9/11 special: de Edenaar die Mohammed Atta leerde vliegen

Het is een fascinerend verhaal: hoe een voormalig makelaar uit Ede de terroristen die op 9/11 de Twin Towers neerhaalden leerde vliegen, in de nasleep hiervan aan lager wal raakte, en zonder dat hij dit wist de sleutel werd naar het uitschakelen van Osama bin Laden. Zijn naam: Rudi Dekkers.

Twee jaar geleden verscheen een documentaire over hem van filmmaker Alessio Cuomo met de titel ‘Rudi. Achtervolgd door 9/11’ die op Videoland kan worden bekeken.

De meeste mensen staan eens per jaar even stil bij de aanslagen van 9/11, nu 22 jaar geleden, en kunnen nog precies vertellen waar ze waren en wat ze deden toen het gebeurde. Maar voor Rudi Dekkers gaat er geen dag voorbij dat hij niet aan 9/11 denkt. De dag na de aanslagen was de voormalig inwoner van Ede opeens wereldnieuws. Op zijn vliegschool in Florida hadden twee van de negentien kapers geleerd hoe ze een vliegtuig moesten besturen.

Dekkers’ wieg stond in Apeldoorn, maar hij groeide op in de Amsterdamse Jordaan in een straatarm gezin waar geweld aan de orde van de dag was. Kansen grijpen werd zijn levensmotto. Later verhuisde hij naar Ede waar hij een makelaarskantoor startte en een fortuin verdiende met de handel in computeronderdelen. Met dat geld trok hij naar de VS om zijn Amerikaanse droom te verwezenlijken. Hij haalde een vliegbrevet en runde twee goedlopende vliegscholen in Florida, in de kustplaats Venice.

De dag die alles veranderde

Zijn succesverhaal eindigde abrupt op 11 september 2001. Net als de rest van de wereld keek Dekkers met grote ogen naar de televisie toen twee vliegtuigen zich in de World Trade Center-torens boorden. Na het uitpluizen van de passagierslijsten had de FBI zijn vliegschool snel op de radar. In de nacht na de aanslagen volgde een inval. Rond 05.00 uur kreeg Dekkers het verzoek alle informatie over oud-cursisten Mohamed Atta en Marwan al-Shehhi te overhandigen.

Atta bestuurde de Boeing die zich in de noordelijke toren boorde. Al-Shehhi vloog United Airlines-vlucht 175 tegen de zuidelijke toren. Dekkers herinnerde zich Atta, die in 2000 voor het eerst een les bij hem afnam, als een vervelende en arrogante man. Hij was enkel geïnteresseerd in opstijgen en sturen, niet in landen. Dekkers zocht er niets achter. “Niemand dacht toen nog aan terrorisme, dat een vliegtuig gebruikt zou worden als wapen.” En ze brachten geld mee, dus nam hij ze aan. Het besef dat hij vliegles had gegeven aan mannen die bijna 3.000 doden op hun geweten hadden liet hem niet los. Het zou hem zijn leven lang achtervolgen.

Direct na de aanslagen stonden er hordes journalisten bij zijn vliegschool. Dekkers stond ze allemaal te woord en werkte volledig mee met de FBI. Hij redeneerde dat als je niets te verbergen hebt, je maar beter zo open en coöperatief mogelijk kunt zijn. Dat werd indirect zijn ondergang. Hij verscheen in talkshows en werd bekend als de man die de kapers had opgeleid. Met als gevolg dat niemand nog vlieglessen bij hem wilde afnemen. Hij kreeg bedreigingen, er volgde een aanslag op zijn leven die hij maar ternauwernood overleefde, zijn bedrijf ging failliet, zijn vrouw vroeg een echtscheiding aan en zijn vermogen verdampte volledig.

De vliegende drugskoerier

Dekkers belandde aan lager wal. Om de rekeningen te kunnen betalen en zijn nieuwe Cubaanse vriendin met kind te kunnen onderhouden nam hij een fatale beslissing. Hij ging vliegen voor een drugskartel en werd in 2012 op de luchthaven van Houston opgepakt met een koffer vol cocaïne en heroïne. Door een deal met justitie te sluiten kreeg hij uiteindelijk maar vijf jaar cel. Maar het waren moeilijke jaren waar hij liever niet over spreekt. In de documentaire zien we een getekende, magere man.

