Marc van der Woude
Inwoners van Ede hebben op de kaart van Pointer meer dan zeventig plekken gemarkeerd waar zij zich onveilig voelen. Veel meldingen komen uit de buurt van het station Ede-Wageningen, maar ook elders in de gemeente zijn vergelijkbare plekken aangewezen.
Tegelijkertijd ondertekende burgemeester René Verhulst het landelijke manifest tegen vrouwengeweld en femicide – een initiatief van voormalig Kamervoorzitter Khadija Arib, rechtbankverslaggever Saskia Belleman, Barbara Godwaldt (wiens zus slachtoffer werd van femicide) en burgemeester Huri Sahin van Rijswijk.
Verhulst zei daarover: “Ik teken nooit klakkeloos en ook niet alles. Dit wel. Er zijn collega’s die niet tekenen omdat zij vinden dat het ambt dat niet toestaat. Voor mij is de afweging: speelt het in Ede, wat doet het met mensen, en kan ik er invloed op uitoefenen?”
Nog geen beleidsprioriteit
Een lokaal meldpunt van de D66-fractie waar vrouwen onveilige plekken konden aangeven, kreeg in korte tijd ongeveer zestig meldingen, waarvan bijna de helft over de stationsparkeerplaats aan de noordzijde. Bewoners klagen over slechte verlichting, rommelige inrichting en intimiderend gedrag. Raadslid Sam Elfvering wil dat het meldpunt structureel wordt gemaakt, zodat de gemeente beter zicht krijgt op onveilige plekken in de openbare ruimte.
Tijdens een bijeenkomst op 8 oktober 2025 in de Stingerbol bespraken inwoners, raadsleden en betrokken professionals het onderwerp verder. Edese Vos-redactielid Ria Maliepaard, een van de initiatiefnemers van de avond, wees erop dat ‘sociale veiligheid in de buitenruimte’ nauwelijks voorkomt in gemeentelijke nota’s, noch in het bestuursakkoord is te vinden. Bovendien heeft de gemeente diverse verzoeken vanuit de organisatie om een inventarisatie te geven van bestaand beleid naast zich neergelegd.
Infographic met aanbevelingen
De resultaten van de avond, samengevat in een infographic (pdf) die naar het college en de raad is gestuurd, bevatten vijf kernpunten die volgens de deelnemers in Edese plannen thuishoren:
- Meldingen serieus opvolgen – met ontvangstbevestiging, vervolgacties en terugkoppeling.
- Een wethouder verantwoordelijk maken voor sociale veiligheid.
- Vrouwen betrekken bij (her)inrichting van de openbare ruimte.
- BOA’s de bevoegdheid geven om op te treden bij seksuele intimidatie.
- Bij inrichting en herinrichting standaard het CROW-advies sociale veiligheid toepassen.
Landelijk beeld en lokale praktijk
Uit onderzoek van Pointer blijkt dat vrouwen zich in Nederland op ruim 13.000 locaties onveilig voelen en dat slechts één op de vijf meldingen door politie of gemeente wordt opgevolgd. Steeds meer gemeenten – onder andere Arnhem, Barneveld en Eindhoven – gebruiken de Pointer-data actief voor schouwen, verlichting en herinrichting.
Ede doet dat vooralsnog niet.
De situatie creëert een spanning tussen de landelijke ambitie en de lokale daadkracht. Burgemeester Verhulst tekent een krachtig manifest tegen vrouwengeweld, terwijl de gemeente nog geen zichtbaar vervolg geeft aan de suggesties uit de samenleving.
Hoe de inrichting verschil maakt
Uit internationaal onderzoek blijkt dat de aanwezigheid van vrouwen in de openbare ruimte een graadmeter is voor een gezonde stad. Wanneer jonge vrouwen zich ergens prettig en veilig voelen, is die plek doorgaans ook aantrekkelijk en toegankelijk voor anderen.
In landen als Oostenrijk en Engeland worden parken en pleinen daarom ingericht met duidelijke looproutes, goede verlichting en activiteiten zoals yoga- en bootcamplocaties – zodat er op verschillende momenten van de dag iets te doen is en sociale controle vanzelf toeneemt. Ook onderzoek van Arup (Designing Cities that Work for Women, 2022) laat zien dat verlichting, zichtlijnen en aanwezigheid van andere mensen essentieel zijn voor veiligheid.
Beeld: Mannen en vrouwen beleven een wandeling in het donker heel anders, blijkt uit onderzoek van Robbie Chaney, hoogleraar volksgezondheid aan Brigham University. De meeste mannen houden hun focus op de horizon, terwijl de blik van vrouwen naar de slecht verlichte marge gaat, zich meer bewust van mogelijk gevaar. Hoe roder de stip, hoe vaker die plek werd aangeduid.
De vraag voor Ede
Het thema raakt aan meer dan beleid alleen. Het gaat over hoe Ede eruitziet als het donker wordt – en voor wie de openbare ruimte dan nog uitnodigend is.
Direct nadat de burgemeester zijn handtekening wereldkundig maakte, heeft de Edese Vos gevraagd welke concrete stappen de gemeente gaat zetten: welke maatregelen, op welke plekken, en binnen welke termijn?
Daar kwam geen antwoord op.
Gastauteur
Edese Vos
Als reactie op de laatste opmerking: We moeten de gemeente natuurlijk wel voldoende tijd geven een ontwijkend, of geen, antwoord te formuleren op een impertinente vraag van een organisatie (Edese Vos), die, volgens de gemeente, alleen maar negatief staat tegenover de gemeente. Ik hoop dat de lezer dit cynisme begrijpt.
Om het beeld iets te nuanceren: persvragen worden over het algemeen keurig beantwoord. De toon is vaak wat ‘politiek’, maar daar prikken we wel doorheen.
Op 26 oktober stuurde ik de volgende vraag aan de woordvoerder van burgemeester Verhulst:
“Mooi dat onze burgemeester ziet dat geweld tegen vrouwen en de onveiligheid in de openbare ruimte belangrijke thema’s zijn. Een logische vervolgvraag is dan: wat gaat hij concreet doen om dit in Ede te verbeteren? Of: welke plannen heeft de gemeente op dit gebied in voorbereiding? We willen daar komende week aandacht aan geven, dus ik zou dit perspectief graag meenemen. Lukt het om uiterlijk dinsdag te reageren?”
Wanneer een reactie uitblijft, sturen we normaal gesproken een reminder – al zou dat eigenlijk niet nodig moeten zijn. Als een vraag helder is en een redelijke reactietermijn bevat, mag je ook verwachten dat er gewoon antwoord komt. In dit geval hebben we geen reminder gestuurd, omdat mijn collega Ria al had bevestigd dat er geen beleid op dit onderwerp is.
Vragen aan de burgemeester worden overigens niet altijd beantwoord. Dat vermelden we dan ook expliciet in het artikel – omdat inwoners het recht hebben te weten of de gemeente vragen vanuit de samenleving serieus neemt.
Volgens mij het logisch dat er een piek aan onveilige plekken bij het ‘oh zo mooie’ nieuwe station is. Het is nog steeds een enorme bouwput:
– Aan de noordzijde bij het cafetaria en Kiss&Ride
– Aan de noorduitgang richting Frisokazerne
– Aan het alternatieve pad naar de parkeerplaats achter de kazerne richting Stingerbol.
Verlichting lijkt helaas een lage prioriteit te hebben (evenals reizigers trouwens). Er wordt al sinds februari 2024 geroepen dat het station klaar is, maar ik kan me vergissen; het is volgens mij nog lang niet klaar. Voordat het vriendelijk en veilig is zal nog wel even duren.