Marc van der Woude
Burgerparticipatie is een essentieel onderdeel van democratisch bestuur, maar veel gemeenten worstelen ermee om het effectief te organiseren. Wat zijn de criteria voor optimale participatie? En welke beproefde methoden zouden ons in Ede kunnen helpen om de kloof tussen burgers en overheid te verkleinen?
Burgerparticipatie is geen nieuw fenomeen. De afgelopen tientallen jaren zijn er met vallen en opstaan al veel lessen geleerd. Aan welke criteria moet burgerparticipatie voldoen om effectief te zijn?
- Transparantie: inwoners moeten duidelijk begrijpen hoe en waarom besluiten worden genomen.
- Inclusiviteit: de participatie moet toegankelijk zijn voor mensen met verschillende achtergronden en behoeften.
- Vertrouwen: er moet vertrouwen zijn tussen burgers en bestuurders, zodat burgers zich gehoord voelen en bestuurders serieus genomen worden.
- Actieve deelname: burgers moeten actief kunnen deelnemen en niet alleen passief informatie ontvangen.
- Effectiviteit: de uitkomst van de participatie moet leiden tot verbeteringen in de gemeenschap.
- Follow-up en implementatie: er moet een follow-up zijn op de besluiten die zijn genomen tijdens de participatie en deze besluiten moeten ook daadwerkelijk worden geïmplementeerd.
- Continuïteit: burgerparticipatie moet een continu proces zijn en niet een eenmalig gebeuren.
Lezers van de Edese Vos gaven tientallen tips hoe het beter zou kunnen. Hieronder ook drie beproefde methoden om de betrokkenheid van inwoners te vergroten.
1. Mutual Gains Methode: Focus op belangen, niet op standpunten
Een van de grootste obstakels bij burgerparticipatie is dat discussies vaak vastlopen op verschillende standpunten. De Mutual Gains Methode biedt een oplossing door de focus te verleggen van standpunten naar belangen. Het idee is simpel: kijk naar wat mensen écht nodig hebben in plaats van wat ze zeggen te willen.
Hoe werkt het? In plaats van te debatteren over wie gelijk heeft, zoekt deze methode naar de onderliggende belangen van alle betrokkenen. Wanneer iedereen zijn belangen duidelijk heeft gemaakt, ontstaat er ruimte voor oplossingen die recht doen aan iedereen. Dit zorgt voor minder conflict en meer samenwerking.
Voordelen voor Ede: De Mutual Gains Methode kan in Ede helpen om vastgelopen discussies over bijvoorbeeld de inrichting van de openbare ruimte soepeler te laten verlopen. Het helpt om inwoners en de gemeente gezamenlijk te laten werken aan oplossingen die voor iedereen aanvaardbaar zijn. Deze aanpak is al min of meer geïntegreerd in de EPA 2023.
Concreet voorbeeld: Bij de aanleg van een nieuwe weg in een woonwijk hadden veel bewoners bezwaren. Ze waren bang voor geluidsoverlast en verkeersdrukte. In plaats van alleen te luisteren naar de tegenstanders van de weg, vroeg de gemeente naar de achterliggende zorgen. Door deze belangen (rust en veiligheid) serieus te nemen, kwam er een compromis: de weg werd aangelegd met geluidswerende schermen en extra groenvoorzieningen. Dit deed recht aan de belangen van zowel de bewoners als de gemeente.
2. Deep Democracy: Hoor ook de minderheid
Vaak luisteren gemeenten alleen naar de meerderheid. Deep Democracy gaat verder: ook de stemmen van de minderheid krijgen aandacht. Deze methode zorgt ervoor dat iedereen zich gehoord voelt, wat zorgt voor meer draagvlak en betere beslissingen.
Hoe werkt het? Deep Democracy begint met het vaststellen van het meerderheidsstandpunt, maar vraagt daarna expliciet naar de standpunten en bezwaren van de minderheid. Deze minderheidsstemmen worden actief betrokken in het besluitvormingsproces. Pas als iedereen zich gehoord voelt, wordt er een beslissing genomen. Dit bevordert niet alleen inclusiviteit, maar zorgt er ook voor dat de uiteindelijke besluiten beter en duurzamer zijn.
Voordelen voor Ede: Deep Democracy kan helpen bij het herstellen van het vertrouwen in de lokale democratie in Ede, vooral onder groepen die zich niet vertegenwoordigd voelen. Door expliciet ruimte te geven aan minderheidsstemmen en hun bezwaren serieus te nemen, kan Ede werken aan meer inclusieve besluitvorming en een sterker draagvlak voor gemeentelijke plannen. Ook deze intentie zit in de EPA 2023.