Eenmaal weer vrij verhuisde hij naar de Dominicaanse Republiek. Maar de geldproblemen bleven. Toen hij als bolletjesslikker naar Nederland vloog werd hij op Schiphol aangehouden en kreeg vijf maanden cel. Tijdens een verlof piepte hij er tussenuit en vloog terug naar het Caraïbisch gebied. Vorig jaar meldde hij zich alsnog vrijwillig bij de Nederlandse justitie om zijn straf uit te zitten en in Nederland te kunnen blijven. Hij hoopt met lezingen zijn brood te verdienen en tijd met zijn dochters door te brengen. Een eerdere poging om terug te keren naar Ede strandde bij de gemeente die hem een bijstandsuitkering weigerde.

Een onverwachts eerherstel

Een bijzonder moment in de documentaire is als filmmaker Cuomo het relaas van een voormalig FBI-agent aan Dekkers laat zien. Deze verklaarde dat informatie die Dekkers had verschaft cruciaal was geweest voor het koppelen van Al Qaida-leider Osama bin Laden aan de kapers. Toen de FBI in zijn vliegschool de dozen met documenten aan het inpakken was, zei Dekkers terloops: “Ik heb recent van iemand nog een aanbetaling gehad, maar die is niet komen opdagen.” Dat vond hij vreemd, want normaliter vragen mensen hun geld dan terug. Die persoon bleek Ramzi bin al-Shibh te zijn, de man die de cassettebandjes van Bin Laden doorstuurde naar Atta.

Dekkers brak toen Cuomo hem dat vertelde. Hij heeft nooit geweten wat er met die informatie is gebeurd. Opeens ging hij van de ‘bad guy’ naar degene die het belangrijkste stuk bewijs voor de betrokkenheid van Bin Laden had geleverd.

In de openhartige interviews in de documentaire blikt Dekkers terug op zijn onstuimige leven en vertelt hij waarom hij bepaalde keuzes heeft gemaakt. Ook andere interessante sprekers komen aan het woord, zoals oud Amerika-correspondent Max Westerman, voormalig FBI agent Kerry Myers, schrijver Miriam Jacobs die als ghostwriter een boek over zijn leven schreef, NBC News verslaggever Amy Oshier en de advocaat van Dekkers. Oud zakenpartner Thijs van Hunnik uit Otterlo en jeugdvriend Marcel Doelman uit Bennekom vertellen over zijn Edese periode. De twijfelachtige reputatie van Dekkers slingert je als kijker heen en weer tussen ongeloof, medeleven en wantrouwen. Hoe kon hem dit overkomen, en waarom werkt hij zichzelf elke keer zo in de nesten?

De Edese periode

De Edese Vos vond op een oud blogje uit 2005 nog wat informatie over de Edese periode van Dekkers, waar uit artikelen in Ede Stad uit 2001 wordt geciteerd. Dat levert een weinig vleiend beeld op. Zo schreef de krant dat na 9/11 “bij verschillende mensen de haren recht overeind zijn gaan staan toen Dekkers’ naam opdook. Rudi verdween spoorloos, een horde gefrustreerde zakenpartners achterlatend.” Een bestuurslid van voetbalvereniging Lunteren zou gederfde sponsorgelden willen verhalen. Een maand later wordt Dekkers omschreven als “de spin in een fraudeweb.” Hij zou zijn veroordeeld voor belastingontduiking en het doorsluizen van 7 miljoen gulden naar de VS.

Of deze verhalen kloppen is helaas niet meer te achterhalen. BDUmedia in Barneveld heeft de digitale archieven van Ede Stad van vóór 2014 weggekieperd, en het fysieke archief is beperkt. Daarmee is een flink stuk Edese geschiedenis verloren gegaan, inclusief het verhaal van Rudi Dekkers. Oud-zakenpartner Van Hunnik wil niet reageren als de Edese Vos belt en laat weten al 30 jaar geen contact meer met Dekkers te hebben. Gelukkig nam Chris Wolters van RTV Apeldoorn vorig jaar een kort interview over Dekkers op met luchtvaartpublicist Goof Bakker die hem in de tijd van 9/11 nog in de VS heeft opgezocht.

NASCHRIFT 13 april 2024: Rudi Dekkers overleed afgelopen week op 67-jarige leeftijd totaal geruïneerd op de Filipijnen. Hij kampte al geruime tijd met hartproblemen en zware suikerziekte. Het overlijden van Dekkers wordt bevestigd door zijn advocate Esther Vroegh. Een paar maanden geleden maakte hij tegenover De Telegraaf bekend dat hij naar de Filipijnen was verhuisd: “Van een paar honderd euro kan ik hier vrij riant leven.” Hij had alweer een nieuwe vriendin en was bezig een nieuwe onderneming in duurzame energie op te starten. Ook gaf hij aan dat het met zijn gezondheid niet goed ging: “De afgelopen twintig jaar hebben me gesloopt.”