Glyfosaat: omstreden middel wordt ook in Ede toegepast

Elk voorjaar kleurt een deel van de akkers rond Ede geel door het omstreden bestrijdingsmiddel glyfosaat. Het landbouwgif, dat in Nederland veel wordt gebruikt, zorgt niet alleen voor schoongeveegde velden, maar ook voor toenemende zorgen over de gevolgen voor de biodiversiteit, de volksgezondheid en het drinkwater.

Dankzij een onderzoek van Follow the Money (FTM) dat zaterdag verscheen kunnen we nu beter in kaart brengen waar de risico’s zich bevinden, al blijft een exacte lokalisering op perceelniveau lastig.

Glyfosaat en Ede: wat weten we?

Uit de landelijke kaart die FTM ontwikkelde op basis van satellietdata, blijkt dat glyfosaat ook in de regio Foodvalley veel wordt gebruikt. Het is een gebied waar intensieve akkerbouw plaatsvindt. Daarnaast grenst Ede aan het Natura 2000-gebied de Veluwe en zijn er grondwaterbeschermingsgebieden, scholen en speeltuinen.

Hoewel Ede niet expliciet in de kaart wordt uitgelicht, laat het model zien dat de Gelderse Vallei een verhoogde kans heeft op glyfosaatgebruik. Lokale basisscholen en speelplaatsen zouden dus blootgesteld kunnen zijn aan de gevolgen van dit middel, vooral omdat het gif zich via wind en bodemdeeltjes verder kan verspreiden.

Perceelniveau: waarom niet?

Een veelgestelde vraag bij de publicatie van de glyfosaatkaart is waarom er geen individuele percelen worden aangeduid. Dimitri Tokmetzis, datajournalist van FTM, legt in reactie op een vraag van de Edese Vos uit dat de kaart gebaseerd is op een model dat werkt met waarschijnlijkheden. “We willen geen individuele percelen aanwijzen zonder 100 procent zeker te zijn dat er is gespoten.” Het risico op fouten en misinterpretatie is te groot, waardoor FTM heeft gekozen voor een bredere analyse.

Dit betekent dat inwoners van Ede wel inzicht krijgen in de algemene risico’s, maar niet direct kunnen nagaan of een specifiek perceel of akker glyfosaat heeft gebruikt. Het onderzoek biedt daarmee eerder een signaal dan harde conclusies op micro-niveau.

Wat staat er op het spel?

Glyfosaat wordt al jarenlang in verband gebracht met ernstige milieuproblemen en mogelijke gezondheidsrisico’s. Volgens wetenschappers heeft het middel een schadelijk effect op biodiversiteit. Aardwormen worden er lui van, schimmels groeien minder goed en bijen kunnen hun weg naar huis niet meer vinden. Bij basisscholen en speeltuinen in Nederland zijn pesticiden zoals glyfosaat teruggevonden.

Daarnaast is drinkwater een groot aandachtspunt. Grondwater in onze regio wordt beschermd door zones waar het gebruik van bestrijdingsmiddelen gereguleerd is, maar FTM toonde aan dat in heel Nederland nog steeds glyfosaat in beschermde gebieden wordt gebruikt. Het reinigen van dit water zorgt voor oplopende kosten die uiteindelijk worden doorberekend aan de consument.

De gemeente Ede heeft in het verleden beleid geïntroduceerd om chemische bestrijdingsmiddelen te ontmoedigen, met name op eigen grond. De Provincie Gelderland heeft in 2020 het spuiten van glyfosaat op gepachte grond bij contractvernieuwing verboden. Toch blijft de vraag wat er op particuliere landbouwgrond gebeurt en welke effecten dit heeft.

Wat kunnen wij doen?

Hoewel glyfosaat voorlopig op de markt blijft, zijn er alternatieven beschikbaar. Biologische boeren in de regio, die geen chemische bestrijdingsmiddelen gebruiken, tonen aan dat landbouw zonder glyfosaat mogelijk is. Dit vraagt echter om andere methoden en levert doorgaans een lagere opbrengst per hectare op.

Voor inwoners van Ede is het belangrijk om bewust te zijn van de risico’s, zeker als je woont of werkt in de buurt van landbouwgebieden. Tegelijkertijd blijft het cruciaal om druk te blijven uitoefenen op de overheid voor strengere regelgeving en betere monitoring. Eerder verzweeg het in Ede gevestigde Ctgb de gezondheidsrisico’s van bestrijdingsmiddelen in de bollenteelt, zoals Zembla onthulde. Ook bij Lunteren vindt lelieteelt plaats.

Zoals hoogleraar Violette Geissen van de Wageningen Universiteit zegt: “Zolang de huidige vorm van intensieve landbouw blijft bestaan, hoef je niet de illusie te hebben dat je natuurgebieden of kinderen kunt beschermen.” Het vraagt dus om een structurele aanpassing van de landbouwsector.