een ‘oplosconferentie’ om Nederland van het stikstofslot te halen. Deskundigen moeten er met elkaar zien uit te komen. Politici en journalisten worden buiten de deur gehouden.
De stikstofproblematiek houdt Ede stevig in zijn greep. Woningbouw, agrarische ontwikkelingen en natuurherstel staan stil door het ontbreken van effectieve maatregelen vanuit provincie en Rijk. De recente uitspraken van de Raad van State hebben de gemeente in een impasse gebracht: elk project moet bewijzen dat het geen enkel negatief effect heeft op de natuur in de nabijgelegen Veluwe – een bijna onmogelijke opgave. Wethouder Jan Pieter van der Schans noemt het uitblijven van concrete oplossingen “onhoudbaar” en roept op tot gezamenlijke actie.
Als proactieve stap organiseert de gemeente Ede op vrijdag 21 februari – dat is vandaag – een oplosconferentie met de titel ‘Van het stikstofslot: oplossingen uit de Gelderse Vallei’. Het doel? Concreet uitvoerbare voorstellen formuleren om de stikstofimpasse te doorbreken en het gesprek met het Rijk te voeden met werkbare ideeën.
Waarom deze conferentie?
De gemeente Ede bevindt zich in een uitzonderlijk lastige positie. Met de Veluwe als grootste Natura 2000-gebied van Nederland direct naast de deur, zijn de regels bijzonder streng. Boeren weten niet waar ze aan toe zijn, woningbouwprojecten liggen stil en zelfs agrariërs die willen stoppen, kunnen hun erf niet zomaar herbestemmen. De stikstofimpasse raakt iedereen.
Wethouder Van der Schans benadrukt de urgentie: “We kunnen niet wachten tot Den Haag eindelijk besluit. We moeten zelf oplossingen aandragen die juridisch houdbaar zijn en de natuur daadwerkelijk helpen.”
De conferentie brengt experts, juristen en beleidsmakers samen om die oplossingen te formuleren.
Moderator Dick Veerman, bekend van het in de Mauritskazerne gevestigde medium Foodlog, noemt het initiatief van de wethouder “uniek” en prijst Van der Schans voor zijn lef om het stikstofdebat op deze manier open te breken. “Een bijeenkomst als deze heeft nog niet eerder plaatsgevonden. Het is een kans om het gesprek op een nieuwe manier te voeren, zonder politieke framing, en écht naar oplossingen te zoeken,” stelt hij in gesprek met de Edese Vos.
Hij benadrukt het belang van deze opzet: “Door experts de ruimte te geven om even een stap terug te zetten en zonder druk te reflecteren, kunnen we misschien tot werkbare oplossingen komen. Dat is wat dit dossier nodig heeft.”
Veerman heeft goede hoop dat er constructieve ideeën uit de conferentie komen. Tegelijkertijd is hij kritisch op landelijke initiatieven zoals de commissie-Schoof. “Die gaat er niet uitkomen. Ze blijven hangen in de juristerij zonder echt naar de kern van het probleem te kijken. Wat we nodig hebben is een ‘katharsis’ – een reiniging van het debat. Terug naar de essentie: hoe zijn we in deze bende beland en hoe komen we eruit?”
Katharsis, een term uit de Griekse tragedie, verwijst naar een emotionele zuivering. In deze context bedoelt Veerman dat het stikstofdossier toe is aan een fundamentele herbezinning, waarbij oude fouten worden erkend en nieuwe wegen worden ingeslagen. “We moeten ons afvragen: met de kennis van nu, wat hadden we toen anders moeten doen? En belangrijker nog: hoe keren we terug naar dat punt om het beter aan te pakken?”
Opzet en programma
De conferentie is bewust kleinschalig opgezet, met een focus op inhoudelijke diepgang. De dag bestaat uit drie blokken:
- Inhoudelijk blok (ochtend)
- Experts van onder meer WUR, TNO en OBN bespreken welke maatregelen het meeste effect hebben op stikstofreductie.
- Hoofdvragen: Welke concrete oplossingen werken het beste? Hoe versterken maatregelen elkaar?
- Beleid en juridisch blok (middag)
- Juristen en beleidsadviseurs buigen zich over de uitvoerbaarheid en juridische houdbaarheid van de voorgestelde maatregelen.
- Hoofdvragen: Hoe maken we de plannen uitvoerbaar en juridisch waterdicht?
- Bestuurlijke follow-up (aparte sessie in maart)
- In een aparte bijeenkomst reflecteren bestuurders van gemeente, provincie en Rijk op de voorstellen voordat deze naar de ministeriële stikstofcommissie gaan.
Wat staat er op het spel?
De focus van de conferentie ligt op bronmaatregelen – directe acties bij de uitstoters zelf, zoals boerenbedrijven. Ideeën als individuele emissieplafonds voor boeren, betere meetnetwerken en praktische ondersteuning voor agrariërs worden besproken.
De hoop is dat de conferentie leidt tot een concreet actieplan waarmee Ede én andere gemeenten stappen kunnen zetten uit het stikstofslot.
Documenten:
– De uitnodiging die naar deskundigen is verzonden
– Het programma van de conferentie
Een gesloten deur voor de pers: terecht of niet?
De oplosconferentie is niet toegankelijk voor de pers. Volgens de gemeente is dit een bewuste keuze: door de werksessies besloten te houden, willen ze een veilige omgeving creëren waarin experts vrijuit ideeën kunnen delen, zonder publieke druk.