Concreet voorbeeld: Bij de aanleg van een nieuw sportpark was de meerderheid van de bewoners enthousiast. Een kleine groep maakte zich echter zorgen over het verlies van natuur. Dankzij de Deep Democracy-aanpak werd deze minderheid actief betrokken in de besluitvorming. Het resultaat: het sportpark werd gebouwd, maar met behoud van een deel van het natuurgebied en extra groenvoorzieningen. Hierdoor voelden zowel de meerderheid als de minderheid zich gehoord.
3. Mijnbuurtje.nl: Gebruik een online platform om buurten te verbinden
Een derde manier om burgerparticipatie te versterken is door digitale platforms te gebruiken die mensen in hun eigen buurt met elkaar verbinden. Mijnbuurtje.nl is een platform dat buurtbewoners helpt om met elkaar in contact te komen en samen te werken aan een betere leefomgeving.
Hoe werkt het? Het platform maakt gebruik van buurtverbinders: bewoners die getraind zijn om hun buurt te versterken door mensen met elkaar in contact te brengen. Via mijnbuurtje.nl kunnen bewoners gemakkelijk informatie vinden over lokale activiteiten, diensten en talenten. Dit bevordert niet alleen sociale cohesie, maar zorgt er ook voor dat mensen zich meer betrokken voelen bij hun buurt en de beslissingen die daar worden genomen.
Voordelen voor Ede: Mijnbuurtje.nl functioneert al in de Edese wijken Kernhem en Veldhuizen en heeft bewezen effectief te zijn in het versterken van buurtcohesie.
Concreet voorbeeld: In deze wijken gebruiken bewoners mijnbuurtje.nl om elkaar te vinden en samen te werken. Dankzij de inzet van buurtverbinders kwamen bewoners met elkaar in contact en ontstonden er nieuwe ontmoetingen. Een mooi resultaat hiervan was een buurtfeest dat werd georganiseerd via het platform, waar nieuwe buren elkaar ontmoetten en samen activiteiten opzetten.
Conclusie
Door goed voor ogen te houden wat burgerparticipatie effectief maakt en gebruik te maken van beproefde methoden, kan de betrokkenheid van inwoners worden vergroot. Deze benaderingen helpen om conflicten op te lossen, inclusiever te beslissen en buurten sterker te maken. Zo werken we samen aan een toekomst waarin iedereen gehoord wordt en zich betrokken voelt.
NASCHRIFT 16 oktober 2024: In het artikel ‘Hoe kan de gemeente Ede inwoners weer gaan dienen?’ de belangrijkste aanbevelingen van de Adviescommissie Versterken Weerbaarheid Democratische Rechtsorde.
Wat is jouw ervaring met participatie in Ede? Heb je wel eens initiatieven genomen en daarbij met de gemeente te maken gehad? We horen graag van je.
Dit artikel maakt deel uit van ons dossier ‘frustratie in de burgerparticipatie’, onderzoek dat mede mogelijk is gemaakt door het Fonds BJP.
Ik vind burgerparticipatie nog steeds een bijzonder verhaal. Het wordt vaak door overheidsinstanties gebruikt om te laten zien dat zaken in samenspraak met inwoners/belanghebbenden tot stand komen. Maar wacht even: als overheid werk je toch voor diezelfde inwoners?! Op voorhand is het dus al vreemd om ‘burgerparticipatie’ als een extra selling point te gebruiken.
De uitvoering van burgerparticipatie begint volgens mij bij een visie van in dit geval onze gemeente: hoe/hoeveel/hoe betrokken willen we met inwoners participeren? Kort gezegd: hoe belangrijk vinden we het echt?! Pas als dat duidelijk is, kun je in alles wat je als gemeente doet ook effectief die participatie inzetten.
Nu heb ik er toch een beetje het gevoel bij dat het vooral ‘we informeren de inwoners’ (dat is dus NIET participeren) is en dat de inwoners mee mogen beslissen op het niveau ‘inrichting van de plaatselijke speeltuin’. Als je participatie echt goed wil doen, moet je juist ook de moeilijke opgaven met participatie doen: dus woningbouw, wegen, windmolens, zonneparken, inrichting van het buitengebied, etc.
En als je dat op zijn beurt dan weer echt goed wil doen, dan moet je daar op een of andere manier ook simpelweg geld en tijd in willen steken.