Dick Veerman begrijpt deze keuze deels: “Er zijn experts die simpelweg niet meer durven te zeggen wat er feitelijk aan de hand is. Het dossier is zo gepolariseerd dat mensen beschadigd zijn geraakt. Ik ben daarom gevraagd om het gesprek te modereren onder de Chatham House-regels, zodat experts vrijuit kunnen spreken zonder publieke druk. Toch geloof ik dat openheid uiteindelijk nodig is voor een echte doorbraak.”
De Edese Vos vindt dat een conferentie georganiseerd door onze overheid over een maatschappelijk urgent vraagstuk openbaar zou moeten zijn. Transparantie is essentieel in een democratische samenleving, zeker als het gaat om een onderwerp dat zoveel mensen raakt.
Een weigering van de pers kan averechts werken en wantrouwen voeden. De gemeente had kunnen kiezen voor een tussenweg, bijvoorbeeld gedeeltelijke openstelling of strikt observerende toegang met een embargo tijdens de bijeenkomst. Zo’n aanpak had recht gedaan aan zowel de wens om vrijuit te kunnen discussiëren als het belang van openheid en publieke verantwoording.
De gemeente Ede zocht met een persbericht wel geregisseerde publiciteit voor de conferentie, maar wethouder Van der Schans was, ook na herhaald verzoek, niet bereid de pers toe te laten om verslag te doen.
Edese Vos
Als gemeenteraad kregen wij dinsdagmiddag een persbericht van de gemeente toegestuurd: https://www.ede.nl/nieuws/ontwikkeling-ede-stokt-door-uitblijven-stikstofmaatregelen.
Ik heb vervolgens de vraag bij de griffie neergelegd of ik als raadslid als toehoorder bij de conferentie van vandaag aanwezig kon zijn. In reactie op mijn vraag kreeg de hele raad woensdagmiddag wat meer informatie over de conferentie (de oorspronkelijke uitnodiging en het definitieve programma) met de volgende mededeling:
“De conferentie is kleinschalig van opzet en heeft een werkkarakter. We hopen zo met alle verzamelde kennis en kunde een maximaal resultaat te bereiken. De conferentie is daarom alleen toegankelijk voor genodigden. We verwachten aan het einde van de dag een korte procesupdate te kunnen geven. De opbrengst in de vorm van concrete voorstellen komt begin maart voor eenieder beschikbaar.”
Ik vind het onbegrijpelijk dat een of twee geïnteresseerde raadsleden als toehoorder in de zaal worden geweigerd, maar helaas is dat de lijn die vanuit de gemeentelijke organisatie is gekozen.
Ik blijf me namens Mens en Milieu Ede inzetten voor meer openheid in het Edese bestuur.
Raadsleden krijgen wel vaker dingen onder ogen die geheim zijn, dus wat dat betreft is het heel onnodig om u en eventuele andere geïnteresseerde raadsleden hierbij te weigeren.
Ik begrijp in dit debat in eerste instantie wel dat pers nog even geweigerd wordt vanuit de redenen die gegeven worden. Immers, hoe vaak hebben we de afgelopen jaren al wel niet in de media berichten gezien over mensen die bedreigd werden n.a.v. hun standpunten in het stikstofdebat? Het kan mij daarom voorstellen dat sommige experts zich niet meer vrij voelen kennis en kunde te delen op moment dat het openbaar is.
Aan de andere kant zou een oplossing zoals de Edese Vos voorstelde daar wel rekening mee houden, door strikt te observeren en eventueel zou je nog bij latere publicaties kunnen toezeggen geen namen te noemen als deskundigen aangeven dat hun naam (voorlopig) niet genoemd mag worden.
De Chatham House Rules voorzien daar al in. Dat betekent dat je wel op inhoud kunt melden wat er is besproken, maar niet wie wat heeft gezegd. Dat dekt het prima. Het zijn afspraken waar we mee kunnen werken.
Dank voor die verduidelijking
Volgens mij is zo’n overleg helemaal niet nodig. Het is heel simpel: Groei is eindig! Daar wil niemand aan, omdat men elkaar na papegaait dat het altijd moet. Maar het is een keer klaar. Stop met uitstoten en zoeken naar geitenpaadjes. Men doet nu niets aan verminderen van uitstoot, alleen maar zoeken naar uitwegen om door te kunnen gaan op de oude voet.
Stop woningbouw (dat kan prima, als je je eigen groeiplannen bijstelt), we hebben meer dan genoeg werk hier voor de omgeving, dus stop met uitbreiden industrie(gebieden), verleen geen enkele boer meer rechten op uitbreiding, alleen maar laten krimpen. We hebben de hoogste dierendichtheid van Nederland hier (met bijbehorende vervuilde lucht) maar zien zelden een dier buiten. Geeft ook te denken, hoop ik…!
Dit geeft iedereen heel veel duidelijkheid. In Ede en omgeving hoef je niet te zijn! Klaar! Dan kun je jaren nog vooruit met alles wat hier al gebeurd. Dan pas wordt de omgeving weer echt mooi en gezond hier. Alleen zul je even lak moeten hebben aan je eigen positie op het pluche en aan je achterban. Je moet het lef hebben om dit te zeggen en te doen. Tja… dan wordt het lastig voor het college en de raad….
Vergeet niet de uitstoot van de tatasteel van Ede ook te stoppen. Zolang deze vrolijk door stookt met (bijna) alles wat branden kan komt er geen schone lucht in Ede.